Pressan - 15.02.1990, Blaðsíða 10

10
Fimmtudagur 15. febr. 1990
Hver er réttwr fféllcs sem er að leita sér
að vinnu? Þegar sótt er skrifflega um
sterf er efft beðið um persónulegar upp-
lýsingar ffrá umsækjanda. Engin trygg-
ing er ffyrir þvi að ffarið sé með umsókn-
irnar sem trúnaðarmál. Umsækjandi
getur allt eins búist við þvi að standa ber-
stripaður frammi ffyrir hverjum sem er.
EFTIR BJÖRGU EVU ERLENDSDÓTTUR TEIKN. ARNÞÓR
Sum fyrirtæki láta ógert að svara
þeim sem ekki hljóta starfið og
senda heldur ekki til baka gögn um-
sækjenda. Hvar gögnin lenda veit
enginn. Fyrirtækjum er ekki laga-
lega skylt að senda neitt til baka
þegar fólk sækir um vinnu. „Um-
sóknir eru í sjálfu sér ekkert leynd-
armál, fólk er að reyna að koma sér
á framfæri við hugsanlega vinnu-
veitendur," segir Hrafnhildur Stef-
ánsdóttir, lögfræðingur Vinnuveit-
endasambandsins. „En það er auð-
vitað sjálfsögð kurteisi að umsókn-
um sé svarað, og góð regla að senda
til baka gögn frá fólki eða eyðileggja
þau," segir Hrafnhildur. „Umsækj-
endur sem ekki fá nein svör verða
því að vona það besta, nefnilega að
skjölin frá þeim hafi verið eyðilögð.
En það er engin trygging fyrir því
heldur."
Kurteisi ekki
sjálfsagður hlutur
Margir hafa lent í því að bíða mán-
uðum saman eftir svörum við um-
sóknum. Sumir fá aldrei svar, en
frétta það annars staðar frá hver hafi
hlotið starfið sem þeir sóttu um. í
einu tilfelli frétti umsækjandi frá al-
gerlega óviðkomandi aðila að um-
sókn hans hefði aldrei komið til
greina. Tekið skal fram að sá óvið-
komandi hafði ekkert með málið að
gera og óeðlilegt að hann vissi
hverjir hefðu sótt um starfið. í þessu
tilfelli lét fyrirtækið upplýsingar um
umsækjendur leka út til annarra, án
þess að hafa svarað þeim sem sóttu
um staríið.
Annað fyrirtæki af stærri gerð-
inni bað sérstaklega um afrit af próf-
skírteinum og meðmæli fyrri vinnu-
veitenda, en skilaði þessum pappír-
um ekki aftur.
Það eru til margar staðfestar sög-
ur af svipuðum toga. Tii þess að
íorðast lífsreynslu af þessu tagi geta
menn skipt við ráðningarstofur. En
þá er gott að vita að í þeim sam-
skiptum gilda ekki aðrar reglur en
þær sem viðkomandi ráðningar-
stofa hefur sett sér sjálf, ásamt al-
mennri kurteisi og sjálfsögðum siða-
reglum. Það getur því verið tilviljun-
um háð hverjir komast yfir þær upp-
lýsingar sem gefnar hafa verið.
Ef óskað er eftir því að farið verði
með upplýsingarnar sem trúnaðar-
mál þarf að taka það sérstaklega
fram.
Katrín Óladóttir hjá Hagvangi og
Kristján Kristjánsson í Ráðgarði
segja útilokað að illa sé farið með
trúnaðarmál hjá þeim. „Við gefum
ekki meiri uppíýsingar en nauðsyn-
legt er til atvinnurekandans. Oft gef-
um við einungis upp nafn og heimil-
isfang í fyrstu umferð," segir Katrín
Óladóttir. Engu að síður er óljóst
hvaða reglur gilda og það er ráðn-
ingarstofunum í sjálfsvald sett hverj- •
um þær sýna eða afhenda gögnin.
Engin takmörk
Því eru í raun engin sérstök tak-
mörk sett hvað atvinnuveitandi get-
ur leyft sér að biðja um af upplýsing-
um um fólk sem vill ráða sig í vinnu
hjá honum. Hins vegar getur fólk
sjálft metið hverju það vill svara. Þá
verður það að taka tillit til þess
hvaða spurningum er nauðsynlegt
að svara án þess að minnka líkurnar
á að hljóta starfið. Sum fyrirtæki
biðja um afrit af skírteinum og með-
mælum, en eins og fram hefur kom-
ið er ekki öruggt að þessu verði skil-
að aftur.
Vinnuveitendasamband íslands
segir í sínum reglum um starfs-
mannahald: „Engar sérstakar
skorður eru reistar við því um hvað
sé spurt á slíkum umsóknareyðu-
blöðum og ræðst það af mati hvers
og eins hvað hann telur innan
marka velsæmis."
Margt fólk í atvinnuleit skráir sig á
eina eða fleiri ráðningarstofur. Þar
fyllir fólk út sérstök eyðublöð, yfir-
leitt með ítarlegum upplýsingum
um sjálft sig. Auk þess að spyrja um
aldur, menntun og fyrri störf eru
menn oft beðnir að láta í té ýmsar
mun persónulegri upplýsingar.
