Vísir - 30.10.1979, Side 9

9
VÍSIR
Þriöjudagur 30. október 1979.
Sjónvarp 09 útvarp um nordsat:
I FYRSTA LAGI
EFTIR 10 AR
Islendingar gætu valið um fimm sjónvarpsdag-
skrár og tiu hljóðvarpsdagskrár, ef áætlunin um
NORDSAT, norrænt hljóðvarp og sjónvarp, kæmi
til framkvæmda.
Þetta kemur meðal annars fram i skýrslu, sem
unnin hefur verið á vegum Ráðherranefndar
Norðurlanda og birt var i Stokkhólmi á þriðju-
daginn.
Skýrslan verður send til umsagnar f jölmörgum
aðilum i Norðurlandarikjunum öllum, og er ætl-
ast til að umsagnir hafi borist fyrir 15. april nk.
Gert er ráð fyrir að málið komi til umræðu á þingi
Norðurlandaráðs i Reykjavik i vor, en siðan
verður það aftur tekið fyrir á þinginu 1981.
Gervitungl i stað jarð-
stöðvar
I hugmyndum um þetta sam-
starf er helst gert ráö fyrir að
notað verði gervitungl til að út-
varpa um öll Norðurlöndin. En
auk þess er i skýrslunni lýst öðr-
um kosti, sem felst i samnor-
rænni, ritstýrðri sjönvarpsdag-
skrá.
Með gervitungli væri hægt að
útvarpa öllum hljöðvarps- og
sjónvarpsdagskrám til Dan-
merkur, Finnlands, Noregs og
Sviþjóðar, en fimm sjónvarps-
dagskrám og tiu hljóðvarpsdag-
skrám til íslands, Grænlands og
Færeyja.
Ef gervitungl yrðu notuð,
myndu þau leysa jarðstöðvarn-
ar af hólmi. í skýrslunni segir,
að þær mætti nota til annarra
sendinga, og myndi það auð-
velda aðgerðir til að draga úr
miðstýringu innlendrar út-
varpsstarfsemi. Með öðrum
orðum, mætti nota jarö-
stöðvarnar fyrir frjálst útvarp
og sjónvarp.
Meira úrval —
fleiri áhorfendur
Hugmyndin um að útvarpa
innlendum hljóðvarps- og sjón-
varpsdagskrám um öll Norður-
lönd er sprottin af áhuga á að
efla norræna menningarsam-
vinnu. Hún er einnig ætluð sem
mótvægi .gegn menningaráhrif-
um frá öörum löndum, en það er
talið sérstaklega mikilvægt ef
mikið verður um hljóðvarps- og
sjónvarpssendingar um gervi-
tungl frá öðrum Evrópulöndum.
Með þessu samstarfi fá sjón-
varpsáhorfendur og hlustendur
aðgang að innlendum dagskrám
grannþjóðanna. Það stuðlar að
auknum áhuga og skilningi á
málefnum þeirra og tungumál-
um.
Eins skapar þetta möguleika
fyrir rithöfunda og aðra lista-
menn til að ná til fleiri áhorf-
enda og hlustenda.
Meira léttmeti
Gert er ráð fyrir, að sjón-
varpsnotkun aukist eitthvað,
sérstaklega hjá þeim hópum
sem nú þegar horfa mikiö á
sjónvarp. Þó er búist við að
aukningin verði minnst á þeim
svæðum, sem eiga kost á tveim
eða fleirum sjónvarpsrásum nú.
Þá er talið að fólk muni frem-
ur velja létt efni i grannlanda-
rásunum, en hafna fræðandi
dagskrárefni.
Börn eru einn sá hópur áhorf-
enda, sem trúlega mun auka
sjónvarpsnot sin við norræna
dagskrárdreifingu. Það er til
bóta, að þau fá aðgang að fjöl-
breyttara efnisvali og fleiri
barnaþáttum, en á móti kemur,
að þau eyða meiri tima fyrir
framan sjónvarpiö.
Ekki er gert ráð fyrir mikilli
aukningu á hljóðvarpshlustun.
Það yrðu helst léttir tónlistar-
þættir, sem vektu áhuga og dag-
skrárframboð á þeim timum
sólarhrings, sem sendingar
falla niður i heimalandinu.
Sjálfstæði en tillitssemi
Sjálfstæöi og sjálfræði út-
varpsstofnana yrði óbreytt,
þrátt fyrir samstarfið, og inn-
lendir notendur verða fyrst og
fremst hafðir i huga við dag-
skrárgerð eftir sem áður. Hins
vegar er gert ráð fyrir að stofn-
anirnar taki tillit til þess, aö
sendingar þeirra ná til notenda
utan heimalandsins.
Ef af Nordsat veröur, er lfklegt aö oft veröi horft á sjónvarp á bör-
unum.
Eitthvaö þessu iikt veröur móttökutækiö, aöeins margfalt minna, sem einstakiingar þurfa aö koma sér
upp til aö geta tekiö á móti efni frá hinum Noröurlöndunum.
Veröur nýja jaröstööin notuö fyrir frjálst átvarp og sjónvarp?
