Morgunblaðið - 17.04.2002, Blaðsíða 4

Hugvísindastofnun Háskóla Íslands stendur fyrir ráð-
stefnu um Halldór Laxness í tilefni af því að 100 ár
verða liðin frá fæðingu hans 23. apríl næstkomandi.
Ráðstefnan verður sett í Háskólabíói föstudaginn
19. apríl kl. 16.30 en setningarerindið flytur Magnús
Magnússon rithöfundur og sjónvarpsmaður í Skot-
landi. Bókmenntafræðistofnun, Edda – miðlun og út-
gáfa, Stofnun Sigurðar Nordals og Morgunblaðið
standa að ráðstefnunni ásamt Hugvísindastofnun.
Reykjavík – Menningarborg, menntamálaráðuneytið
og Sænska akademían styrktu ráðstefnuna.
HALLDÓR Laxness er án nokkurs
vafa einn af merkustu skáldsagnahöf-
undum 20. aldar hvernig sem á það er
litið. En þó að þetta sé almennt við-
urkennt og þekktir fræðimenn og rit-
höfundar hérlendis og erlendis láti það í
ljósi, ekki síst um þessar mundir á 100
ára afmælisári skáldsins, er ekki hægt
að segja að séu stundaðar víða Lax-
nessrannsóknir. Þó að til sé ein ítarleg
heildarúttekt á verkum Halldórs og ís-
lenskir fræðimenn hafi gert mörgum
einstökum þáttum í höfundarferli Hall-
dórs skil í fræðiritum og greinum, þá vantar enn mikið upp
á heilsteyptar og ítarlegar rannsóknir á ævi og verkum
hans. Ævisaga Halldórs hefur ekki verið skrifuð ennþá og
raunar ekki vitað til að hún sé í smíðum, fræðilegar útgáfur
verka hans eru ekki til og svo má áfram telja. Þetta merkir
auðvitað ekki að þögn sé um Halldór. Á undanförnum árum
hafa aftur og aftur skapast líflegar umræður og deilur um
hann í samfélaginu. Það sýnir hve miklu hann skiptir í ís-
lenskri samtímamenningu. Íslenskir bókmenntafræðingar
fjalla að sjálfsögðu um Halldór með margvíslegum hætti í
skrifum sínum og verk hans skipta þvílíku máli í íslenskri
bókmenntasögu að um hana verður tæplega fjallað án þess
að greinilega finnist fyrir nærveru nóbelsskáldsins.
Nú á 100 ára afmæli Halldórs er rétti tíminn til að gera
verkum hans skil með þeim hætti sem aðeins er hægt á fjöl-
mennri fræðilegri ráðstefnu. Það er von þeirra sem að ráð-
stefnunni standa að það sem þar fer fram muni verða Lax-
nessfræðum ferskur andblær. Slíkur andblær ætti einmitt
að geta haft áhrif um þessar mundir. Upp á síðkastið hafa
komið út nýjar þýðingar á verkum Halldórs í Evrópu og í
Bandaríkjunum hafa uppseldar þýðingar verið gefnar út á
nýjan leik við merkjanlegan fögnuð þarlendra fjölmiðla. Þá
hafa komið út yfirlitsrit um líf Halldórs og verk hans, nú
síðast bók eftir Halldór Guðmundsson í Þýskalandi.
Hinar miklu og síendurteknu umræður um Halldór Lax-
ness koma ekki í stað raunverulegra fræðilegra rannsókna.
Hvort Halldór Laxness var stalínisti eða fórnalamb stalín-
ismans breytir engu um það hvernig verk hans verða metin
þegar fram líða stundir. Það sem skiptir máli í mati og end-
urmati samtíðarinnar á Halldóri eru fyrst og fremst skrif og
rannsóknir fræðimanna sem hafa lagt sig eftir verkum hans
að hluta eða í heild sinni og fjalla um þau af skilningi og
lærdómi.
Tilgangurinn með Laxnessþingi er að halda áfram, efla og
auka fræðilega umræðu um ævi og verk Halldórs Laxness.
Á ráðstefnunni koma saman fræðimenn af ólíkum sviðum
hugvísinda til að skiptast á skoðunum og rökræða ævi hans
og verk einarðlega og spyrjast fyrir um erindi þeirra við
okkar tíma. Hvernig á túlkun á verkum Halldórs eftir að
breytast, hvernig munu verkin lifa án nálægðar höfundarins
sjálfs?
Þinginu er skipt í átta þematískar málstofur þar sem leit-
ast er við að vekja umræður um tiltekinn þátt í ferli Hall-
dórs. Fyrirlestrar eru allir jafnlangir eða 15 mínútur í flutn-
ingi og gert er ráð fyrir að tækifæri gefist til umræðna í lok
hverrar málstofu. Ætlunin er að skoða sem flestar hliðar
höfundarverks Halldórs á þinginu: Glímt verður við leikrit
hans og leikgerðir á verkum hans, greinaskrif, ljóð, skáld-
sögurnar, stjórnmálaskrifin, goðsöguna Halldór Laxness og
bækur hans skoðaðar í ljósi verka annarra höfunda.
Túlkanir á Laxness hafa verið mjög bundnar við persónu
hans, samfélagsádeilu og siðferðilegan boðskap verkanna.
En nýjar kynslóðir fræðimanna og rithöfunda sjá Laxness í
nýju ljósi og endurskapa verk hans með ferskum lestri.
Laxnessþing á þannig að verða leið til þess að kafa ofan í
höfundarverk Halldórs um leið og kynni við það eru end-
urnýjuð og skilningur endurskapaður.
Laxnessþing
Ráðstefna um
ævi og verk
Halldórs
Laxness
Háskólabíó 19.–21. apríl 2002
Jón Ólafsson
formaður framkvæmdastjórnar