Morgunblaðið - 24.01.2001, Blaðsíða 7

GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. JANÚAR 2001 C 7
SPURN eftir fiskmeti á
heimsvísu eykst stöðugt
á meðan veiðar úr villt-
um fiskistofnum standa
nánast í stað. Undanfar-
ið hefur spurn eftir fiski
aukist, m.a. vegna nei-
kvæðrar umræðu um
kjötafurðir ásamt sífellt
meiri áherslu á hollustu
fiskafurða. Það lítur því
út fyrir að þessari
auknu eftirspurn verði
fyrst og fremst svarað
með fiskeldi. Áætlanir
gera ráð fyrir því að
fiskeldi muni aukast um
a.m.k. 25% á næstu 10 árum og að um
35% af heimsframleiðslu fiskafurða
muni koma úr eldi árið 2010.
Umræðan hér á landi hefur að
miklu leyti snúist um laxeldi, en aðrar
tegundir, s.s. lúða, bleikja, barri og
sæeyru, hafa einnig verið aldar í
nokkru magni. Eldi á þorski, sand-
hverfu og hlýra hefur einnig verið
skoðað og væntingar eru um að ár-
angur geti náðst í því þegar fram líða
stundir.
Frændur okkar Færeyingar eru
fjórði stærsti laxaframleiðandi í
heimi. Á eyjunum eru um 40 leyfi til
fiskeldis sem um 20 laxeldisfyrirtæki
nýta sér og eru mörg þeirra rekin
með góðum hagnaði. Heildarfram-
leiðsla á eldislaxi í Færeyjum er um
30 þúsund tonn, en til samanburðar
er framleiðsla á laxi hér á landi tæp
3.000 tonn og vex hægt. Í Færeyjum
eru aðstæður mjög góðar til sjókvía-
eldis, einkum vegna hagstæðs hita-
stigs sjávar, en nýlega sýndi stórt
færeyskt laxeldisfyrirtæki áhuga á
því að setja af stað sjókvíaeldi á Seyð-
isfirði.
Í grófum dráttum má skipta fisk-
eldi í tvær meginleiðir, strandeldi og
sjókvíaeldi. Í strandeldi fer eldið fram
í eldiskerum á landi en í sjókvíaeldi
fer eldið fram í kvíum í sjó. Íslend-
ingar eru einkar vel settir hvað varð-
ar strandeldi þar sem auðvelt og til-
tölulega ódýrt er að nálgast heitt vatn
og heitan sjó á jarðhitasvæðum. Allur
kostnaður við strand-
eldi er þó mun meiri en í
sjókvíaeldi en á móti
kemur að betri stjórn
er á öllum umhverfisað-
stæðum og vaxtarhraði
fisksins því meiri.
Sjókvíaeldi við Íslands-
strendur er erfitt að því
leyti að skjólgóðir firðir
finnast ekki víða og/eða
sjávarhitastig er full-
lágt til að hámarksvaxt-
arhraði náist. Strand-
eldi er því of dýrt og
sjókvíaeldi er varla
samkeppnishæft við t.d.
það færeyska þar sem meiri vaxtar-
hraði næst og því styttri eldistími. Af
þessum ástæðum hefur komið hug-
mynd um svokallað skiptieldi hér á
landi. Það byggist á þeirri hugmynd
að ala fiskinn frá klaki upp í smálax á
landi við kjöraðstæður (í strandeldi)
og flytja hann svo í sjókvíar þar sem
hann er alinn í sláturstærð. Með
þessu móti er nýtt það forskot sem við
höfum í strandeldi, þegar viðkvæm-
asta tímabil eldisins fer fram, og fisk-
urinn svo fluttur í ódýrara umhverfi
(sjókvíar) þegar hann er stærri og
betur til þess fallinn að takast á við
hitastigssveiflur og annað náttúrulegt
áreiti sem hann verður fyrir í sjónum.
Reynslan
Sú umræða sem fram hefur farið
upp á síðkastið um stórfellt eldi hér
við land er ekki ný af nálinni. Á 9. ára-
tug síðustu aldar stóð yfir hér á landi
nokkurskonar laxeldis-veisla þar sem
margir athafnamenn helltu sér út í
viðamikið eldi á laxi. Byggðar voru
stórar strandeldisstöðvar og lán-
astofnanir virtust veita endalaust fé
til rekstursins, svo mikil var trúin á að
þetta myndi ganga upp. Til að gera
langa sögu stutta fóru flest þessara
fyrirtækja á hausinn og þegar allt var
gert upp kostaði veislan íslensku
þjóðina gríðarlega fjármuni. Þeir sem
til þekkja vita að lækkun á afurða-
verði var stærsta ástæða ófaranna, en
fljótfærni og of lítil undirbúnings-
vinna átti sinn þátt í því hvernig fór.
