Morgunblaðið - 06.12.2002, Blaðsíða 4

DAGLEGT LÍF
4 B FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
P
LEBBINN vill hafa allt í
föstum skorðum og er illa
við allar breytingar. Hann
er hræddur við framtíðina
og illa við allar nýjungar
nema þær sem færa honum sjálfum
bein þægindi. Hann heldur að lífsham-
ingjan felist í hinu veraldlega.
Hann heldur að hann geti öðlast
varanlega hamingju með því að
kaupa eitthvað ódýrt drasl.
Það veitir honum tímabundna
fróun en er ekki raunveruleg
lausn á neinu. Draslið endar
svo í geymslu.“
Framangreind klausa er úr
Plebbabókinni sem Mál og
menning hefur nú sent frá sér eftir
Jón Gnarr. Höfundur fer mikinn í
bókinni og heggur á báða bóga svo vart
stendur steinn yfir steini. Í Plebbabók-
inni segir ennfremur:
„Plebbinn óttast framtíðina vegna
þess að hann þekkir hana ekki og reynir
að halda í fortíðina í staðinn. Hann á
mjög erfitt með að henda „verðmæt-
um“. Plebbanum er illa við ágreining og
reynir að koma sér undan árekstrum
við annað fólk. Þegar hann stendur
frammi fyrir tilfinningalegum vanda-
málum fallast honum hendur, hann
verður þreyttur og syfjaður og vill fara
að sofa.“
Sjálfsagt finna margir samlíkingu við
sjálfan sig í Plebbabókinni, þar á meðal
blaðamaður sá sem þessar línur ritar og
raunar lítur hann á sumar fullyrðingar
Jóns Gnarr sem persónulega árás á sig
og fjölskyldu sína. Strax á fyrstu blað-
síðu byrjar höfundur að pota með full-
yrðingum eins og þeim að maður sé
plebbi ef maður kaupi reglulega lottó-
miða eða finnist Simmi á Pop-tíví fynd-
inn náungi.
Blm: Hvað á það eiginlega að þýða,
Jón Gnarr, að ryðjast svona fram á rit-
völlinn með persónulegum svívirðing-
um um menn og málefni?
Jón Gnarr: Hugtakið plebbi er fyrir
mér byggt á trúarheimspeki. Öll trúar-
brögð, hvort heldur um er að ræða ísl-
am, kristna trú, búddisma eða önnur,
byggjast á því að hlutverk mannsins og
tilgangur í lífinu sé að leita eftir því að
verða betri og hæfari, og það er heil-
mikil vinna. Þetta kristallast í orðum
Búddha um að lífið sé þjáning. Í Fjall-
ræðu Jesú kemur líka fram að allir séu
sælir sem hafa það nógu ömurlegt. Ef
maður hefur það einhvern veginn öm-
urlegt er maður í góðum málum, því að
það mun breytast. Maður á því ekki að
hætta að reyna að ná fullkomnun heldur
að halda ótrauður áfram út í það óend-
anlega, alveg sama hvaða píslir og kval-
ir máttarvöldin leggja á okkur. Við eig-
um alltaf að vera í góðu skapi, vera
bjartsýn og hafa óbilandi trú á framtíð-
ina. Í Harmljóðum Jobsbókar er
hnykkt á því að við eigum að halda
áfram veginn og reyna að verða betri og
fullkomnari manneskjur og ekki missa
trúna á Guð, hvað sem á dynur. En það
sem stoppar okkur í því er plebbinn í
okkur. Plebbinn í okkur segir að lífið
þurfi ekki að vera svona erfitt. „Ég á
betra skilið,“ og þess háttar rugl. Egóið
í okkur, þetta óguðlega egó, gerir okkur
að plebbum. Hugmyndin að baki bók-
arinnar er ekki stíluð á neinn sérstakan
heldur í rauninni að sem flestir sjái
sjálfan sig í þessu. En það er bara of-
sóknaræði ef þú heldur að þessu sé per-
sónulega beint gegn þér.
Blm: En í bókinni beinir þú spjótum
þínum persónulega að nokkrum góðum
vinum mínum og kunningjum. Þú segir
til dæmis á einum stað: Þú ert plebbi ef
þú ert staddur einhvers staðar og sérð
Björgvin Halldórsson og finnst ástæða
til að segja einhverjum frá því. Er eitt-
hvað að því að segja frá því að maður
hafi hitt Bo á förnum vegi?
