Pressan - 11.04.1991, Blaðsíða 24

24
FIMMTUDAGUR PRESSAN 11.APRÍL1991
/
Reykjavíkurstúlkan sýndi okkur í eina tið veginn til heimsmenningarinnar en núna horfum
við bara á Reykjavíkurstúlkuna. Má hún allt - eða getur hún gengið of langt?
Heimsborgaraleg
eða oflofuð fegur
„I Reykjavík nútímans ganga um heimsborgara-
legar sveitastúlkur sem gera sér ekki of mikla rellu
út af hlutunum. Þær vita aö allt er leyfilegt og nán-
ast ómögulegt að ganga fram af nokkrum manni.
Þær reyna það samt og tekst stundum," sagði ungt
Reykjavíkurskáld sem hefur varið stórum hluta æv-
innar í að mæna á eftir dætrum höfuðborgarinnar.
Hann er dálítið tekinn til augnanna og verður
dreyminn á svip þegar Reykjavíkurstúlkuna ber á
góma: „Ef ég væri skáld þá myndi skáldskapur
minn snúast um Reykjavíkurstúlkuna," bætir hann
við tregablandinni röddu.
Það segir kannski eitthvað um
Reykjavíkurstúlkuna að enn eru
skáld að hugsa um hana. Skáld en
ekki einhverjir allt aðrir gæjar
sem hugsa ekki á jafn fagurfræði-
legum nótum. Hefur til dæmis
Reykjavíkurstúlkunni ekki tekist
að varðveita vammleysi sitt furð-
anlega? Þrátt fyrir ástandstíma og
Italaheimsóknir þá hefur aldrei ris-
ið upp verslun í kringum Reykja-
víkurstúlkuna. Það er helst að það
er hægt að fjasa um eina hurð í
vesturbænum.
REYKJAVÍKURSTÚLKAN VAR
TÁKN NÝRRAR MENNINGAR
En það eru ekki bara skáld sem
hugsa um Reykjavíkurstúlkuna því
sagnfræðingar hafa vissulega farið
í heimsókn tii hennar eins og sjá
má í grein Eggerts Þórs Bern-
harðssonar í Sögnum 1990 en þar
fjallar hann um Reykjavikursí ílk-
una á þriðja og fjórða áratugnum
— þegar hún var boðberi erlendra
strauma á íslandi. í meðferð Egg-
erts fær Reykjavíkurstúlkan nýja
og dýpri þjóðfélagsmerkingu:
„Reykjavikurstúlkan var eins kon-
ar tákn þess að ný menning var
að nema land á fslandi, menning
sem þorri eyjaskeggja þekkti lítt
eða ekkert til, menning sem hægt
var að lesa um í vafasömum
„móðblöðum" frá útlöndum,
menning sem virtist þrífast best í
erlendum borgum og eiga lítið
skylt við íslenskt þjóðerni."
En er Reykjavíkurstúlkan nú
eitthvað lík Reykjavíkurstúlkunni
þá? Fyrir utan það að sú fyrri er
líklega amma þeirrar síðari þá er
ótrúlega fátt sem er líkt með
þeim. Sjálfsagt er svo komið að
það.er fleira sem skilur þær að en
sameinar.
Reykjavíkurstúlkan þá leitaði að
stíl og samræmi, hún þráði að
komast út úr sveitamenningunni
og skemmta sér. Hún varð allt í
einu sannfærð um að það væri
meira í lífinu en það að giftast og
hrúga niður börnum. Reykjavíkur-
stúlkan fékk allt í einu aðgang að
glugga inn í heimsmenninguna
þar sem voru kvikmyndirnar. —
Og hún þráði ekkert heitara en að
skríða inn um þennan glugga og
taka þátt í heimsmenningunni.
í dag hamast hún við að
skemmta sér en þó án þess að
vera í jafn mikilli uppreisn við
þjóðfélagið. Einhverra hluta vegna
eru hneykslunarraddirnar í þjóðfé-
laginu ekki að ræða um Reykja-
víkurstúlkuna. Kannski vegna þess
að hún lifir á þeim tímum þegar
allt er leyfilegt.