Meðal þess sem getur verið spurt
um eru nöfn foreldra, nafn og staða
maka, fjöldi og aldur barna, helstu
áhugamál og hvort þú reykir eða
ekki. Ennfremur er spurt um ástæð-
una fyrir þeirri ósk þinni að skipta
um starf og þú beðinn að greina frá
núverandi launum. Oft er beðið um
mynd og að tilgreindir séu meðmæl-
endur sem geta stutt umsóknina.
Þessar upplýsingar eru oftast töivu-
skráðar hjá viðkomandi ráðningar-
stofu, og það er vert að vita að um-
sækjandi fellur ekki sjálfkrafa út af
skránni heldur verður fólk að sjá til
þess að upplýsingarnar séu fjar-
lægðar þegar það þarf ekki lengur á
atvinnumiðluninni að halda.
Tölvuskráning
Jón Thors, ritari tölvunefndar,
staðfestir að heimilt sé að tölvuskrá
þær upplýsingar sem umsækjandi
lætur í té af fúsum og frjálsum vilja.
Ráðningarstofan getur síðan notað
þessar upplýsingar á þann hátt sem
um er samið og í því skyni sem ætl-
ast er til. „Eina skilyrðið er að sá
skráði samþykki notkunina. Það er
erfitt að gefa algilt svar um hvað séu
trúnaðarupplýsingar, enda eru
margar af þeim upplýsingum sem
gefnar eru upp í umsóknum opin-
berar upplýsingar sem allir geta
orðið sér úti um,“ segir Jón. „Þó eru
sumar upplýsingarnar þess eðlis að
vafasamt verður að teljast hvort það
megi láta þær frá sér til þriðja aðila.
Þetta verður að meta í hverju til-
viki," segir hann.
Varðandi geymslu á þessum gögn-
um telur Jón eðlilegt að hreinsað sé
til í tölvuskránum áriega og að öðr-
um upplýsingum en nafni og heimil-
isfangi sé eytt hafi fólk verið lengi á
skrá. Engar ákveðnar reglur eru til
um þetta heldur. Þetta sýnir að al-
mennar siðareglur eru að miklu
leyti það eina sem fólk hefur til þess
að styðja sig við.
„Gagnaverndarnefnd Evrópu-
bandalagsins hefur fjallað sérstak-
lega um þessi mál og gert sam-
þykktir, en þær hafa ennþá ekki ver-
ið þýddar á íslensku. Mér þykir ekki
ósennilegt að þessi mál verði tekin
til nánari athugunar í framtíðinni,"
segir Jón Thors.
Ókunnur
viðtakandi
Nokkuð algengt er að auglýst sé
eftir vinnukrafti án þess að það
komi fram hver stendur á bak við
auglýsinguna. Flestir kannast við
auglýsingar í Morgunblaðinu þar
sem óskað er eftir að umsókn send-
ist Mbl. merkt „lager 201". Þegar svo
er þarf fólk að vera sérstaklega á
verði í sambandi við hvaða upplýs-
ingar það gefur. í slíkum tilvikum
veit umsækjandinn ekki einu sinni
hvar bréf hans lendir og þaðan af
síður hvaða kurteisisreglur gilda á
þessum óþekkta stað.
„Það er ekki hægt að fordæma
nafnlausar auglýsingar. Fyrirtæki
geta haft gildar ástæður til þess,
meðal annars vegna smæðar þjóð-
félagsins. Við mælum ekki með
þessu, en sjáum heldur ekki ástæðu
til að setja neinar reglur sem hindra
það,“ segir Hrafnhildur Stefánsdótt-
ir.
Hún segir að vinnuveitendasam-
bandið hafi ekki yfirlit yfir hvernig
að svona málum er staðið, en dregur
þó ekki í efa að sumstaðar geti kurt-
eisisreglum verið ábótavant. Hrafn-
hildur telur ekki ástæðu til þess að
ganga harðar að atvinnurekendum
með reglugerðum. „Það er hætt við
að þeir sem ekki sinna þessu núna
myndu ekkert frekar gera það þó til
væru einhverjar reglur. Vinnuveit-
endasambandið fjallar um þessi mál
á námskeiðum sínum og þar er
vinnuveitendum kennt hvernig
standa á að umsóknum," segir
Hrafnhildur.
í reglum vinnuveitendasam-
bandsins stendur meðal annars
þetta: „Ef starf hefur verið auglýst
til umsóknar og umsækjendum hef-
ur verið gert að útfylla umsóknar-
eyðublað þar sem m.a. ýmsar per-
sónulegar upplýsingar koma fram
er það sjálfsögð regla að endur-
senda umsóknir ef ekki kemur til
ráðningar. Þá er eðlilegt að tilkynna
umsækjendum jafnframt skriflega
að ekki getur orðið af ráðningu."
Hrafnhildur býst við að vinnuveit-
endur sem hafa nokkurn veginn
þróaða starfsmannastjórn fylgi oft-
ast þessum regium og að það séu
helst minni fyrirtæki sem geti
brugðist. Heimildir okkar benda til
þess að víðar sé pottur brotinn í
þessum efnum og fólk verði að vera
vakandi fyrir því hvað það er að
gera. Það er ekki hægt að treysta því
sem sjálfsögðum hlut að farið verði
með umsóknirnar á besta hátt.