Vísir - 13.03.1979, Side 10

10

Utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Davið Guömundsson
Ritstjórar: ólafur Ragnarsson
Höröur Einarsson
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Ellas Snæland Jónsson. Fréttastjóri er-
lendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
Blaöamenn: Axel Ammendrup, Edda Andrésdóttir, Halldór Reynisson, Jónlna
Michaelsdóttir, Jórunn Andreasdóttir, Katrln Pálsdóttir, Kjartan Stef ánsson, Oll
Tynes, Sigurður Sigurðarson, Sigurveig Jónsdóttir, Sæmundur Guðvinsson, Þor-
valdur Friðriksson. Iþróttir: Gylf i Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson. Ljósmynd-
ir: Gunnar V. Andrésson, Jens Alexandersson. Utlit og hönnun: Jón Öskar Haf-
steinsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Auglýsingar og sxrifstofur: Askrift er kr . 3000 á mánuöi innan-
Sföumúla 8. Simar 84611 og 82240. lands. Verö i lausasölu kr. 150 eintakið.
Afgreiösla: Stakkholti 2-4 simi 84611.
Ritstjórn: Siðumúla 14 slmi 86411 7 linur. Prentun Blaöaprent h/f
Athyglisverð
sparnaðarleið
Stöðugar hækkanir á oliu — og bensíni hafa orðið til
þess að menn beina mun meira en áður sjónum sínum að
mögulegum sparnaði á þessum innfluttu orkugjöfum,
sem kosta okkur stórfé í gjaldeyri. Þá hefur það vakið
menn til umhugsunar um þessi mál, að opinberir aðilar
hafa áætlað að kostnaður okkar vegna innfluttrar orku
muni hækka um 20 þúsund milljónir á þessu ári miðað
við síðasta ár.
Olíunotkun fiskiskipastólsins er mjög stór liður í olíu-
notkun okkar, og er hún áætluð um 10 þúsund milljónir á
þessu ári. Hvert prósent, sem þar sparast, nemur því um
100 milljónum króna á ári. Það gefur því auga leið, að
þörf er á að skoða sparnaðarleiðir útgerðarinnar mjög
náið.
Sérfræðingar Fiskifélags Islands hafa nýlega gert
gagnmerka athugun á brennsluolíunotkun íslenskra
fiskiskipa með tilliti til sparnaðarmöguleika og voru
niðurstöður þeirra kynntar ítarlega í Vísi á dögunum.
Við þessa ítarlegu athugun, sem stóð yfir í tvö ár, nutu
f iskifélagsmenn samvinnu við eigendur og skipstjórnar-
menn sjö nótaveiðiskipa og þriggja togara.
I Ijós kom, aðolíueyðsla varð mun meiri en búast hefði
mátt við, þegar hraði skipsins var aukinn verulega og er
álitamál, hvort það sem vinnst með auknum ganghraða
sésvo mikið, að það vegi upp á móti aukinni olíueyðslu.
Eitt dæmi um þetta atriði sýndi, að við að auka gang-
hraða nótaskips um einn hnút við vissar aðstæður, gat
olíueyðslan aukist um hvorki meira né minna en 60%.
Svo virðist sem olíunotkunin aukist í flestum tilvikum
mun meira hlutfallslega en hraðinn, þegar komið er yf ir
ákveðin hraðamörk.
I skýrslu starfsmanna tæknideildar Fiskifélagsins er
einnig birt athyglisvert dæmi um sparnað við siglingu
ákveðins skuttogara, sem miðaðist við 250 sjómilna leið.
Með því að sigla á 12,5 hnúta hraða í stað 14 hnúta hraða
lengdist siglingafTminn úr 17,8 klukkustundum í 20
klukkustundir, en olíunotkunin varð 3800 lítrar í stað 5800
lítra.
Af þessu og f jölmörgu öðru, sem f ram kemur í skýrsl-
unni er Ijóst, að með aukinni hagkvæmni í nýtingu vélar-
afls f iskiskipaf lotans er hægt að spara stórfé á hverri
vertíð.