HALLÆRISLEGUR
KARLPENINGUR
Eitt af því fyrsta sem Reykjavík-
urstúlkan uppgvötvaði á leið sinni
til heimsmenningarinnar var hve
íslenskir karlmenn voru hallæris-
legir. — Og sem betur fer þá fékk
hún úr öðru að moða, það voru
nefnilega dátar í bænum. En auð-
vitað þurfti strax að uppnefna
samskiptin og orðið „ástandið"
var fundið upp.
Þegar stúlkurnar þá voru spurð-
ar hvað gerði erlendu karlmenn-
ina svona heillandi sögðu þær all-
ar einum rómi: „Þeir eru svo kurt-
eisir.“ En það var ekki það eina
sem skildi á milli, stúlkurnar voru
bara svo tillitssamar þá að segja
ekki allan sannleikann. Þeim þótti
nefnilega erlendu karlmennirnir
einnig myndarlegri og síðast en
ekki síst mun snyrtilegri. Það var
kannski í mesta lagi að einhver
þorði að hafa orð á því að dátarn-
ir tækju ekki í nefið.
Reykjarvíkurstújkurnar í dag eru
ófeimnari við að segja sannleik-
ann. Þegar Italarnir komu í fyrra-
sumar sögðu þær einfaldlega:
„Þeir eru svo sætir og hafa stinn-
an rass.“
ÍTALARNIR
„Það er engin leið að bera
heimsókn ítalanna saman við
ástandstímana. Þetta voru bara
nokkrar stúlkukindur og svo var
þetta allt blásið upp í fjölmiðiun-
um,“ sagði áhugamaður um
Reykjavíkurstúlkuna þegar hina
margfrægu ítalaheimsókji á síð-
asta sumri bar á góma. I nokkra
daga fengu Reykvíkingar þef af
ástandinu og Reykjavíkurstúlkan
varð svolítið suðræn til augnanna.
í fyrsta skipti í langan tíma tókst
henni að ögra einhverjum viðhorf-
um í samfélaginu.
En það eru ekki allir sammála
því að ekkert sé líkt með ástand-
inu og Italaheimsókninni. „Fjöl-
miðlarnir brugðust alveg eins við
og 1940 og viðbrögð annarra voru
einnig í svipuðum hneykslunar-
tóni. Það mátti til dæmis heyra í
þjóðarsálinni sem nú hefur fengið
útvarpsrödd. Mér fannst umræðan
vera í sama þjóðernislega hneyksl-
unartóninum og fyrr á öldinni.
Þetta var því mjög líkt ástandinu
nema hvað þetta stóð í mun styttri
tíma og dátarnir voru mun færri,"
sagði einn viðmælandi blaðsins.
En er það ekki einmitt það sem
gerist á „hernámstímum" eins og
þessum að þjóðerniskenndin vakn-
ar? í hugum íslenskra karlmanna
hættir Reykjavíkurstúlkan að vera
heimsborgarstúlka sem eigi að elt-
ast við. Þess í stað verður hún að
nokkurs konar „Fjallkonu" sem
beri að vernda. — Styrjaldir hafa
nú brotist út af minna tilefni og
vissulega gekk einn og einn fölur
borgarpiltur um með glóðarauga
þungur í skapi. ítalarnir sigldu
hins vegar sinn sjó með minning-
una um fegurð Reykjavíkurstúlk-
unnar í hjarta sínu.
FEGURÐIN VIÐURKENND
Við Islendingar erum því vanir
að heyra útlendinga lofa fegurð ís-
lenskra kvenna. Okkur þykir það
jafn sjálfsagt og lof um vatnið og
loftið. „Þið hljótið að drekkja þeim
ljótu," sagði erlendur knattspyrnu-
þjálfari eitt sinn við mig í 30.000
feta hæð í flugvél á leiðinni til
Englands. Þetta var árið 1987 og
hann var nýkominn af balli í
Broadway sem þá var helsti sýn-
ingarstaður Reykjavíkurstúlkunnar.
Fegurð Reykjavíkurstúlkunnar er
auðvitað ekkert nýtt fyrirbæri.
Strax á fjórða áratugnum þótti
hún lagleg en þá, eins og nú, trúð-
um við því ekki fyrr en útlending-
arnir sögðu okkur það. Áður fyrr
dugði okkur að heyra það frá