Morgunblaðið - 31.07.2003, Blaðsíða 2

2 C FIMMTUDAGUR 31. JÚLÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ








































































































NÚR VERINU Þ
ETTA virðist í fljótu bragði ekki geta
verið einfaldara. Bara henda spotta
út í sjó og sækja hann svo aftur eftir
tvö og hálft ár fullan af fínasta
kræklingi. Ódýrt og einfalt og gjöf-
ult. Svona einföld er kræklingaræktin vissulega
ekki. Það er að anzi mörgu að huga áður en ár-
angur næst. Nokkrir aðilar hafa á síðustu árum
verið að reyna fyrir sér í ræktun á kræklingi, en
árangurinn hefur látið á sér standa. Það er fyrst
nú, semVíðir Björnsson og félagar í Norðurskel í
Hrísey eru að sjá árangur erfiðis síns. Eftir þrjú
afar mögur ár og mistök og vonbrigði eru þeir að
komast á beinu brautina.
Morgunblaðið heimsótti þá félaga í leiðinda-
veðri, hvassviðri og rigningu og fór með þeim að
vitja um burðarlínurnar. Nokkrum erfiðleikum
var bundið að taka upp línuna og sækja skelina
vegna vinds og straums, enda eru þeir yfirleitt
ekkert að eiga við þetta nema við góðar aðstæð-
ur. Þetta var bara gert fyrir Morgunblaðið og
meira til, því svo var farið með skelina á veitinga-
húsið Brekku og haldin þessi fína veizla. Kræk-
lingurinn er hreint lostæti. En hvernig datt Víði í
hug að fara út í þetta ævintýri?
„Ég sá þetta fyrst á Nýfundalandi 1996 og kol-
féll fyrir hugmyndinni.
Maður var náttúrulega búinn að sjá krækling-
inn á bryggjustaurunum hérna í Hrísey, en datt
ekki í hug að í þessu gætu falizt einhver tæki-
færi.
En þarna á Nýfundnalandi var mér sýnt
hvernig staðið var að ræktuninni og ég smakkaði
kræklinginn og varð bara alveg heillaður. Þetta
var í maí og töluvert um hafís og aðstæður frek-
ar erfiðar, svo mér fannst að fyrst þetta væri
hægt við þessar aðstæður, hlyti það að vera
hægt heima líka.
60 kílómetrar af söfnunurum
Þetta var svo að veltast með mér þar til ég stofn-
aði Norðurskel fyrir þremur árum. Þá byrjuðum
við að dæla út línum og í dag erum við komnir út
með 60 kílómetra af söfnunurum og erum byrj-
aðir að uppskera af því sem fór út árið 2000. Því
miður fór megnið af þeim línum í klessu svo upp-
skeran er er ekki mikil.
Við byrjuðum við Dagverðareyri og settum
ekkert hérna við Hrísey fyrr en í fyrra þegar við
fluttum fyrirtækið hingað. Við vorum búnir að
setja út prufulínu áður og vissum að staðurinn
væri góður. Reyndar virðist engu máli skipta
hvar þessu er hent út, setið virðist alls staðar
vera það sama.“
Hvernig er þetta gert?
„Þetta er í raun og vera afskaplega einfalt.
Burðarlínan sjálf er 220 metra löng. Það eru svo
flot á tveggja metra millibili sem halda henni
uppi, en hún er höfð á tveggja metra dýpi. Niður
úr henni hanga fimm metra langir safnþræðir
með hálfs metra millibili. Burðarlínan er svo fest
niður með eins konar stjórum á hvorum enda og
er bezt að nota sprengigrjót sem er um 2,5 tonn
að þyngd. Við byrjuðum með miklu léttari
stjóra, aðeins 250 kíló og það dugði engan veginn
og línurnar drógust saman og allt fór í klessu,
því þyngslin verða mjög mikil þegar setið er orð-
ið mikið og skelin farin að vaxa. Ef hún fer í botn
leggst krossfiskurinn á skelina og drepur hana.“
Víðir viðurkennir að þetta hafi alls ekki verið
neinn dans á rósum. Mótlætið hafi verið mikið en
ekki hafi komið til greina að bugast.
„Við lentum í miklum hremmingum til að
byrja með, en við teljum okkur vera búna að
læra af mistökunum enda gengur þetta mjög vel
