Tíminn - 11.09.1969, Síða 8

TIMINN
FIMMTUDAGUR 11. sept. 19S9
Gagngeriar endurbætur verður uð
fóðuröflunurmálum
gera a
bænda
TÍMINN birti fyrir nokkrum dögum nokkra kafla úr fyrri hluta yfirlitsrœðu Gunnars
Guðbjartssonar, formanns Stéttarsambands bænda, á aðalfundi samtakanna að Reykjum
Hrútafirði um mánaðamótin. — Hér birtast kaflar úr síðari hluta ræðunnar, þar sem
ætt er um verðlagsmálin, afkomu bænda, framleiðsluna og horfur í málum landbúnaðar
ns. Sleppt er alllöngum kafla um þróun framleiðslumála landbúnaðarins s.l. tíu ár,
fróðlegar upplýsingar úr honum verða ef til vill birtar síðar.
.,Verðlagsmál og fleira.
í sumar hefi ég mætt á kjör-
uannafundum á öllu Norðurlandi,
Suðuriandi og Vestfjörðum. Einnig
Snæfellsnesi og Guilbr.- og Kjós-
irsýslu. Árni Jónasson erindreki
mætti í Dailasýslu og Mýra- og
Borgarfjarðarsýslu, en Vilhjáimut'
Hjálmarsison mætti á kjörmanna-
undi Múlasýslna.
Á þeseum íundum, sen: ég hef:
mætt á, hefi ég gert grein fyrir
gangi verðlagsmála frá síðasta að-
alfundi, svo og þróun framleiðslu
og sölu á búvöru að undanfömu.
Eg vii hér minna á helztu atriðin
i þessu þó þau séu ykkur öllum
kunn.
Á s. 1. ári fór verðlagsgrund-
völlurinn í úrskurð yfirnefndar,
eins^bg kunnugt er. Frá gangi
þeirra máia og niðurstöðum var
skýrt í Frey 21.—22. tbl. og 23.—
24. tbl. og vísa ég til þess.
Eg vil þó minna á það að verð
lag'Sgrundvöll'Urinn hækkaði um
18.97% miðað við haustgrundvöll
inn, sem úrskurðaður var 1. des.
1967 Þessi hækkun skiptist þann
ig að 7,28% voru leiðréttingar en
hinn hluti hækkunarinnar voru á-
hrif gengisbreytingarinnar 1967
á rekstrarkostnað búanna svo oe
launabreytingar til samræmis við
almenna haíkkun launa og % hl.
af 20% innflutningsgjaldi frá 1.
sept. 1968.
Grundvallarbúið var stækkað úr
315 ærgildum í 400 ærg. en tekj
ur af vinnu utan bús og af auka-
búgreinum og h'liunnindum felldar
niður. 1 þessu var veruleg leið-
rétting.
Þá var vinnumagnið sett upp
eftir ákvæðum 4. gr. framleiðslu-
ráðsilaganna frá 1966 og ákveðin
i vinnuistundafjöildi við búið og
vinna reiknuð eftir launatöxtum.
Með þessari ákvörðun er mörkuð
breytt stefna í launamálum bænda
hvernig sem hún svo kann að
reynast eftirleiðis.
Samið var um vinnslu og dreif-
ingarkostnað mjólkur, slátur og
heidsölukostnað kjöts, pökkun
kartaflna, svo og smásöluáLaign-
inigu. Aftur á móti fór ákvörðun
um umbúðaverð mjólkur í úr-
Kaflar úr
síðari hluta
yfirlitsræðu
Gunnars Guð-
bjartssonar,
formanns
Stéttarsam-
bands bænda
Gunnar Guðbiartsson, formaður
Stéttarsambands bænda.
skurð yfirnefndar og
vaxta- og geymslukostnaði kjöts.
Um niðurstöðu þessara þátta verð
lagsmálanna vísa ég í greinargerð
mína í 23. — 24. tbl. Freys 1968.
