Vísir - 17.05.1977, Blaðsíða 5

VISIR Þriðjudagur 17. mai 1977
5
Samora Machel, æðsti stjórnandi skæruliðahreyfingarinnar
FRELIMO og forseti Mozambique, var fyrir skömmu f opinberri
heimsókn i Noregi og var sú hcimsókn ekki vel séð af öllum. Frétta-
ritari norska timaritsins „Farmand” I Afriku ritaði af þessu tilefni
grein um málefni Afriku og er litið hrifinn af Machel. Hann segir
meðal annars:
Fáir hafa verið iðnari við morð og hryðjuverk I suöurhluta Afriku
en Samora Machel, yfirmaður FRELIMO frá 1968 og forseti
Mozambique frá 1975. í síðustu viku fékk hann aö reyna samúð,
skilning og stuðning norsku þjóðarinnar þegar norska stjórnin og
konungur Noregs tóku opinberlega á móti honum.
Þetta er ekki I fyrsta skipti sem vissir hópar I Noregi styðja Mac-
hel og FRELIMO. I mörg ár hefur verið safnað fé I Noregi sem I
gegnum Heimskirkjuráðið hefur verið notað til að styöja bardaga
og hryðjuverk FRELIMO I Mozambiqu. Norska stjórnin notfærði
sér þau áhrif sem hún getur haft í gegnum NATO til aö veikja stjórn
Portúgals i Mozambique og Angola og sósialistar af öllum gerðum
og stærðum lýstu stuðningi við baráttu FRELIMO gegn „heims-
valdastefnu, nýlendustefnu, fasisma og kynþáttamisrétti”.
Umsjón: Óli Tynes
Aðstoð frá Kína
„veikir” til að geta varist. Þeir
myrtu trúboða, afskekkta
bændur, kennara, börn,
Samora Machel,
Mozambique.
forseti
er i algerri niðurniðslu. Þau fáu
skip sem þangað koma eru ann-
aðhvort þessi grænmáluðu, kin-
versku, sem maður sá svo oft i
Dar-es-Salam, eða austur-þýsk
og pólsk. Ennþá má sjá einstaka
skandinaviskt eða griskt skip,
en miklu sjaldnar en áður.
Iðnaðarhverfin i útborginni
eru lika i niðurniðslu. Flestar
verksmiðjurnar eru aðgerðar-
lausar og þær sem enn eru i
gangi framleiða ekki nema brot
FRELIMO hefur frá upphafi
verið kommúnistahreyfing og
hefur fengið hernaðaraðstoð frá
Kina og öðrum löndum svipaðs
sinnis. An þeirrar aðstoðar hefði
FRELIMO ekki getað tekið
völdin, né Machel orðið forseti i
hreinu kommúnistariki.
Maður er i fullum rétti að
spyrja hvaða rétt norska stjórn-
in hafi til aö hvetja og styðja
stjórn og stjórnkerfi sem allur
almenningur i Noregi er á móti
og berst gegn. Af hverju er Nor-
egur að skipa sér i flokk ein-
ræðisrikja sem hafa gert það
mögulegt að stofna enn eitt
kommúniskt einræðisriki i Af-
riku?
Mozambique og Angóla eru
bein ógnun við Vesturlönd, viö
NATO og allt sem við trúum á i
okkar lýðræði. Við skulum lita
aðeins nánar á hvað það er sem
Noregur er þarna að styöja
Nýja handverkið
Fyrst er þaö Samora Machel
i eigin persónu. Það er litið vitað
um Machel fyrir 1961, þegar
hann fyrst hitti dr. Eduardo
Mondlane sem er hinn eiginlegi
skapari FRELIMO. „Arangur-
inn” af þeim fundi varð sá að
Machel ferðaðist til Tanzaniu.
Þar hafði FRELIMO höfuð-
stöövar og naut beins stuðnings
frá Nyerere forseta og kin-
verskum kommúnistum sem
voru fjölmennir i Dar-es-Salam.