Þess má geta að í Noregi fór fiskeldið
langt með það að gera útaf við banka-
stofnanir þar í landi þegar það sleit
barnsskóm sínum. Í dag eru Norð-
menn stærsta laxeldisþjóð í heimi og
framleiða um 400 þúsund tonn af lax-
fiski á ári.
Þrátt fyrir þetta kostnaðarsama
ævintýri var ekki allt unnið fyrir gýg
því að á þessu tímabili varð til mikil
reynsla og afskrifaður var gríðarleg-
ur tilrauna- og þróunarkostnaður í
greininni. Þær eldisstöðvar sem risu
á þessum tíma voru afskrifaðar að
fullu leyti og seldar á hrakvirði. Flest-
ar þessara stöðva eru í notkun í dag
og nokkrar þeirra hafa verið reknar á
fullum afköstum í nokkur ár án
rekstrartaps, en betur má ef duga
skal. Sökum mikils rekstrarkostnað-
ar í strandeldi verður matfiskeldi á
laxi líklega ekki stundað að neinu viti
hér á landi nema með skiptieldi.
Þannig næst stærðarhagkvæmni án
þess að fórna því forskoti sem við höf-
um í strandeldi.
Framtíðin
Á Íslandi hefur sjókvíaeldi á laxi
ekki verið stundað að neinu marki
hingað til (fiskeldisfyrirtækið Rifós
hefur þó rekið sjókvíaeldi með ágæt-
um árangri undanfarin ár). Hags-
munasamtök hafa af því áhyggjur að
norskur lax sem notaður er í eldi hér á
landi muni sleppa úr kvíum, blandast
þeim íslenska og hafa skaðleg áhrif á
vistkerfið. Talið er að úrgangur frá
sjókvíum berist í sjóinn og mengi um-
hverfið. Einhverjir hafa bent á að
sjókvíaeldi sé sjónmengandi og nei-
kvæð ímynd fyrir ferðamennsku.
Ekki má þó gleyma því að öllu fiskeldi
fylgir einhver mengun af þessum
toga, hvort sem eldið fer fram á landi
eða í sjó. Aðalatriðið hlýtur að vera
hvort byggja eigi upp fiskeldisiðnað
hér við land og aðlagast þeim breyt-
ingum sem eru að verða í framboði á
fiskmeti í heiminum. Á Alþingi hafa
farið fram umræður um hvaða stefna
skuli tekin í þessum málum og virðist
vera vilji fyrir því að skapa rekstr-
arvænlegar aðstæður fyrir fiskeldi án
þess að stefna umhverfinu í hættu.
Nýlega fengu tvær eldisstöðvar leyfi
til viðamikils sjókvíaeldis á laxi í
Mjóafirði og Berufirði án þess að fara
í umhverfismat og hafa andstæðingar
gagnrýnt þá afgreiðslu. Fyrir nokkr-
um dögum lýsti færeyska laxeldisfyr-
irtækið Vestlaks yfir áhuga sínum á
að setja af stað sjókvíaeldi á Seyð-
isfirði, en ekki hefur verið tekin
ákvörðum í þeim efnum.
Sem betur fer eru fjárfestar ekki
lengi að þefa uppi fjárfestingarkosti
þar sem vaxtarmöguleikar eru miklir.
Síðustu misseri hefur aukið fé verið
veitt í uppbyggingu eldis, s.s. fjárfest-
ing Samherja hf. í meirihluta í Vík-
urlaxi og 50% í Íslandslaxi og hluta-
fjárútboð í Fiskeldi Eyjafjarðar
snemma á síðasta ári. Uppbygging
hjá fyrirtækjum þar sem vel hefur
gengið hefur m.a. sett Ísland í heims-
forystu í framleiðslu lúðuseiða og
bleikju. Öll sú óvissa sem verið hefur
um framtíð fiskeldis hér á landi auk
óblíðra minninga frá laxaveislunni
miklu hefur þó haldið aftur af ein-
hverjum fjárfestum og hafa hags-
munaaðilar því reynt að halda um-
ræðunni gangandi. Það virðist sem
minni óvissa sé um framtíð fiskeldis
en áður, einkum í ljósi þess að stjórn-
völd virðast vilja greiða götu grein-
arinnar, á svipaðan hátt og í ná-
grannalöndunum.