Alirif gengisbreytingarinnar í
nóv. 1968 og launabreytinga á
verðlagið.
Hinn 11. nóy. var gengi ísfenzku
krónunnar lækkað enn á ný þá
hækkaði verð erlends gjaldeyris
um 54,5%. Þetta leiddi til stór-
feltdar hækkunar á öllum fram-
leiðslukostnaði búvaranna og einn
ig til hækkaðs vinnslu- og dreif-
ingarkostnaðar í öllum greinum.
Þá komu Ííka auknar vísitölu-
greiðslur á laun 1. des. s. 1.
Fuliltrúar framleiðenda óskuðu
eftir uppiýsingum frá Hagstofu
ísiands strax í nóvembermánuði
um áhrif genigisbreytingarinnar á
fmmiteiðsLukiO'st'naðiimi. 28. nóv-
ember sendi Hagstofan frá sér
upplýsingar, eftir því sem hún
taldi líkur benda til um hækkun-1
aráhrifin, í mörgum atriðum var1
aðeins um áætlunartölur að ræða, I
þar sem nýjar vörur með nýju'
verði voru ekki komnar nema í ein
stöku tilfellum og ekki búið að
breyta töxtum svo sem á flutning
um, vélavinnu o. fl., sem saman-
standa bæði af eriendu efni, vinnu
og inmlendum kostnaði og hlutu
því að breytast fljótlega vegna á-
hrifa vinnulaunahæikkananna, sem
leiðenda fram á hækkun á kostn-
aðarliðum verðlagsgrundvallarins
svo og um hæfckun á vinnslu- og
dreifingarkostnaði mjóikur.
Voru margir fundir haldnir tii
umræðu um þessi atriði. Fjótlega
kom þó í ljós að ekki var þá
grundvöllur tii samikomuiags um
hæfckun gjaldahliðar verðiags-
grundvallarins.
Bar hvort tveggja til, að áður-
umgetnar upplýsingar þóttu ófull-
komnar og einkum óljóst hvort eða
hvenær verðhækkanir einstakra
rekstrarvara kæmu fram. Einnig
var véfengdur réttur bænda til að
hækka grundvölllinn fyrr en þá frá
1. sept. n. k.
Hins vegar var á fundi 18. des.
gengið frá samkomulagi um hækk
un dreifingarkostnaðar neyzlu-
mjóikur um 42,44 aura pr. ltr. Þá
var einnig hæikkað gjald fyrir
m j ólkurumbúðir.
Eftir það varð ekki af nefndar-
fundum fyrr en eftir áramót. Þá
skall á sjómannaverkfall út af
deilu um hlutaskipti á bátaflotan
um. Stóð sú deila fram eftir febrú
anmánuði. Af þessu ástandi leiddi
atvinnuleysi í öllu þéttbýli lands-
ins. Því fylgdi minnkun á kaup-
getu alls almennings og samdrátt-
ur í verzlun. Þetta kom talsvert
illa við alla landbúnaðarvöruverzl
un einfcum kjötsöluna. Við fulltrú
ákvörðun á: ar framleiðenda í nefndinni lögð
um því ékki mikið kapp á verð-
lagsbreytingu, meðan verkfallið
stóð. En strax og því lauk í síðari
hiuta febrúar, hertum við róður
inn fyrir breyttum grundvelli. Og
síðustu daga febrúar mánaðar
varð samkomulag um hækkun
gru'ndrvall'arverðs mjó'llkur um 60
aura pr. Itr. og tilsvarandi hækkun
á vinnslu og dreifingarkostnaði eða
5 aura á lítra. Þessi hækkun mjplk
urinnar átti að mæta hækkun
kjarnfóðurs, launahækkun skv.
vísitölu frá 1. des., hækkun flutn-
ingskostnaðar og hækkun kostnað
ar við vélarekstur. Verðbreytingin
átti að taka gildi 1. marz, en vegna
þess að þá stóðu yfir samningar
milli verkamanna og atvinnurek-
enda um nýja kaupgjaldsvísitölu
og búizt var við ac þessum samn
ing.um yrði fljótlega lokið með
nýrri kauphækkun, varð samkomu
lag um að fresta auglýsingu um
hið nýja verð ,þar til kaupsamnins
unum yrði lok'.ð. Þeirri kaup-
hækkun sem um yroi samið yrði
bætt við iaunalið verðlagsgrund-
vailarins þá strax og mjólfcurverð
ið hækkað til viðbótar, sem því
næmi. . .
