Pressan - 14.12.1989, Blaðsíða 7

Pirnmtudagur 14rdes.‘ t989r
f
Kœru rilstjórar.
Þad er umhugsunarefni fyrir
þenkjandi fólk aö aldrei skuli vera
skrifadar greinar um þjódfélags-
legt gildi Lánasjóds íslenskra
námsmanna. I hvert skipti sem
einhver tekur sig til og skrifar
grein þá er þad til ad vekja athygh
á þeim minnihluta námsmanna
sem misnotar lánasjódinn.
Tugir þúsunda íslenskra náms-
manna hafa notid lánasjódsins.
Þad er med öllu óhugsandi ad
menntunarstig þjódarinnar vœri
nema brot af því sem þad er í dag
ef ekki hefdi komid til lidveisla
lánasjódsins vid þúsundir náms-
manna. Sökum þess hvad margir
hafa þörf fyrir ad nýta sér lánafyr-
irgreidslu LIN er óhugsandi annad
en ad einhver brögd séu ad mis-
notkun. Skrifrcedid t kringum LIN
hefur í raun vaxid einsog púkinn
á fjósbitanum í vidleitni sinni viö
ad draga úr misnotkun.
Stór hluti framhaldsmenntunar
íslendinga fer fram erlendis. Án
lánasjódsins vœri þad ekki hœgt.
Háskóli Islands getur ekki sinnt
því hlutverki ad mennta þjóðina
sem skyldi. Þad er heldur ekki víst
ad œskilegt sé ad öll menntun fari
fram innan lands. Hinsvegar kem-
ur íslenska ríkid sér undan gífur-
legum fjárútlátum vegna þessa.
/ raun og veru látum vid adrar
þjódir borga fyrir menntun okkar.
Nema ad sjálfsögdu í þeim lönd-
um þar sem námsmenn borga
skólagjöld. Og þá einungis þeir
sem borga, því oft eru skólagjöld
felld nidur. Sem sagt, námsmenn
borga fyrir menntunina med lán-
um frá LÍN, lánum sem þeir borga
aftur til þjódfélagsins að mestu
leyti.
Ef íslenska ríkid þyrfti ad
mennta alla þá einstaklinga sem
fara utan ad leita sér menntunar
er viðbúid ad kostnaðurinn yrdi
margfalt þad framlag sem ríkiö
ver í lánasjóöinn árlega — og ekk-
ert af því kœmi til baka. Þannig er
Lánasjóöur íslenskra námsmanna
einn sá mesti sparnaöarliöur sem
er aö finna á fjárlögum.
Tilefni þessa bréfs er grein sem
birtist í Pressunni hinn 23. nóvem-
ber síöastliöinn meö fyrirsögninni:
,,Seölabúnt í gjafapappír". Ekkert
fyllir mig jafn-heilagri reiöi einsog
þegar fólk fjallar um Lánasjóö ís-
lenskra námsmanna útfrá sjónar-
miöi þeirra fáu einstaklinga sem
svíkja undan. Aö fólk vinni svarta
vinnu sem þaö gefur ekki upp til
LÍN er þjóöfélagsvandamál — þaö
er ekki vandamál LÍN — þaö er
vandamál sem skattstofan œtti aö
fjalla um.
Þaö œtti öllum aö vera Ijóst aö
nútímaþjóöfélag þrífst ekki án
þess aö þegnarnir séu vel mennt-
aöir. Lánasjóöurinn tryggir mennt-
★ Mál og menning og iðunn gefa
út langflestar barnabækur af
þeim forlögum sem það gera.
Hvort forlag gefur út 17 barna-
bækur. Það lætur nærri að út-
gáfa barnabóka sé helmingur af
allri útgáfu þessara stærstu for-
laga landsins.
★ Samkvæmt íslenskum bóka-
tíðindum 1989, sem Félag ís-
lenskra bókaútgefenda gefur út,
eru fæstar bækur gefnar út í
þeim flokki bóka sem kallast
fræðibækur, þær eru 8 talsins.
★ Þýddar skáldsögur eru tæp-
lega helmingi fleiri en íslenskar
skáldsögur. Samanlagt ná þessir
tveir flokkar bóka ekki að skaga
upp í barna- og unglingabækur.
