Vísir - 21.02.1979, Blaðsíða 10

10
Mi&vikudagur 21. febrúar 1979.
Útgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Davið Guðmundsson
Ritstjórar: ólafur Ragnarsson
Hörður Einarsson
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Elias Snæland Jónsson. Fréttastjóri er-
lendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
Blaðamenn: Axel Ammendrup, Edda Andrésdóttir, Halldór Reynisson, Jónlna
Michaelsdóttir, Jórunn Andreasdóttir, Katrln Pálsdóttir, Kjartan Stefánsson, Oli
Tynes, Sigurður Slgurðarson, Slgurveig Jónsdóttlr, Sæmundur Guðvinsson, Þor-
valdur Friðriksson. Iþróttir: Gylf I Kristjánsson og Kjarfan L. Pálsson. Ljósmynd-
ir: Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson. útlit og hönnun: Jón Oskar Haf-
sfeinsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Auglýsingar og sxrifstofur:
Slðumúla 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4 simi 86611.
Ritstjórn: Siöumúla 14 simi 86611 7 linur.
Askrift er kr. 2500 á mánuöi'
innanlands. Verö i
lausasöiu kr. 125 eintakið.
Prentun Blaðaprent h/f
Fœr arðurinn
aflausn?
Það er engu likara en efnahagsvandamálin síðustu
mánuðina hafi orðið til þess, að allir stjórnmálaf lokkar
haf i áttað sig á nauðsyn þess að auka arðsemi íslenskra
atvinnufyrirtækja.
( hinu umtalaða efnahagsmálafrumvarpi Olafs
Jóhannessonar forsætisráðherra er t.d. gert ráð fyrir
því, að lögf est verði sú regla, að lánveitingar hinna opin-
beru f járfestingarlánasjóða verði ákveðnar eftir „sam-
ræmdum reglum um arðsemismat".
Vissulega er timi til þess kominn, að augu ráðamanna
opnist fyrir því, að efnahagslegum framförum verður
ekki náð nema atvinnufyrirtækin skili arði.
Það hefur of lengi verið sameiginlegt markmið allra
stjórnmálaflokkanna að „tryggja hallalausan rekstur
atvinnuveganna", eins og þeir hafa orðað það. Þetta
hef ur í reynd þýtt bannfæringu arðsins eða gróðans. Nú
komast stjórnmálaflokkarnir ekki lengur fram hjá
þeirri staðreynd, að núllrekstrarhugsjónin hefur beðið
skipbrot. Þess vegna kemur það loksins til álita að veita
arðinum aflausn.
Sá stóri galli er þó á hugmyndum stjórnarf lokkanna,
að þar er enn gengið út f rá þeirri ímyndun, að þingmenn
og þingkjörnir úthlutunarstjórar geti ákveðið eða metið
arðsemi í atvinnulífinu.
Reynslan af forsjá opinberra aðila í þessum efnum er
vægast sagt átakanleg.
Auðvitað verður ekki hjá því komist að ætla opinberum
aðilum að ákveða opinberar framkvæmdir, þ.á.m. þær,
sem ákveða ætti eftir hreinum arðsemissjónarmiðum.
En þar heyrir það til undantekninga, að val milli
verkefna ráðist af arðsemismati. Þvert á móti er það
venjulega viðkvæðið hjá hinum opinberu ákvörðunarað-
ilum, aðf leiri sjónarmið verði að hafa í huga en „blákalt
arðsemissjónarmið". Það er hið sígilda skálkaskjól
þeirra, þegar þeir telja sér henta að láta arðsemina lönd
og leið.
Allir, sem þekkja til lánveitinga úr hinum opinberu
sjóðum til einkarekstursins, vita mætavel, að við þær
hef ur arðsemismat ekki verið í hávegum haft. Skömmt-
unarstjórar stjórnmálaflokkanna hafa fyrst og siðast í
huga atkvæðalegan afrakstur, en ekki f járhagslega arð-
semi.
Flestir ættu að vera búnir að sjá, að hið pólitíska pen-
ingaskömmtunarkerfi gagnar fáum eða engum. Það er
ekki örvandi f yrir vel rekin atvinnuf yrirtæki, því að þau
bera yfirleitt skarðan hlut frá borði. Og sem betur fer
nær það ekki þeim tilgangi fjölmargra stjórnmála-
manna að kaupa þeim vinsældir, eins og svo eftirminni-
lega sannaðist í síðustu þingkosningum. Aldrei hafði
verið úthlutað öðrum eins kynstrum af opinberu fé eins
og á síðasta kjörtímabili. Og aldrei hafa stjórnarf lokkar,
sem að sjálfsögðu réðu mestu í úthlutunarstarfinu,
fengið aðra eins útreið í kosningum. Hinir einu, sem í
raun og veru njóta góðs af núverandi skömmtunarkerf i,
eru búskussar í atvinnurekstri, sem helst kunna það
fyrir sér að gera út á sjóðakerfið.