I ágúst 1973 var Machel send-
ur i þjálfunarbúöir fyrir skæru-
liða i Alsir, þar sem kennararn-
ir voru rússneskir eða frá ein-
hverju öðru Austur-Evrópuriki,
og vopnin sömuleiðis.
Þegar hann haföi lært sitt
nýja handverk, morð og hryðju-
verk var Machel, 25 september
1964, sendur til Mozambuque,
Hann kom þaðan beint frá nýj-
um skæruliðabúðum FRELIMO
i Tanzaniu.
Morð og hryðjuverk
Morð og hryðjuverk
eni þoð eina sem
FRELIMO kann vel
Næstu tiu árin var Machel
upptekinn viö allskonar hryðju-
verk viðsvegar um Afriku. Und-
ir forystu hans myrti FRELIMO
og hrelldi alla þá sem voru of
hjúkrunarkonur, lækna og inn-
fædda sem unnu fyrir portúgali.
1 tiu ár þekkti Machel ekki
annað en morð og hryðjuverk. t
tiu ár var hann postuli haturs-
ins hjá FRELIMO, og þegar
ekki voru fleiri til að myrða,
brenndi hann þorp hinna inn-
fæddu.
FRELIMO vann ekki hernað-
arsigur gegn Portúgal, en
portúgalskar hersveitir voru
kallaðar heim þegar stjórn
Salazars var steypt af stóii.
FRELIMO gekk þar inn i
„tómarúm” og gerði árið 1974
samning við Portúgal um að yf-
irtaka stjórnina. Og hinn 25. júni
1975 var Machel útnefndur for-
seti hins nýja marxistiska al-
þýöulýðveldis.
Það var gott land
Persónuleg reynsla getur ver-
iö gagnleg við að meta ástand.
Ég hef margoft komið til
Mozambique bæði fyrir og eftir
valdatöku FRELIMO, og það
verður ekki komist hjá þvi að
maður taki eftir eftirfarandi at-
riðum:
Fyrir valdatökuna voru 250
þúsund portúgalir I Mosam-
bique og iönaöur og landbún-
aður voru háþróaðar greinar.
Lourenco Marques var kannski
evrópskasta borg i Afriku. Á
sama hátt og Cape Town er ensk
borg, virtist Lourenco Marques
vera hluti af Portúgal.
Það var enginn munur gerður
á kynþáttunum og á hótelum,
veitingahúsum eða klúbbum
mátti sjá bæði hvita og svarta
viðskiptavini við sömu borð. A
uppáhalds hótelinu minu Gira-
sol voru venjulega bæði portú-
galir, innfæddir og jafnvel
svertingjar frá Suður-Afriku.
1 útjaöri borgarinnar voru
iðnaðarhverfi i hraöri uppbygg-
ingu. Lourcenco Marques stát-
aöi einnig af nýmóðins háskóla,
fjölmörgum nýtiskulegum lægri
skólum og allskonar kirkjum.
Hafnarsvæðið var stórt og
nýtískulegt og þar voru bestu
aðstæður til lestunar og losunar
i allri Afriku. Innflutningur og
útflutningur fór um mjög ný-
tiskulegt flutningakerfi, ekki
bara innan Mozambique, heldur
einnig i miklum mæli til ann-
arra landa svo sem Ródesiu og
Zambiu.
Allt í niðurníðslu
Að koma til Mozambuque
núna, þegar FRELIMO hefur
verið við völd I þrjú ár, er sorg-
leg reynsla. Yfir 200 þúsund
evrópumenn hafa yfirgefið
landið og i dag eru ekki fleiri en
50 þúsund hvitir menn i þvi öllu.
Það þýðir að nánast allt fagfólk,
læknar, kennarar og verslunar-
menn eru horfnir.
Og afleiðingarnar sér maður
hvarvetna. Höfnin i Maputo,
eins og höfuöborgin heitir núna.
af þvi sem þær gerðu áður.
Umferðarkerfið er fallið saman
eins og i Angóla. Flutningabilar
eru keyrðir þar til eitthvað gef-
ur sig, þá eru þeir skildir eftir
þvi að það eru hvorki til vara-
hlutir né bifvélavirkjar til að
gera við þá.