núna. Við höfum verið að þróa hönnunina á
þessu og til dæmis hefur komið í ljós að bezt er
að hafa minna flot á línunni til að byrja með en
auka það svo eftir því sem línan þyngist. Sé sett
of mikið flot fyrst verður of mikil hreyfing á lín-
unni og skelin hristist af henni.
Það geta orðið allt að 20 tonn af skel á hverri
línu. Yfirleitt er talið gott að fá fimm kíló á hvern
metra af söfnunarbandi. Við höfum því gert ráð
fyrir fimm kílóum á hvern þráð, en útkoman hef-
ur verið betri, eða 7,9 kíló.
Skelin vex alveg ótrúlega hratt.
Þegar setið byrjar er skelin aðeins fjórðungur
úr millimetra og sést því ekki. Þegar verið er að
kanna það í fyrstu segja sérfræðingarnir að
bezta aðferðin sé að strjúka lófanum eftir söfn-
unarþræðinum og strjúka síðan konulæri og sjá
áhrifin. Okkur vantar hins vegar svoleiðis læri í
fyrirtækið og höfum því ekki notað þessa aðferð.
Tekur tvö og hálft ár
Skelin hrygnir í júlí og ágúst og lirfan fer strax
af stað að leita sér að bústað og getur verið að því
í nokkrar vikur. Í marz er skelin orðin 1 til 2
millimetrar að lengd að meðaltali en í september
er lengdin orðin 25 til 30 millimetrar. Skelin vex
líka yfir veturinn þó vöxturinn sé hægari þá en á
sumrin. Þetta ferli tekur svona tvö og hálft ár
þar til skelin hefur náð nægilegri stærð, um 55
millimetrum.
Þá er bara að tína hana af spottanum.
Þetta tekur aðeins lengri tíma hjá okkur en
nágrannaþjóðunum, en á móti kemur að við er-
um með alveg gríðarlega holdfyllingu, sem
þekkist varla annars staðar. Holdfylling í rækt-
inni á Spáni er að meðaltali 27%, en hún er 45%
hjá okkur. Það skiptir gríðarlegu máli. Þá er
hreinleikinn miklu meiri hjá okkur og skelin þarf
ekki að fara í gegnum neina hreinsistöð til að
drepa í henni bakteríur eins og þarf á Spáni.
Við erum lausir við mengun, en kræk-
lingurinn er bara eins konar sía.
Hann síar næringu úr sjónum, það
þarf ekkert að gefa honum að éta,
en fyrir vikið endurspeglar hann
alltaf ástandið í sjónum. Loks er
það kostur að enginn sandur er í
honum.
Þetta er algjörlega sjálfbært
og vistvænt og það eina sem við
gerum í raun er að útvega
kræklingnum húsnæði.
Þetta hefur verið bölvað basl
hjá okkur og við höfum nánast
enga fyrirgreiðslu fengið hjá op-
inberum stofnunum, þrátt fyrir að
þetta sé nýsköpun í atvinnulífinu og
geti skapað mörg ný störf. Bæði Byggða-
stofnun og Nýsköpunarsjóður hafa ham-
azt við að telja okkur trú um að þetta sé
ekki hægt á Íslandi, en við höfum sýnt
fram á að það er víst h
verið keyrt áfram hjá o
ingunum.
Við héldum sérstaka s
fyrir nokkrum vikum t
hvítu að dæmið gengi up
hingað og við fengum mj
Getur skilað miklu
Það er alveg ljóst að þet
um tekjum og það skipti
eyinga að byggja upp
hrunið sem orðið hefur
Þetta er hrein viðbót við
getur skapað mikla atvin
indum að við skulum ekk
lán og „þolinmótt“ fé m
þessu á legg.
Þessi grein hefur ver
stóráfalla og fáar ef nokk
geta státað af
eins og
ÞEIR félagarnir Víðir Björnsson og Steinþór Guðmundsson, eigendur Norðurskeljar, og starfsmaður þeirra Atli Jespesen
Kolféll fyrir k
Kræklingarækt er að komast á skrið hér á landi eftir nokkra
byrjunarörðugleika. Hjörtur Gíslason brá sér til Hríseyjar til
að skoða kræklingaræktina hjá Norðurskel hf. Þar eru
menn búnir að slíta barnsskónum og farnir að uppskera.
Stefnt er á þúsunda tonna framleiðslu árið 2007.
Það er í mörgu að snúa
urskeljar, Víði Björnssy
mundssyni og starfsma
sen. Þeir eru í krækling
þorskeldinu og eru nú a
iðis síðustu þriggja ára
Steinþór Guðmundsson