Eftir þetta varð hlé á Sex-manna
nefndar störfum, þar til kaup-
gjaldssamningum lauk í maí mán
uði. Þá vax þráðurinn tekinn upp
að nýju í Sexmannanefnd.
Aburðai'verð hældcaði í vor um
Nokkrir fundir voru haldnir í
nefndinni og lauk viðræðum þar
um þetta efni með samkomulagi
er auglýst var 3. júní um 7,38%
hækkun grundvallarverðsins og
gekk það jafnt yfir alla vöru-
flokka.
Einnig var þá hæ'kkaður vinnslu
og dreifingarkostnaður mjólkur
um 56,37 aura pr. ltr. Einnig var
þá ákveðin nofckur hækkun smá
söluálagningar til samræmis við
launabreytingar við verzlun-
ina og þær breytingar á almennri
álagningu, sem ákveðin var af
verðlagsstjóra.
Þegar þessi hækkun var komin
fram hafði grundvöllurinn hækkað
um 14,1% frá úrskurði í hausf
og vinnslu og dreifingarkostnaður
neyzlumjóikur um 1,04 kr. pr. Itr.
og heil'dsölu'kostnaður kjöts um
0,60 pr. kg.
En útsöluverð varanna hefur
hækkað meira í krónutölu vegna
hækkaðrar álagningar í smásöl-
unni.
Enn á eftir að koma fram hæ'kk
un á nokkrum gjaldaiiðum og launa
liðnum vegna vísitöluhæ'kkunar 1.
sept. n. k. og gera hækkanir af
fyrir dyram stóðu. Þessar upplýs allt að 35% skv. auglýsingu Áburð
ingar voru því ófullkomnar og ai-verksmiðjunnar og svo komu hin
teygjanlegar í ýmsar áttir. j ar nýju launabreytingar, sem
Strax og þær lágu fyrir var! voru um 12% á dagvinnukaupið
kallaður saman fundur í Sex- ■ og sama krónutala á hverja vinnu
manna-nefnd og fóru fuiltrúar fram ! stund í eftir- og helgidagavinnu.
Sæmundur Friðriksson, framkv.-
stjóri Stéttarsambands bænda.
þeim völdum um 4% til viðbótar
miðað við haustgrundvöllinn í
fyrra skv. mati Hagstofu Islands.
Það er sú hækkun á verðlaginu,
sem kemur til framkvæmda næstu
daga og hefur þá grundvöllurinn
fengið 18.07% hækkun frá haust
grundvelli 1968.
Útflutningsbætur og gengis
hagnaður.
A verðlagsárinu 1967 — 1968
vantaði rúml. 62. miilj. kr. til að
útfl.bæiur dyg'ðu ti' fullna verð-
uppbóta á útfíuttar búvörur á því
ári. En þá er búið að nota tekjur
frá verðjöfnunarsjóði tii að
minnka hallann að upphæð kr. 49,3
miill?. Tii að a'uðveld'a sölufyiriiibæfci
ruoikkru, með fé af gengishagnaði
þeim, sem myndaðist af útfluttum
búvörum, sem voru í birgðum þeg
ar gengið var fellt, og að nokkru
með fyrirframgreiðslu ríkisins af
útflutningisbótafé þessa árs.
Gengishagnaður af búvörum var
áætlaður af Seðlabanka íslands
um kr. 160 millj. Af því voru tekn
ar 15. milillj. króna og látnar í veð
deild Búnaðarbanka íslands og 5
millj. króna til útlhiutunair milii
ræfctunarsambanda sem urðu fyrir
tjóni vegna gengistryggðra skulda.