Auk þess benda sérfræðingar Fiskifélagsins á ýmis
atriði önnur, sem haft geta áhrif í átt til olíusparnaðar
um borð í skipaflota okkar, sem lúta að hönnun skip-
anna, rekstri þeirra og upphitun um borð.
Fram til þessa hafa umræður um sparnað í sambandi
við olíunotkun skipa að mestu leyti beinst að því að
breyta vélum skipanna, þannig að hægt yrði að brenna
svartolíu í stað venjulegrar brennsluolíu, en samkvæmt
þeirri skýrslu tæknimanna Fiskifélags Islands, sem hér
hef ur verið gerð að umtalsef ni, er greinilegt, að hægt er
að draga verulega úr olíunotkuninni án þess að gera
nokkrar breytingar á vélum skipanna, — einungis er
þörf á að skipstjórnarmenn fylgist náið með nýtingar-
hlutfalli olíunnar miðað við siglingarhraða og fái leið-
beiningar um, hvaða hraði er hagkvæmastur fyrir skip
þeirra.
Ástæða er til að þakka Fiskifélagi fslands og forráða-
mönnum þess það frumkvæði, sem þeir hafa sýnt með
þessari yf irgripsmiklu könnun, og hvetja þá og aðra til
þess að halda áfram á þessari braut.
Það fer ekki á milli mála, að við getum dregið veru-
lega úr útgjöldum okkar til olíukaupa, ef allir leggjast á
eitt um að spara olíuna hvert sem notkunarsviðið er.
Þribjudagur 13. mars 1979
VtSlR
j Harry D. Train, yfirflotaforingi Atlantshafsherstjirnar NATO:
i SOVÉSKI NORÐUR-
i FLOTINN SÍFELLT
! SUNNAR OG SUNNAR
Áhrifa flotaveldis Sovét-
rikjanna gætir á öllum
sviðum alþjóðlegra sam-
skipta— stjórnmálalegum,
ef nahagslegum, hug-
myndafræðilegum og
hernaðarlegum. Stóraukin
umsvif flota þeirra eru al-
varleg ógnun, sem stefnu-
mótendur verða að taka
mið af, og leiðir í dag
athyglina að vandamálum,
sem voru óþekkt og ófyrir-
sjáanleg, þegar Atlants-
hafsbandalagið var
stofnað.
Ari6 1949 höföu hernaöar-
fræöingar NATO litlar áhyggjur
af þvi aö halda opnum flutninga-
leiöum yfir Atlantshafiö fyrir
herafla til liösauka eöa nauösyn-
leg hergögn. Þeir gátu einbeitt
sér aö vörnum Evrópu á landi og i
lofti. í dag hafa Sovetmenn byggt
sér voldugan flota kafbáta her-
skipa og flugvéla, sem geta ógnaö
þessum flutningum, og knýr
okkur þvi til þess aö huga vel að
vörnum siglingaleiöa.
Efling kafbáta- og flug-
flota Sovétmanna
Um þaö hefur veriö rækilega
fjallaö, hvaö kafbátafloti Sovét-
manna hefur vaxið aö fjölda og
bardagahæfni. Hinu hefur veriö
minni gaumur gefinn, hvaö flug-
herinn hefur um leið veriö efldur.
Er nú svo komiö, aö flugvélar
flotans eru bæöi langfleygari og
vopnaöar langdrægari flug-
skeytum, svo aö þeim er mögu-
legt aö styöja kafbátaaögerðir á
siglingaleiöum langt fjarri Sovét-
rikjunum.
Flugþol ,,Backfire”-sprengju-
þotunnar teygir þessa ógnun
langt suöur i álana milli Græn-
lands, Islands og Stóra-Bretlands
og stofnar i hættu flutnipgum sjó-
leiðina milli Noröur-Ameriku og
Evrópu. Hvert aöildarrikja
NATO hefur sitt sérstæöa fram-
lag til sameiginlegra varna. Einn
höfuöstyrkurinn af aöild Islands i
bandalaginu er landfræöileg lega
þess. Megindeildir sovéska
flotans hafa bækistöövar sinar
langt norður i Barentshafi, en
hvort sem er á friöar- eöa striös-
timum þurfa þær aö sigla suöur á
bóginn til þess aö komast I
Atlantshafiö. Island liggur
einmitt á þeirri leiö.
