Pressan - 19.11.1992, Blaðsíða 4

B 4
FIMMTUDAGUR PRESSAN 19. NÓVEMBER 1992
íslensk plötuumslög
ÞAU FLOTTUSTU & LJÓTUSTU
Umbúðir plötunnar eru andlit
hennar; það fyrsta sem fólk sér. f
bransa eins og poppbransanum,
þar sem ímyndin er oft um 50% á
móti tónlistinni í heildarvægi
hljómsveitar, er góð hönnun um-
slags gríðarlega mikilvægt atriði. f
útlöndum hafa komið út stórar
myndabækur með engu nema
myndum af plötuumslögum og ít-
arlegum krufningum út frá sál-
fræði markaðssetningarinnar. Hér
á landi virðist ríkja viss sveita-
mennska í umslagapælingum —
hrein hörmung og ótrúlegur
blöðruskapur — eins og einn um-
slagasérfræðingur PRESSUNNAR
orðaði það. Útgefendur hérlendis
hafa jafnan hugsað lftið um gildi
góðs umslags, bara dælt ódýrustu
lausnunum á rnarkað. Þess vegna
reyndist PRESSUpælurunum
auðveldara að nefna ljót umslög
en góð.
Umslag plötu segir allt um tíð-
arandann. Maður getur nokkurn
veginn strax sagt til um frá hvaða
tímabili hún er — hvort sem um-
slagið er gott eða vont. Umslag
fyrstu plötu Hljóma gæti ekki ver-
ið annað en frá árinu 1967. Örlítið
sýrð Bítlateikning og andlits-
myndir hljómsveitarmeðlima í
sporöskjurömmum. Umslag Trú-
brotsplötunnar „Undir áhrifum"
er sígild hippahönnun. Meðlim-
irnir ráfandi gæruklæddir á ösku-
haug, líklega að velta fyrir sér
spillingu þjóðfélagsins. „Brunalið-
ið — útkall“ gæti ekki verið frá
öðru tímabili en lokaspretti disk-
ósins. Reynt er að búa til úrkynj-
aðan stuðheim og hljómsveitar-
meðlimir sýndir kássast hver utan
í öðrum í spillingargalsa.
Plötuumslögin segja líka margt
um innihald plötunnar. Grunn-
skólaleg teikning af tré sem er að
káfa á nakinni ljósku gæti ekki
verið frá öðrum komin en þunga-
rokkurum með bælda kynóra
(,,Bootlegs“), og margnotuð
glansmynd af svani og ástföngnu
pari sem leiðist í sólskini er ein-
kennandi fyrir uppvaskspopp
önnu Vilhjálms („Frá mér til
þín“).
Margir hafa bent á að við geis-
laplötuþróunina hafi sköpunar-
frelsi umslagahönnuða skerst til
muna. Nú hafa menn þrisvar
sinnum minni flöt úr að moða en
áður. Á móti kemur að hönnuð-
urinn hefur oft allt upp í tuttugu
blaðsíðna bækling til að leika sér
með og eins má — ef menn hafa
hugmyndaflug — pakka geisla-
plötunni í aðrar umbúðir en gegn-
sætt plasthulstur. Svo virðist sem
plötuumslagahönnun hafi verið
talin skítverk af auglýsingateikn-
urum hérlendis — eitthvað fyrir
krakka að leika sér með. Þó hafa
stóru útgáfurnar nú frambærilega
menn á sínum snærum og gæði
umslaganna eru alltaf að aukast.
Margir popparar hafa sjálfir gert
umslögin sín, með misjöfnum ár-
angri, eða fengið kunningja til að
gera þau fyrir sig. Það skiptir ann-
ars ekki máli hver gerir umslagið;
frumkrafan er að það sé flott og
frumlegt og veki athygli á inni-
haldinu. Plata á jú að seljast og því
hlýtur pakkningin að lúta sömu
lögmálum.
Þau flottustu og ljótustu
I „umslagadómnefnd" PRESS-
UNNAR voru valdir níu einstak-
lingar sem tengjast poppinu á
margvíslegan hátt. Menn höfðu
mjög misjafnar skoðanir og ef það
hefði verið ætlunin að fá verulega
marktækar niðurstöður hefði
þurft að hafa hundrað manna
dómnefnd og mánaðarumhugs-
unartíma, því úr stórum bunka
var að velja. Því þarf að taka þessa
„könnun“ með fýrirvara. Aðeins
komu til greina íslenskar popp-
eða rokkplötur.
1 nefndinni sátu Ámi Matthí-
asson, poppfræðingur Morgun-
blaðsins, Lísa Pálsdóttir á Rás 2,
Magnús Guðmundsson, popp-
skríbent hjá Degi á Akureyri,
Valdimar Flygenring, leikari og
rokkari, Skáldið og rokkarinn
Sjón, auglýsingateiknarinn Jakob
Jóhannsson, Ásmundur Jóns-
son, plötusafnari og forleggjari,
og Halldór Ingi Andrésson í
Plötubúðinni. Ummæli þeirra eru
innan gæsalappa.