Það er vissulega tímabært, að hið opinbera lánasjóða-
kerfi verði tekið til endurskoðunar. En ekki með þeim
hætti, sem nú er helst talað um. Það fer áreiðanlega best
á því, að hið opinbera haf i til úthlutunar aðeins það f jár-
magn, sem viðurkennt er, að ráðstafa megi eftir öðrum
sjónarmiðum en arðsemisvonum. Ráðstöfun þess láns-
f jármagns, sem á I alvöru að bera f járhagslegan arð, er
betur komin í höndum viðskiptabankanna.
Enn um Félogsstofnun stúdenta:
w
ENGIN OREIÐA
HJÁ STÚDENTUM
Það er á flestra vitorði að i Há-
skólanum reka menn nokkuð
harðvituga pólitlk. Þó ströngustu
kröfum um málefnalega baráttu
sé ef til vill ekki fylgt út I æsar
hafa menn yfirleitt látið vera að
bregða sér i gervi götustráka og
saka andstæðinginn um afbrot og
glæpi. Nú er þó kveöinn annar
óður. Ihaldspiltur úr Háskól-
anum, Sigurður Sigurðsson,
titlaður stud. jur. reit fyrir
skömmu grein i Visi og neri
ýmsum skömmum um nasir
vinstri sinnaðra skólafélaga sem
sómakært ihaldsfólk hefur hingað
til kinokað sér við.
óreiða laganemans
Grein Sigurður fjallaði I bland
um bágan hag þess þrifafyrir-
tækis sem nefnt er Félagsstofnun
stúdenta og ýmiss konar vonsku
vinstri manna sem þar sitja i
stjórn. Meðal notalegra ásakana
sem Siguröur veltir sér upp úr
var m.a. staðhæfing um „bók-
haldsóreiöu” hjá stofnuninni.
Fránu auga hans yfirsást ekki
heldur hvar orsaka hennar væri
að leita. Þar sem vinstri
stúdentar skipuðu meirihluta I
stjórn Félagsstofnunar fannst
honum auösætt aö þeir ættu sök á
allri óreiöu ef þeir þá stæðu ekki
beinlínis fyrir henni. Nú er þaö
útaf fyrir sig ekki nýtt undir sól-
unni að margmæddir ihaldsmenn
skelli á vinstri stefnu skuldum
alls þess sem miöur fer i þessum
heimi. Þetta er hins vegar nokkuð
hvimleiöur áburður, einkum i
ljósi þess að óreiöan er einfald-
lega ekki til staðar innan
stofnunarinnar. Ég ætlast
náttúrulega ekki til að Sigurður
taki mig trúanlegan um þetta
atriöi — enda blóðugur kommi aö
hans dómi. En ég bendi honum á
t.d. Stefan Svavarsson sem situr i
stjórn Félagsstofnunar sem full-
trúi Háskólaráðs. Stefán er
kennari viö viðskiptafræðideild-
ina og kann vist þó nokkuö fyrir
sér I endurskoöun og bókhalds-
fræöum. Enginn nýr honum
heldur um nasir aö vera ákafur
stuðningsmaður villta vinstursins
i Háskólanum svo hann ætti aö
vera Siguröi óljúgfróð heimild.
4000 tölvuspjöld brunnu
Staðhæfingar laganemans um
óreiðu innan Félagsstofnunar má
visast rekja til þess að efnahags-
og rekstrarreikningar fyrir áriö
1977 liggja ekki fyrir i endanlegri
gerð. Þaö er auðvitað miður. Hins
vegar eru Sigurði orsakir þess
mæta vel kunnar. Þær eiga rætur
i þeirri ákvörðun að færa bókhaid
stofnunarinnar yfir i tölvubók-
hald. Það var ákveðiö 1977 og I
mai sama ár var byrjað að vinna
tölvusetninguna hjá Reiknistofn-
un Háskólans. 1 september það ár
henti hins vegar það óhapp aö
húsakynni Reiknistofnunar
brunnu og með þeim 4000 tölvu-
spjöld sem búiö var að gata
reikninga Félagsstofnunar inná.
Þetta er höfuðorsök þess að
endanlegt uppgjör fyrir áriö 1977
er ári á eftir áætlun. Málatil-
búnaður Siguröar er á hinn bóg-
inn svo ærslakenndur að mér
brygði ekki ef næsta skref hans
væri að ásaka vinstri stúdenta
fyrir að hafa kveikt i draslinu.