Stefnt yrði að þvl að kaup og
sendingar dagskrárefnis frá
löndum utan Norðurlanda, yrðu
samhæfð og fámennir not-
endahópar fái aukiö efnisfram-
boð.
Sameiginleg framleiðsla á
dagskrárefni ætti aö geta aukist
og jafnframt er lögð áhersla á
að forðast veröi að veita dýrum
og mikils háttar innlendum
þáttum of mikla samkeppni á
grannlandarásunum.
Þýðingar af
islensku og finnsku
I skýrslunni er lagt til að þýö-
ingar verði til að byrja með i
smáum stfl, en þær siöan aukn-
ar eftir þvi sem ástæða þykir til.
Þýðingar á og af finnsku og af
islensku ættu að hafa forgang.
Til greina kemur annað hvort aö
setja texta eða láta fylgja tal á
fleiri málum en einu. Af kostn-
aðarsökum er fremur mælt meö
textun I upphafi.
í hljóðvarpi er ekki reiknað
með þýðingum.
Auglýsingar bannaðar
Danir, Sviar og Norömenn
hafa bannað auglýsingar i út-
varpi og sjónvarpi, en Finnar
hafa aðeins auglýsingar i sjón-
varpi. Hér eru hins vegar aug-
lýsingar bæði i útvarpi og sjón-
varpi. Þetta atriði getur orðið
erfitt að leysa i NORDSAT.
Þrjú tungl
Til reglulegs reksturs þarf
þrjú gervitungl á braut, tvö I
notkun og eitt varatungl.
Tæknileg könnun hefur einnig
leitt i ljós, að hægt sé ab senda
ýmsar textageröir fyrir sjón-
varpsefni meö notkun texta-
sjónvarpskerfis. Einnig verður
hægt að senda aukatal á mis-
munandi málum, svo og aö
senda sjónvarpsdagskrár meö
fullkomnu stereohljóði.
Venjuleg sjónvarpsviötæki
duga fyrir NORDSAT-kerfið, en
viðbótarbúnaður verður nauö-
synlegur til aö ná sendingum frá
gervitunglum. Eins þarf sér-
stakan búnað til að taka við
dagskrártexta og stereo-hljóöi.
Talsverður kostnaður
Kostnaöur vegna NORDSAT
er fólginn i nauðsynlegum bún-
aði til að taka á móti sending-
um, sendikerfinu og tæknilegum
rekstri og dagskrárstarfsemi.
Aukinn kostnaður i dagskrár-
starfsemi er vegna þýðinga og
höfundar- og flutningsréttar.
Meðaltalsársgreiðsla gæti
orðið þessu lik:
millj. d. kr.
Danmörk
Finnland
tsland
Noregur
Sviþjóð
60-76
42-53
4-5
50-62
110-140
(Tölurnar eru miöaðar við tvo
kosti um þýðingaþjónustu).
Til viðbótar þessu kemur dag-
skrárkostnaður, samtals um 16
milljónir danskra króna, sem
ekki er skipt á löndin.
I reikningsdæminu er gert ráð
fyrir að kostnaður vegna jarö-
stöðva og endurvarpsstöðva
greiðist af hverju landi fyrir sig,
en fulltrúar Noregs og Islands
telja það óeðlilegt, þar sem
stöðvarnar séu hluti af dreifi-
kerfinu.
Reiknað er með að hlutur ein-
stakra notenda i kostnaði hins
opinbera verði frá 15-130 dansk-
ra króna á ári. Kostnaðurinn
verður 15 krónur, ef allir ibúar
landanna taka þátt i honum, 40
krónur ef honum er skipt á
„sjónvarpsheimilin” og 130
krónur ef aðeins þeir notendur
sem afla sér búnaðar fyrir
gervitunglakerfið greiða kostn-
aðinn.
Kostnaður vegna nauösynlegs
búnaðar til að taka á móti sjón-
varpssendingum, án stereo-
hljóðs og skýringartals, er áætl-
aður 4.500-6.500 danskar krónur
fyrir einstaklingsmóttöku, en
1.000-3.000 krónur ef móttakan
er um sameiginlega loftnets-
miðstöð.
Eftir 10-20 ár
NORDSAT-kerfið á langt i
land, þó svo það veröi samþykkt
I Noröurlandaráði. Talið er að
10-20 ár geti liðið þar til megin-
þorri heimila hefur komið sér
upp móttökubúnaði , en 8-10 ár
hið minnsta þar til rekstur kerf-
isins geti hafist.
Að þvi tilskildu að ekkert beri
út af getur tilraunarekstur i
fyrsta lagi hafist sex árum eftir
að ákveðið hefur verið að koma
kerfinu á laggirnar og regluleg-
ur rekstur á öllum rásum gæti
hafist tveim árum siðar.
Undirbúningstimann má
stytta um allt að tvö ár, ef sér-
stök ákvörðun yrði tekin um að
halda áfram tæknilegum athug-
unum og þróunarstarfi áöur en
fullnaðarákvörðun hefur veriö
tekin um að stofna til NORDJ
SAT.
—SJ.