 





   

 











  

  

 
 
 

 

!" 
# 


$

 

% 
 

   


&  

  

$ 
 

# 
' 
 

(
 
 

)  

*  
  *
  +,  

-.  

 

!

 


(  
  (!

*#  
 

 
/
  
  

0 


 

   
 

&!


1 

1






/#


 
-








 
 




 *
#
 



 2
* 
# 
 

3
 #


0














 


 

 









 




 




 
 !
























"

"#
$$
! !!
!$



%


& 

'( )  &   
*& +






  








 







!


"
 




Í AFRÍKURÍKINU Úganda við
Viktoríuvatn hefur starfsemi sína í
ágústmánuði fullkomið frystihús.
Nokkur íslensk fyrirtæki hafa síð-
ustu misseri unnið að smíði og fram-
leiðslu alls tækjabúnaðar þess.
Guðlaugur Þór Pálsson er fram-
kvæmdastjóri Frostmarks ehf., sem
er umsvifamest þeirra íslensku fyr-
irtækja sem selja tæki og tól til
verksmiðjunnar en hin eru Formax,
Póls, Blikksmiðurinn og Skaginn. Að
auki er ýmis annar búnaður frá öðr-
um íslenskum fyrirtækjum.
Búnaðurinn var að mestu settur
upp í fyrra en unnið hefur verið að
uppsetningu viðbótarbúnaðar í sum-
ar. Um er að ræða öll þau tæki sem
nútímafrystihús þarfnast. Meðal
þeirra tækja sem sett verða upp í ár
er ísverksmiðja frá Frostmarki sem
getur framleitt fimmtíu tonn af ís á
sólarhring. Henni er ætlað að fram-
leiða ís fyrir fiskibátana og báta sem
safna saman aflanum og flytja hann í
frystihúsið. Sæplast seldi nýlega
talsvert af körum til verksmiðjunnar
og þannig mætti áfram telja.
Í eigu Indverja
Hluti af framleiðslunni er þegar far-
inn til Úganda og annað er verið að
smíða. Guðlaugur segir að stefnt sé
að því að hefja vinnslu í ágúst, verk-
smiðjan sé tilbúin, það sem verið sé
að smíða núna sé viðbót.
Frystihúsið, sem er í eigu Ind-
verja en þeir eru umsvifamiklir í við-
skiptum víða í Afríku, er að sögn
Guðlaugs mjög stórt, það stærsta við
Viktoríuvatn, og væri stórt á ís-
lenskan mælikvarða. Fiskurinn sem
verður unninn í húsinu er nílarkarfi
auk annars meðafla. Aflinn verður
eingöngu handflakaður við vinnslu-
línu.
Veiðarnar eru veiki hlekkurinn
þegar kemur að meðferð fisksins,
segir Guðlaugur. Smáskektur eru
notaðar við veiðarnar og aflanum er
landað hér og þar við vatnið þar sem
aðrir bátar safna honum saman og
flytja til frystihússins. Fiskurinn er
ekki ísaður um borð en hinni nýju ís-
verksmiðju er einmitt ætlað að
framleiða ís fyrir þessa báta, bæði
fiskibátana og þá sem safna aflanum
saman.
Guðlaugur segir að mikil upp-
bygging eigi sér stað í Úganda, hann
hafi komið þangað fyrir tveimur ár-
um og svo aftur í ár og hann sjái
mikinn mun. T.d. sé mikil uppbygg-
ing í höfuðborginni, Kampala. Hann
geti ekki séð annað en að ástandið í
landinu sé nokkuð gott.
Morgunblaðið/Guðlaugur Þór Pálsson
Frá uppsetningu frystihússins í Úganda á bökkum Viktoríuvatns.
Útbúa fullkomið
frystihús í Úganda
STERK evra, erfiðleikar í flutning-
um og löng helgarfrí yfir sumarið eru á
meðal þátta sem taldir eru orsök sí-
lækkandi fiskverðs á frönskum fisk-
mörkuðum eftir nokkur ár hagsældar.
Svo segir í franska dagblaðinu Ouest
France.
Blaðið hefur eftir Jean-Pierre
Plormel, forstjóra samtaka fiskfram-
leiðenda í Breton, From-Bretagne, að
ástandið á markaðnum sé hrikalegt.
Fyrir utan árstíðabundinn samdrátt á
mörkuðunum séu sterk evra og tiltölu-
lega veikt sterlingspund ekki til að
bæta ástandið. Veikt pund geri að
verkum að samkeppnin frá breskum
innflytjendum harðni til muna, sér-
staklega í þorski, lýsu og humri. Veik-
ur dollari hjálpi ekki heldur upp á sak-
irnar, t.d. séu skata frá Brasilíu og
skötuselur frá Bandaríkjunum meira
en samkeppnisfær á mörkuðum Evr-
ópusambandsins. Afleiðing sé m.a. sú
að seljendur taki afurðir sínar af mörk-
uðunum.
Það er ekki þar með sagt að neyt-
endur njóti lægra verðs. Smásalar
urðu að draga úr álagningu sinni þegar
verðið var í toppi og reyna nú að bæta
sér það upp með því að halda verði
uppi. Að auki er innkaupsverð aðeins
lítill hluti smásöluverðs, flutnings- og
vinnslukostnaður að ógleymdum
sköttum hafa ekki lækkað.
Fiskverð hríðlækkar
í Frakklandi