Munurinn er u.þ.b. 10 bækur.
★ Ævisögur og endurminninga-
bækur eru fyrirferðarmikill
flokkur bóka fyrir þessi jól. Alls
koma út um 45 bækur í þeim
flokki, þar af þrjár sem fjalla um
erlenda einstaklinga. Aðeins
barna- og unglingabækur og
þýddar skáldsögur eru fleiri en
ævisögur og endurminninga-
bækur.
★ Mál og menning og Iðunn gefa
út um þriðjung allra Ijóðabóka
sem út koma.
Um LÍN
unarstig þjóöarinnar og þaö sem
meira er vert lánasjóöurinn tryggir
jafnrétti til náms óháö efnahag.
Þaö er hœgt aö stemma stigu viö
svikum og prettum og lánasjóöur-
inn leggur sig mjög fram í því
hlutverki — jafnvel til skaöa finnst
mörgum námsmönnum. En þaö er
aldrei hœgt aö útrýma svikum.
Hinsvegar er hœgt aö foröast
skrif sem láta svikin bitna á þeim
sem aldrei hafa svikiö undan. Þaö
er aö segja þeim tugþúsundum
námsmanna sem hafa veriö heiö-
arlegar í gegnum árin. Og hér er
ég aö tala um meginþorra náms-
manna síöastliöna áratugi.
Umrœdd grein nefnir aö ein-
stœöar mœöur geti haft þaö betra
á lánum frá lánasjóönum en á
vinnumarkaöinum. Þaö skín í
gegnum skrifin aö höfundar virö-
ast álíta þetta hinn versta glœp.
Þaö er svo rangt sem frekast getur
veriö. Tilhneiging lánasjóösins til
aö þjóna einstœöum foreldrum
sparar þjóöfélaginu stórar upp-
hoeöir.
Eitt stœrsta velferöarvandamál í
Bandaríkjunum og Kanada (þar
sem ég þekki til) er aö einstœöar
mœöur hafa ekki bolmagn til aö
rífa sig upp úr eymdinni. Ríkiö
borgar þeim atvinnuleysisbœtur og
annaö slíkt þar sem barnagœsla
er of dýr, kaupiö sem einstœöu
mœöurnar eiga völ á er of lágt og
dugir ekki fyrir framfœrslu og
barnagœslu. Mœöurnar eru neydd-
ar til aö vera heima hjá börnun-
um. Börnin eiga þaö síöan á
hœttu aö lenda í sama vítahring
fátœktar og foreldriö.
I Alberta, einu af fylkjunum í
Kanada, er fólki til dœmis bannaö
samkvœmt lögum aö þiggja fé-
lagslegar bœtur og fá styrk til há-
skólanáms á sama tíma. A Islandi
er þessu þveröfugt fariö. Einstœöir
foreldrar eru hvattir til aö stunda
langskólanám t gegnum viöleitni
LÍN til aö gera öllum jafnhátt und-
ir höföi óháö fjárhag.
Lág laun ófaglœröra hér á landi
sjá síöan um afganginn af hvatn-
ingunni til einstϚra foreldra um
aö fara í skóla. Þœr einstœöu
mœöur sem leggja stund á fram-
haldsnám borga eftir námiö ekki
einungis lániö til baka heldur líka
skatt af hœrri launum en ella. í
staö þess aö ríkiö þurfi aö hlaupa
undir bagga meö fátœkum ein-
stœöum foreldrum hlaupa þessir
foreldrar undir bagga meö ríkinu
— sökum lánastefnu LÍN. Þetta er
ekki glcepur heldur réttlœti handa
öllum.
G. Pétur Matthíasson,
húsfaöir m.m.
NETTARI, KRAFTMEIRIOG FULLKOMNARI
ö r b y llg j u o f n
Utanmál 485 breidd X 297 hæð X 325 dýpt.
17 lítra
600w eldunarorka
5 hitastillingar
60 mín. klukka
JAPISS |
BRAUTARHOLTI 1 ■ KRINGLUNNl, AKUREYRI STUDIO KEFLAVlK