Auknar ferðir í
námunda við island
Feröir sovéskra kafbáta og
flugvéla um tslandsála jukust
mjög á árinu 1978 frá þvi sem
áöur hefur veriö. Þaö er
athyglisvert, að áriö 1978 fóru
herþotur varnarliösins á tslandi I
veg fyrir 135 sovéskar flugvélar,
sem rofiö höföu flugvarnarsvæöi
tslands. Þar til viöbótar sáust 70
sovéskar flugvélar á sveimi innan
300 sjómilna frá Islandi, eöa inni
á flugumsjónarsvæöi Reykja-
vikur. Er þaö nær tvöfalt meiri
umferö en aö meöaltali siöustu
fimm árin þar á undan.
Þaö kom i ljós viö „Bear Fox-
trot”-kafbátavarnaræfingarnar
vestur af Skotlandi, aö allar flug-
vélarnar, sem tóku þátt i þeim,
lentu inni á flugvarnarsvæöi
tslands, ýmist á leiö þeirra um
álana, eöa á heimleiö til flota-
stöövanna. Hvaö kafbátunum
viökemur, hefur sést munur ár
frá ári, hvaö sovésku kafbátarnir
sækja sifellt sunnar og sunnar.
Nauðsyn varúðaráætlana
Þessi aukna umferö hlýtur aö
hafa áhrif á áætlanagerö okkar
varöandi liösaukaflutninga og
hergagnaaödrætti. Ekki einungis
NATO OG LAUSN
LANDHELGISDEILNA
1 umræðuefninu Atlantshafs-
bandalagiö og landhelgismáliö
eru samfléttaöir tveir stærstu
þættirnir i utanrikispólitik Islend-
inga i sögu iýöveldisins siöasta
aldarþriöjunginn.
Þátttaka tslendinga i Atlants-
hafsbandalaginu frá upphafi þess
1949 og útfærsla fiskveiðimark-
anna allt út i 200 sjómílur á
grundvelli landgrunnslaganna
frá 1948 eru langstærstu mála-
flokkarnir i samskiptum tslend-
inga viö aörar þjóöir siöustu 30
árin.
Bæöi hafa þessi mál valdið
miklum deilum og átökum jafn-
vel, þó hvort meö sinum hætti.
Skiptar skoöanir hafa jafnan
veriö meðal tslendinga um aöild-
ina aö Atlantshafsbandalaginu,
enda þótt inngangan i NATO hafi
verið samþykkt f upphafi meö
miklum meirihluta á Alþingi,
meira en 2/3 hluta atkvæöa þar.
Landhelgisdeilurnar
komu til kasta NATO
A hinn bóginn má segja, aö ein-
hugur hafi jafnan rikt á Islandi
um nauösyn á aukinni fiskvernd
og óskoruöum yfirráöum íslend-
inga yfir fiskimiöunum umhverf-
is landiö, enda þótt stundum hafi
veriö ágreiningur um leiðir að
settu marki. En harðar deilur viö
aðrar þjóöir hafa risiö við hverja
útfærslu fiskveiöimarkanna allt
frá þvi, aö fyrst var hafizt handa
1950 eftir uppsögn og gildisfell-
ingu dansk-brezka samningsins
um fiskveiðilandhelgi tslands frá
1901. Viðbrögðin hafa veriö harö-
snúin og höfum viö jafnvel mátt
þola viöskiptaþvinganir erlendis
og endurtekna valdbeitingu Breta
á tslandsmiöum. Bein tengsl við
Atlantshafsbandalagiö komu þvi
fljótlega upp, enda er þaö sú fjöl-
þjóöastofnun, sem tslendingar
eiga aöild að, þar sem raunhlft
pólitisk samráö eiga sér staö, þar
sem mest er vonin til aö ná megi
samkomulagi um lausn erfiðra
deilumála.