Jón Gnarr: Þarna er ég að beina
spjótum mínum að frægðardýrkuninni
og þetta er ekkert persónulegt í garð
Björgvins Halldórssonar. Ég tek
Björgvin bara af handahófi því hann
hefur haft einna sterkustu ímynd allra
Íslendinga að vera frægur maður. Hann
hefur borið það einna best af öllum
frægum mönnum hér á landi. Bubbi
Morthens hefur líka borið það vel, en
ekki eins lengi og Björgvin. Í þessu
dæmi er Björgvin bara fulltrúi fræga
fólksins, persónugervingur frægðarinn-
ar. Já, og í rauninni ekkert merkilegra
að sjá hann á förnum vegi en eitthvað
annað. Það breytir engu í lífi manns að
sjá Björgvin einhvers staðar. Það gefur
manni ekkert í sjálfu sér. Það er ekki
upplýsing eða neitt sem gleður mann.
Það er allt í lagi að segja frá því sem er
skemmtilegt eða athyglisvert. Það er
gefandi og gleður fólk. En það að sjá
einhverja fræga persónu á förnum vegi
skiptir auðvitað engu máli.
Blm: En svo við snúum okkur að öðru
í bókinni. Þú segir til dæmis á einum
stað: Þú ert plebbi þegar þú drekkur
bjór. Hvað er eiginlega að því að þykja
gott að drekka bjór? Drekkur þú
kannski aldrei bjór?
Jón Gnarr: Já, þeir gerðu nú einmitt
athugasemd við þetta hjá forlaginu. Það
eru margir þar sem drekka bjór og
vildu taka þetta út úr bókinni. Mér tókst
að koma í veg fyrir þá ritskoðun enda
finnst mér eitthvað plebbalegt við bjór-
inn. Sjálfum finnst mér bjór ágætur …
Blm: Þú viðurkennir sem sagt að þú
ert hálfgerður plebbi sjálfur?
Jón Gnarr: Já, ég hef sjálfur upplifað
helling af því sem stendur í bókinni.
Hún er að hluta til byggð á mínum eigin
reynsluheimi, eins og öll helstu ritverk
bókmenntasögunnar. Ég segi það líka á
baksíðunni. Ég á til dæmis Calvin
Klein-belti sem ég keypti á Mallorca
1996. Ég hef tekist á við þetta allt sam-
an. Til dæmis þetta: Þú ert plebbi ef þú
blikkar ljóslausa bíla um hábjartan dag.
Það er margt í þessari bók sem ég hef á
samviskunni af því að ég var einu sinni
plebbi.
Blm: En snúum okkur aftur að per-
sónulegum svívirðingum þínum í garð
annarra í bókinni. Þú segir til dæmis:
Þú ert plebbi ef þú hefur einhvern tíma
tekið þátt í einhverju sem Gaui litli stóð
fyrir. Er þér eitthvað illa við Gauja litla?
Jón Gnarr: Nei, þetta er í rauninni
hrós um Gauja litla. Sko, Gaui litli gerir
sig út fyrir að hjálpa fólki við að gera
leiðinlega hluti ánægjulega og
skemmtilega og á frekar fyrirhafnar-
lausan hátt. Það er það sem plebbinn
sækist eftir. Að skrá sig á einhver fitu-
brennslunámskeið eða vera með einka-
þjálfara eða einhvern sem er til í að sjá
um þetta fyrir plebbann. Einhver sem
heldur honum að verki og minnir hann á
að drífa sig. Hafa svona ritstjóra að lífi
sínu vegna þess að það er svo erfitt að
vera lifandi og þurfa að taka allar þess-
ar ákvarðanir sjálfur. Gaui litli er bara
þekktur fyrir það að bjóða námskeið í
betri lífsháttum og hjálpa plebbum að
komast á réttan kjöl.
Blm: Mér finnst þú nú líka dálítið
kvikindislegur í garð Sirrýjar á Skjá
einum þegar þú segir: Þú ert plebbi ef
þér finnst „Fólk“ með Sirrý vera áhuga-
verður þáttur. Það hafa margir gaman
af þessum þætti. Auk þess er mál
manna að Sirrý sé assgoti hugguleg
kona og gaman að horfa á hana á skján-
um.
Jón Gnarr: Það er náttúrulega há-
plebbískt að gera sér sérstakt far um að
horfa á fallegar konur í sjónvarpi. Það
stendur í boðorðunum: Þú skalt ekki
drýgja hór. Og Jesú bætti við: Ef þú svo
mikið sem horfir girndaraugum á aðra
konu en þína eigin drýgir þú hór í huga
þér. En í þessum þáttum Sirrýjar fer
saman hugguleg kona en frekar yfir-
borðskennd umræða um hástemmd og
alvarleg mál, sem fjölmiðlar hafa gert
að sælgæti fyrir fólkið. Þetta er álíka
mikil andleg næring og sælgæti er lík-
amleg næring. Gott á bragðið og gaman
að japla á því, en skilur ekki mikið eftir.