Afkoma fyrirtækja Ijós
Aðrar minniháttar tafir má
telja til. Tölvuspjöldin þurfti að
Miðstýring
jafngildir
stöðnun
Steingrimur Hermannsson
dómsmálaráöherra lét þess getið
á dögunum I útvarpssamtali að
þaö væri draumur stjórnarinnar
að geta fetaö þrönga veginn milli
minnkandi verðbólgu og fullrar
atvinnu. Hugmyndin væri sú að
Þjóðhagsstofnun yrði látin fylgj-
ast með feröalaginu og gefa rikis-
stjórninni viðvörun i hvert sinn
sem hún væri um það bil að keyra
út af.
Ráðherrann var svo vongóöur
og næstum landsföðurlegur og
hlýr i þessum töluöu oröum að ég
hugsaði meö mér: Sko, ef einhver
trúir ráðherranum illa, þá trúir
hann honum núna. Það er að
segja, ef hann veit ekki betur fyr-
irfram.
Og hugurinn reikaði til ferða-
laga við erfið skilyröi... Þegar
menn voru sendir út úr skrjóðn-
um I blindbylnum til að ganga á
undan, þegar slóðin sást ekki.
Eða þegar mjakast var á þröng-
um gilvegi og maður gekk á brún-
inni til viðmiðunar, þegar undir-
staðan i kantinum gat veriö
ótraust.
Enn reikaði hugurinn. 1 þetta
sinn sé ég fyrir mér rikisstjórnina
i faratæki sinu með þjóðina og
efnahagslifiö i eftirdragi og
starfsmenn Þjóðhagsstofnunar á
hlaupum á þrönga veginum og ut-
an viö hann, á nálum um að far-
artækið færi út af þá og þegar
með eitt hjól eða kannski alla
gomsuna.
Jú, svona getum viö bilstjór-
arnir hugsað. En við getum ekki
verið I neinum ferðafélagsleik I
efnahagsmálum. Auövitað reynir
maður að sýna ráðherranum full-
an skilning, hann var svo innileg-
ur i útvarpinu. Maður veit nefni-
lega alveg hvað hangir á spýtunni
þegar félagshyggjumaður fer að
tala eins og góðlát skipulags-
hyggjusál, einkum ef það er
Framsóknarmaður kominn i
bland við Alþýöubandalag. Og ég
gekk á eintal mitt við Jónas frá
Hriflmöh, eplið fellur aldrei langt
frá eikinni. Hermann hljóp i fjall-
ið og gaf sig trölium. Sonurinn er
af álfum seiddur. öh, þetta er
ekki bara raddþjálfun”.
Símtólin mönnuö hagfræð-
ingum.
Það sem Steingrim
Hermannson dreymur um hefur
áöur verið reynt hérlendis og við-
ar. Hérlendis var það t.d. reynt I
takmörkuöum tilgangi gegnum
sima i Þjóðhagsstofnuninni 1975-
6. Þá var talin hætta á atvinnu-
leysi og simtólin voru mönnuð
læröum hagfræðingum og við-
skiptafræðingum sem hringdu út i
atvinnulifiö og spurðu kurteis-
lega, hvort nokkrar uppsagnir
væru I nánd eða hætta á sam-
drætti og atvinnuleysi. Atvinnu-
leysið kom aldrei. En það er siöan
taliö ósannað mál, að tilraunin
hafi misheppnast. Hins vegar er
alltaf látið ósagt hvaða mis-
skilningur olli þvi upphaflega aö
byrjað var aö hringja.
Konjunkturinstitutet I Sviþjóð
er stofnun, sem reynir eitthvað
svipaö af og til og reglulega. Þar
er eins og alls staðar, þegar
sósialistar hafa náð i of mikla
peninga frá öðrum, mikill mann-
afli, nóg af skrifborðum og fullt af
simum. Auk þess tilkomumikið
safn af tölum aö styöjast viö og
tölvur til útreikninga og saman-
burðar. Einhvern veginn hafa
menn samt aldrei verið ánægðir
með niðurstöður þeirrar stofnun-
ar, þegar framtiðin er annars
vegar. Þar i landi hefur hins veg-
ar veriö látiö ósagt hvort þaö voru
einstakir þættir efnahagslifsins
eða stjórnvöldin, sem voru á
skökkum stað, þegar byrjað var
að afla I spárnar. En einhvers
staöar fór eitthvað út af, og liggur
þar enn, eins og grafinn hundur,
meðan iðnaöarframleiðsla Svia
dregst saman.
Ríkisstjórnin stefnir í
stöönunarveröbólgu
Með þessu er einfaldlega verið
að segja að það sé alls ekki hægt
að gera það sem Steingrim
Hermannson dreymir um. Það
er auövitað hægt með áðurnefnd-