Fjárfestingar í öllum fyrirtækja-
rekstri eru áhættusamar, enda gera
menn kröfu til ávöxtunar í samræmi
við þá áhættu sem um ræðir. Eins og
farið hefur verið í gegnum eru
áhættuþættir í fiskeldi mjög margir
en ekki má gleyma því að áhætta í
útgerð er einnig mikil og jafnvel meiri
en í fiskeldi. Í útgerð er t.d. heims-
markaðsverð á olíu og fiskigæftir
miklir örlagavaldar og geta ráðið
úrslitum um rekstrarárangur. Auk
þess er fiskeldi ekki nærri eins
fjárfrekt og fiskiskipaútgerð. Íslend-
ingar hafa yfir að búa mikilli þekk-
ingu á fiskvinnslu og viðskiptum með
sjávarafurðir og hafa því nokkurt for-
skot á aðra í þeim efnum. Ef sagan á
eftir að sýna að fiskeldi hafi einmitt
verið einn af helstu vaxtarbroddum í
íslensku atvinnulífi snemma á 21. öld-
inni munu þeir fjárfestar, sem
snemma komu að fjármögnun farsæl-
ustu fyrirtækjanna, hagnast mikið á
framsýni sinni.
Tækifæri í fiskeldi
Björn Knútsson
Fiskeldi
Áætlanir gera ráð fyrir
því, skrifar Björn
Knútsson, að fiskeldi
muni aukast um a.m.k.
25% á næstu 10 árum.
Björn Knútsson er með MS-gráðu í
sjávarútvegsfræðum og starfar hjá
MP-verðbréfum hf.

















 


  

   
ATVINNA
Sjávarútvegur
— Ráðningarstofa —
Friðjón Vigfússon,
sími og fax 552 9006, gsm 861 3514.
Ráðningarþjónusta sjávarútvegsins
Menn strax!
Sérhæfð ráðningarþjónusta fyrir sjávarútveg-
inn. Útvegum gott starfsfólk til sjávar og lands.
Sími 898 3518.
R A Ð A U G L Ý S I N G A R
TIL SÖLU
Beitumakríll — smokkur — síld.
Upplýsingar í síma 551 1747.
Til sölu fiskvinnslubúnaður
✭ Baader 47 og 51 roðvélar.
✭ Baader 150 karfaflökunarvélar.
✭ Baader 184, 185, 188, 189 flökunarvélar.
✭ Baader 410, 413, 421, 424, 427 hausarar.
✭ Baader 440 flatningsvélar.
✭ Baader 697 marningsvél.
✭ O.Á. hausarar og V.Þ. saltarar.
✭ Lyftari með snúningi.
✭ Sambyggðir plötufrystar.
✭ Traust skreiðarpressa.
✭ Frystipönnur fyrir loðnu og síld 500 stk.
Álftafell ehf.,
Fiskislóð 14,
101 Reykjavík,
sími 551 1777,
gsm 893 1802.
ÝMISLEGT
Föst viðskipti
Fiskverkun á Suðurnesjum óskar eftir að kom-
ast í föst viðskipti með þorsk, helst línubáta,
en annað kemur til greina. Upplýsingar sendist
til augl.deildar Mbl. merkt: „F — 10860“ fyrir
6. febrúar nk.
KVÓTI
Þorskaflahámark til sölu
Einnig aflahlutdeild í þorski, ýsu og
steinbít.
ÞJÓNUSTA
Sjón er sögu ríkari
Kynnum Perlu 900 S, sem er 5,9 tonna hrað-
fiskibátur, á eftirtöldum stöðum næstu daga:
Miðvikudaginn 24/1 í Hafnarfirði frá
kl. 15—16, í Keflavík frá kl. 18—19.
Fimmtudaginn 25/1 í Ólafsvík frá kl. 14—15
og Grundarfirði frá kl. 16—17.
Föstudaginn 26/1 á Patreksfirði frá kl. 14—15
og Tálknafirði frá kl. 17—18.
Laugardaginn 27/1 á Bolungarvík frá kl. 14—15
og á Suðureyri eftir kl. 16.00.
Bátasmiðja Guðgeirs, Akranesi,
símar 431 5544 og 898 7614.
Til leigu eða sölu
1.000 m2 iðnaðarhús til sölu eða leigu.
Húsið er stálgrindarhús byggt 1998 og
er staðsett á Suðurnesjum.
Húsið er byggt sem fiskvinnsluhús en
getur hentað vel fyrir aðra starfsemi, t.d.
vörugeymslu o.fl.
Nánari uppl. í símum 897 8555 og 420
4000.
Vélasalan Hafís Machinery
Til sölu eftirfarandi
vélar og tæki
Baader 189V flökunarvél.
Baader 51 roðflettivél.
Baader 440 flatningsvél og
Oddgeirshausari m/slítara.
Baader 184 og 185 flökunarvélar.
Nýjar tromlur í allar Baader- og Sepamatic-
vélar. Ath. verðið!
Flestar gerðir Baader-véla.
Vélasalan Hafís ehf.,
Hringbraut 121, (JL-húsinu, 3. hæð),
símar 551 9500 og 898 1791.