Blm: En ertu ekki kominn út á hála
og hápólitíska braut með þessari full-
yrðingu: Þú ert plebbi ef þú lítur upp til
Kára Stefánssonar? Er ekki eðlilegt að
líta upp til manna eins og Kára Stef-
ánssonar, sem eru að gera stórkostlega
hluti fyrir þjóðina?
Jón Gnarr:: Ég veit það ekki. Allt
þetta í kringum Kára Stefánsson og Ís-
lenska erfðagreiningu er ofboðslega
plebbalegt. Ég hef ekki orðið var við að
Kári Stefánsson hafi gert nokkurn
skapaðan hlut fyrir mig persónulega.
Það getur verið að hann sé að gera það í
laumi. Hann hefur ekki verið að vinna
nein gífurleg afrek í þágu þjóðarinnar
að mínu mati. Ef við notum þann mæli-
kvarða þá finnst mér maðurinn sem
rekur meðferðarstöðina í Rockville vera
að gera miklu merkilegri hluti. En hann
hlýtur ekki þessa tign, sem er tilkomin
vegna plebbalegra viðhorfa. Ég held að
ástæðan fyrir því að fólk lítur upp til
Kára Stefánssonar sé byggð á þeirri
von að hann muni gera okkur Íslend-
inga ríka og afla okkur alþjóðlegrar við-
urkenningar. Þegar minnst verði á Ís-
land verði tekið dæmi af Íslenskri
erfðagreiningu og talað um hvað þjóðin
sé hreinræktuð. Það er mjög egótengt
og plebbískt og ekki göfug ástæða fyrir
því að fólk er að tigna Kára Stefánsson.
Blm: En ég get nú verið sammála þér
um sumt eins og til dæmis þetta: Þú ert
plebbi ef þú ert eldri en 8 ára og finnst
þú vera prakkari. Og eins þetta: Þú ert
plebbi ef þú ferð út að skemmta þér í
engum nærbuxum. Það liggur auðvitað
í augum uppi að það eru bara plebbar
sem gera slíkt.
Jón Gnarr: Já, þetta er eins konar
framlenging á nautnadýrkun plebbans,
þessari tilbeiðslu á holdsins lystisemd-
um og nautnum. Mér finnst eitthvað
það alplebbalegasta sem fólk getur gert
að fara á einhvern stað, fylla sig af víni
og hafa síðan holdlegt samneyti við fólk
sem það þekkir ekki neitt. Jesús hvatti
okkur ekki til að gera svona lagað. Það
kemur hvergi fram í hans heilræðum.
Þvert á móti eigum við að halda okkur
frá þessu og vera í nærbuxunum okkar.
Það að ganga um brókarlaus er bara
svona enn meiri hagræðing á lauslæt-
inu. Framlenging á saurlífinu.
HVÍT- og rauðröndóttu sæl-gætisstafirnir með piparm-inntubragðinu hafa í ár-
anna rás orðið táknrænir fyrir
jólahátíðina, líkt og jólatré, jóla-
sveinar, kertaljós og ótal margt
annað. Vitað er að fyrir 350 árum
höfðu prestar víða í Evrópu þann
sið að gæða börnum á hvítum sæl-
gætisstöngum fyrir jólin. Slíkar
stangir tóku á sig krók um 1670
þegar kórstjóri í dómkirkjunni í
Köln, liðtækur í jólaundirbún-
ingnum, beygði nokkrar þeirra til
þess að þær mættu líkjast göngu-
stöfum fjárhirðanna. Tiltækið vakti
hrifningu og smám saman hættu
flestir að búa til beinar nammist-
angir. Með krók skyldu þær vera,
enda handhægara að hengja
stafi upp á jólatré heldur en
stangir. Um þetta leyti voru
sérstök jólatré raunar ný-
komin til sögunnar, en
kristnir menn í Evrópu eru sagðir
hafa verið þeir fyrstu, sem tóku
upp á að skreyta furutrén sígrænu í
tilefni jólanna.
Einstaka sinnum skreyttu sæl-
gætisgerðarmenn stafina með syk-
urrósum, en alla jafna voru þeir
hvítir. Fyrstu heimildir um tilvist
þeirra í Bandaríkjunum eru frá
1847, en þá vakti athygli að þýskur
innflytjandi í Ohio skreytti jólatréð
á heimili sínu með sælgætisstöfum.