Ferðamenn fyrirfinnast engir
og þau fáu hótel sem enn eru op-
in, eru upppöntuð af sendinefnd-
um sem eru að koma á pólitisk-
ar ráðstefnur.
Aðeins plakötum
f jölgar
Hvorki iðnaður né landbún-
aöur geta fullnægt þörfum
landsins undir hinni nýju
afrikönsku sósialistastjórn
FRELIMO. Eins og i Zambiu,
Tanzaniu og Uganda eru hinir
nýju valdhafar ófærir um að
þróa efnahag landsins. Hvert
sem maður litur sér maöur
stöðnun eða afturför.
A einu sviöi er þó stööugur
vöxtur. Pólitisk „menntun” er
alls staðar i fyrirrúmi, i borgum
og bæjum, blöðum og útvarpi.
Það eina sem er framleitt meira
af en áöur eru áróðursplaköt.
Hvar sem maöur gengur hanga
plaköt og rauðir fánar.
Stöðugt vaxandi hervæðing er
lika auðsjáanleg. Meðan portú-
galir stjórnuðu sáust sjaldan
hermenn eða hergögn i höfuð-
borginni. Nú eru hersveitir
hinsvegar út um allt. Hvar sem
maður fer hittir maður unga
menn með Kalachnikov hrað-
skotarifflana sina (Upprunnir i
Rússlandi en framleiddir i
Kina) rússneska jeppa og eld-
flaugavagna.
Kommúnismi gegn
lýðræði
En það sem fyrir augun ber er
þó ekki það versta. Það versta
eru áætlanir um frekari land-
vinninga i suðurhluta Afriku.
Allir þeir sem nú sitja i valda-
stólum i Mozambique hafa hlot-
ið pólitiska „kennslu” i Sovét-
rikjunum, Alsir eða Kina. Þeir
vita að þeir komust til valda
fyrir tilstilli kommúnistisku
stórveldanna. Þeir vita lika að
þeir munu ekki stjórna ef þeir
hætta að vera gagnlegir þessum
stórveldum.
Takmark Sovétrikjanna i
Afriku er þvi lika takmark
Mosambique. An Mozambique
(og Angóla) yrði erfitt fyrir
Sovétrikin að ná þeim yfirráð-
um yfir suðurhluta Afriku, sem
þau augljóslega ætla sér.
Viö aö ná yfirráðum I Ródesiu
er FRELIMO undir stjórn
Machels mikilvægasti hlekkur-
inn. Hinar kúbönsku hersveitir
Netos munu hinsvegar gegna
lykilhlutverki i sókninni i suöur
(Suðvestur-Afrika) og i noröur
(Zaire).
Þrátt fyrir þetta ástand og
þrátt fyrir það að stór hluti
þeirra Afrikurikja sem enn ráða
sér sjálf, hafa varað við út-
þenslu Sovétrikjanna, er aðal-
útbreiðslustjóri Sovétrikjanna i
Afriku, Samora Machel, boöinn
i opinbera heimsókn til nokk-
urra Evrópurikja, þar á meðal
til Noregs.
Með þvi að bjóða þessum leið-
toga FRELIMO i heimsókn,
samþykkir og styður Noregur
einmitt það sem við ættum að
berjast gegn. Við erum þarna i
flokki með Austur-Þýskalandi
sem hefur lofað hryðjuverka-
mönnunum stuðningi nú og i
framtiöinni, (i Zambiu 25. janú-
ar i ár).
Baráttan um Afriku er ekki
afrikanskt innanrikismál. Það
er baráttan milli hins alþjóðlega
kommúnisma og lýöræöis Vest-
urlanda.
Liðsmenn FRELIMO læra morð og hryðjuverk, en eru llla að sér Ilandsstjórn.
Rauð safari um svörtu heimsálfuna. A eftir Machel tölta þeir
Podgorny, Brezhnev, Kosygin og Gromyko. Sovétrikin hjálpa
hryðjuverkasamtökum til valda tilaögeta i rauninni stjórnaö
sjáif.