Bretar og Vestur-Þjóöverjar,
og þó öllufrekar þeir fyrmefndu,
hafa verið höfuöandstæðingar
okkar I landhelgismálinu, en
þetta eru einmitt þær þjóöir, sem
mestra hagsmuna hafa átt aö
gæta, þvi aö þær hafa löngum
veriö stórtækastar erlendra fisk-
veiöiþjóöa viö tsland. Meðan aör-
ar þjóöir létu mótmælin ein
nægja, gripu þeir til gagnráöstaf-
ana, Þjóöverjar þó einungis einu
sinni undir lokin og þá i skamman
tima á árinu 1975, er þeir stítu
löndunarbann á tslendinga. Bret-
ar aftur á móti hafa alltaf reynzt
höfuöandstæöingar útfærslu is-
lenzkrar fiskveiðilögsögu, allt frá
þvi aö togaraeigendur og fisk-
kaupmenn i brezkum hafnarbæj-
um settu löndunarbann á islenzk-
an fisk viö útfærsluna I 4 sjómilur
5. mai 1952.
Hin þrjú þorskastrið
Og þrjú eru þorskastriöin talin
milli Breta og tslendinga. Hiö
fyrsta eftir útfærsluna i 12 milur,
er Bretar sendu flota sinn inn
fyrir linu strax á fyrsta degi, 1.
september 1958. Brezkir togarar
stunduöu veiöar i 50 milna fisk-
veiöilandhelginni sumariö 1973
undir herskipavernd og aftur var
floti Bretadrottningar sendur á
Islandsmið i nóvember 1975,
þegar reglugerðin um 200 milurn-
ar haföi tekið gildi.
Þessar deilur, sem risu út af út-
færslu fiskveiöimarkanna, voru
siöan allar leystar meö tvihliöa
samkomulagi. Fyrstvarþaö 1961,
er deilan haföi staöiö i tvö og hálft
ár, að samningar tókust viö Breta
(og siðar einnig viö Þjóöverja) en
viöræöur höföu hafizt, er for-
sætisráöherrar landanna, ólafur
Thors og Harold Macmillan,
höföu hitzt á Keflavikurflugvelli i
september þaö ár. Fékkst þar
með viöurkenning fyrir 12 milna
fiskveiöilandhelginni. Annaö
þorskastriðiö eöa deilan um 50
milurnar frá 1972 leystist, eftir aö
Ólafur Jóhannesson, forsætisráö-
herra, hafði fariö til London til
viöræöna viö Edward Heath, for-
sætisráðherra Breta, og skömmu
siöar, eöa 13. nóvember 1973, var
samþykkt á Alþingi bráöabirgöa-
samkomulagið, sem kallaö var,
en þaö var gert til tveggja ára.
Loks náöist samkomulag viö
Breta og viöurkenning þeirra á
200 sjómilna fiskveiöilögsögunni
með Oslóar-samkomulaginu svo-
kallaöa, sem gert var 1. júni 1976,
eftir aö utanrikisráöherrarnir
tveir, Einar Agústsson og
Anthony Crosiand, höföu tveim
vikum áöur tekiö upp viöræður á
ráöherrafundi Atlantshafsbanda-
lagsins, en forsætisráðherra Geir
Hallgrimsson tók siðar einnig
þátt i þeim.
Samkomulagsmöguleik-
ar mestir innan NATO
t öllum þessum deilum allt frá
þvi fyrir útfærsluna i 12 sjómilur
árið 1958 hefur Atlantshafsbanda-
lagiö komiö mikiö viö sögu og að-
ild tslands aö þvi skipt megin-
máli, bæöi hvar form snertir og
efnisatriði. Vilji menn á annaö
borð foröast millirikjadeilur og
jafna þær, ef upp risa, þá eru
möguleikarnir mestir til, aö þaö
megi veröa i Atlantshafebanda-
laginu. Þar er ætlunin aö starfa
saman ogkoma sér saman, þegar
mikiö liggur viö, enda þótt deild-
ar meiningar séu oft meö aðildar-
rikjunum og mismunandi skoöan-
ir iöulega settar fram. En átök
milli tveggja NATO-rikja eins og
þau,semurðu út af útfærslu fisk-