Svo leið hálf öld og þá allt í einu
komu stafirnir fram í splunku-
nýjum, rauðröndóttum bún-
ingi, auk þess sem farið
var að bragðbæta þá
með piparminntu.
Hvorki er vitað
hverjum hug-
kvæmdist
rauðu rend-
urnar né hve-
nær hugljóm-
unin átti sér stað,
en talið er líklegt að
það hafi verið rétt eftir
aldamótin 1900. Síðan þá
hafa þeir röndóttu gegnt æ
mikilvægara hlutverki í alls
lags jólaskreytingum auk þess
sem haft er fyrir satt að jólasveinn-
inn lumi oft á nokkrum slíkum í
poka sínum.
Um röndóttu sælgætisstafina
hafa spunnist nokkrar goðsagnir
og þykjast menn kenna í þeim ýmis
tákn. Í stórum dráttum ganga flest-
ar út á að sælgætið sé í laginu eins
og „J“ í nafni Jesús, að rauðu og
hvítu rendurnar tákni blóð Krists
og hreinleika. Síðast en ekki síst
eigi rauðu rendurnar þrjár að
tákna heilaga þrenningu.
SAGA
HLUTANNA
ÞAÐ þykir ekki gott fyrir húðina að flatmagaof lengi í sterkri sól, eða liggja marflatur áljósabekk. Margir leggja það þó á sig til að
ná í hina eftirsóttu sólbrúnku á kroppinn, enda
telja þeir hinir sömu það fegrandi og að auki
hraustleikamerki. Brúnkukrem hafa líka verið
framleidd til að ná fram
þessu eftirsóknarverða
markmiði og nú er komin
fram á sjónarsviðið enn ein
nýjungin á þessu sviði:
Brúnkuklefinn frá Holly-
wood Tan, sem sólbaðsstof-
an Lindarsól í Kópavogi
hefur komið sér upp.
Að sögn Finns Svein-
björnssonar hjá Lindarsól
fer þessi nýjung í geisla-
frírri sólbrúnku nú sigurför
um heiminn. Það góða við þessa
nýju tækni er að þetta tekur ör-
skamma stund, aðeins sjö sekúndur,
að viðbættum 20 sekúndum til að
þerra sig, en síðan ganga menn út
og á þremur klukkutímum kemur
fram falleg og jöfn sólbrúnka sem
endist í viku til tíu daga. Það er
sáraeinfalt mál að skella sér í sól-
brúnkuklefann. Menn afklæðast í
ytra hólfi klefans, setja á sig plast-
hettu til að skýla hárinu og stíga svo
inn í innra hólfið, kviknaktir eins og
guð skapaði þá, ýta á takka og á sjö
sekúndum úðast nærandi og vítam-
ínbætt brúnkukrem á allan líkam-
ann. Að lokinni úðuninni eru menn
gufuþurrkaðir í 20 sekúndur og svo
er allt búið.
Finnur Sveinbjörnsson sagði að
Hollywood Tan-klefinn væri sér-
staklega góður fyrir þá sem vilja
vera fallega útiteknir, en hafa lítinn
tíma eða eiga erfitt með að ná góð-
um lit í sól eða sólarlampa. „Hér er
líka um að ræða geislafría brúnku
og hágæða brúnkukrem sem er
nærandi fyrir húðina,“ sagði Finnur.
Hollívúdd-brúnka
á augabragði
Fagurbrún á kropp-
inn eftir nokkrar
sekúndur.
Brúnkuklefinn lætur
ekki mikið yfir sér.
PÆLIN
um pleb
Jón Gnarr hefur sent frá sér Plebbabókina og
telur sig þar með kominn í hóp fremstu rit-
snillinga þjóðarinnar. Sveinn Guðjónsson
ræddi við hann á plebbalegum nótum, enda
ekki við öðru að búast í ljósi tilefnisins.
Á bakhlið bókarkápu hefur Jón
Gnarr möndlað með þekkta mynd af
Halldóri Laxness og sett andlitið á
sjálfum sér í staðinn fyrir andlit Nób-
elskáldsins.
Með krók og
góðu bragði
Ólívu lauf
FRÁ
Einnig
til fljótandi
H
á
g
æ
ð
a
fra
m
le
ið
sla
A
ll
ta
f
ó
d
ýr
ir
FRÍHÖFNIN
-fyrir útlitið