Var það tjón þeirra metið alls á
16,2 millj. króna.
Af gengishagnaðinum var greitt
til verðuppbótar á ul og gærur
um 80 millj. króna en hinn hlut
inn hefur orðið til að minnka halla
á útflutningi kjöts og mjólkur frá
því sem annars hefði verið.
Á s. 1. hausti var gerð útflutn-
ingsáætlun miðuð við það kjöt-
magn er til féll s. 1. haust og horf
ur varðandi mjólkurframileiðslu og
þá gengið út frá svipaðri sölu bú
vöru innan'land'S eins og á síðasta
verðlagsári.
Gert var ráð fyrir að flytja út
5000 tonn af dittkakjöti, 260 tonn
af innyflum, 370 tonn af ærkjöti,
200 tonn af nautaigripakjöti, 480
tonn af osti, 386 tonn af nýmjöli
og 330 tonn af ostaefni.
Fjárþörfin til uppbóta á þennan
útflutning að frádregnum gengis-
hagnaði var áætluð rúmlega
millj. króna. Greiðsla ríkissióðs
er áætluð kr. 280 miMj. á þessu
verðlagsári. Mismunur rúmlega
90 milj. kr. + eftirstöðvar fyrra
árs rúml. 62 milij. eða samtals
um 153 millj. króna. Akveðið var
að tafca verðjöfnunargjald af kjö'ti
um 139 millj. króna alls og er þá
eftir af áður nefndri upphæð ca.
14 millj.
Nú hefur reyndin orðið sú, að
nobkru meira kjötmagn hefur far
ið úr landi en áætlað var, en eitt-
hvað minna af mjólkurvörum. Upp
bótarþörfin á hvert kg. kjöts hefur
hækfcað eitthvað og miá búast við
að halttinn ver'ði efcki minni en á-
ætlað var, þegar öttl kurl koma til
grafar.
Framleiðsla og sala búvöru
innanlands.
Á s. 1. almanaks ári var fram-
leiðsia mjólkur mjög svipuð og
árið áður eða 101,1 millj. kg. á
móti 101,7 milij. tog. árið áður.
Minnkun var o,6%.
Kjötmagnið varð 2,4% meira,
þó notokru færra fé væri slátrað
eða 841.603 á móti 859.791 árið
áður. Fallþunginn var nokkru
meiri.
Garðávaxta uppskera varð 56
þúsund tn. á móti 65 þús. tn. árið
áður skv. skýrsium Hagstofu ís-
lands. Þurfti því að flytja inn enn
meira magn kartaflna en undanfar-
in ár.
Á fyrrihluta þessa árs þ. e. til
loka júní mánaðar er mjólkurfram
leiðslan 6,4 millj. kg. minni en á
sama tíma í fyrra eða 12,5%
minni. Horfur era á að verðlags-
árið til 1. sept. verði með 10—11%
minni mjólfc en fyrra verðlagsár.
Nofckur samdráttur varð í sölu
rjóma og smjörs á s. 1. ári, en
svipuð saia í mjólk eins og áður
og aukning í osta- og skyrsölu en
kjötsalan dróst saman síðari hluta
ársins og munaði 4,5% á árssöl-
unni
Sex fyrstu mánuði þessa árs hef
ur verið svipuð þróun varðandi
mjólkursöluna og mjólkurvörusöl-
una.
unum uppgjör við síðustu ára- mót var þessi halili greiddur, að Sala í einstökum flokkum sem hér segir: er
1968 1969 Aufcn. tog. . %
Nýmjólk 21.934.432 22.160.894 226.462 1,0
R.ióm’ 574.229 486.612 —87.617 - 15,3
Skyr 863.235 898.940 35.705 4,1
Smjör 712.793 703.223 — 9.572 — 1,3
Ostur 346.098 365.701 19.603 5,7
Framhalo a Dls 12.