Flottustu
Ekkert eitt umslag fékk flestar
tilnefningar, en þessi þrjú voru
nefnd hvað oftast;
Bubbi Morthens
Nóttinlanga
(Geisli 1989)
„Mikil og góð hönnun," „Ein
besta týpógrafía sem sést hefur á
íslensku umslagi," „Frábær út-
færsla.“ Ámundi Sigurðsson hjá
Kátumasklnunni (auglýsingastofú
sem nú hefur lagt upp laupana) á
heiðurinn afþessu umslagi. Skall-
inn á Bubba er notaður sem
grunnhugmynd, hugmynd sem
skotgengur upp. Ámundi virðist
vera einn af þeim klárustu, hann
hannaði einnig umslag „Vonar“,
nýju Bubbaplötunnar, sem mörg-
um þykir sérstaklega flott umslag.
Hinn íslensld þursaflokkur
(Fálkinn 1978)
„Hefur elst mjög vel,“ „Einfalt
og sterkt,“ „Maður man alltaf
mjög vel eftir þessu umslagi." Ut-
an á fyrstu plötu Þursanna er
mynd af hinum kynlega kvisti
„Hemma á Hlemmi“ sem stendur
með auglýsingaspjald á túni. f
fjarska glittir í fleiri Hemma. Um-
siagið vann Guðjón Ketilsson
myndlistarmaður.
Þeyr
Mjötviður mær
(Eskvímó 1981)
„Alltaf jafnflott,“ „Mjög töff
urnslag." Þeysarar gerðu þetta
umslag sjálfir í samvinnu við
Hilmar örn Hilmarsson og Gunn-
ar Vilhelmsson ljósmyndara. Hið
þríhyrnda form er notað til fulln-
ustu og gáfumannsleg dulúð ligg-
ur yfir öllu eins og Þeysurum var
lagið. Húmorinn er þó ekki langt
undan; aftan á umslaginu hleypur
Sigtryggur á rassinum til móts við
Keili.
Eftirtaldar plötur voru einnig
tittnefndar;
Kamarorghestar - Bísar í
banastuði („Gaman að fá umslög
sem maður getur dundað við á
meðan maður hlustar á plötuna,
og á þessari plötu er nóg að
skoða“), Islandica - Rammís-
lensk („vandað og fallegt um-
slag“), Purrkur Pillnikk - Ekki
enn („Eitt alflottasta umslag sem
komið hefúr út hérna“), Bubbi -
Kona („Mjög táknrænt fyrir inni-
hald plötunnar"), Jóhann G. Jó-
hannsson - Langspil („Mjög
glæsileg hönnun"), Sykurmol-
arnir - Life’s too good („Alveg
æðislega gott“) og Síðan skein
sól - Ég stend á skýi („Snoturt
og heillandi“).
Ljótustu
Ekkert eitt umslag stóð upp úr
að ljótleika samkvæmt dóm-
nefndinni. f þetta skiptið tókst því
ekki að velja ljótasta umslag allra
tíma. Mjpg mörg umslög voru til-
nefnd og vildu sumir ganga svo
langt í hneykslun sinni að segja að
„ÖU safnplötuumslög eru forljót",
„Megnið af íslenskum umslögum
er algjört rusl“ og „Umslögin hans
Sverris Stormskers eru upp til
hópa ömurleg".
Eftirtalin átta umslög eiga það
þó sameiginlegt að vera stórkost-
lega illa heppnuð og Ijót sam-
kvæmt könnun PRESSUNNAR og
skipta því hinurn vafasama titli
„Ljótustu umslög íslandssögunn-
ar“ á milli sín:
Leoncie
My Icelandic man
„Indverska prinsessan" er ekki
hrædd við að sýna smáhold og
gerir það ótæpilega á þessu um-
slagi. Ekki bætir úr skák að Jón
Páll krýpur við hlið hennar á nær-
buxunum einum klæða. „Minnir
næstum á súrrealíska martröð —
hræðilegt!"
Trúbrot
Lifún
Það var svo sem ágæt hugmynd
hjá Trúbroti að hafa umslagið átt-
hyrnt en hönnunin sjálf er á hinn
versta veg. „Hryllilega ljótt um-
slag,“ „Sorglega slappt umslag
miðað við gæði plötunnar."
GCD
GCD
Rokkað innihald plötunnar
passar engan veginn við myrkt
umslagið. „Mjög aulaleg hönnun
— minnir einna helst á einhverja
tælenska poppþungarokkara,"
„Frámunalega ljótt umslag."
Eyjólfur Kristjánsson
Skrcf fyrir skref
Eyfi brosir sínu blíðasta með
hárklútinn og gítarinn. „Án efa
ömurlegasta umslag allra tíma á
fslandi!" „Hverjum datt eiginlega í
hug að kaupa plötu með svona
hræðilegu umslagi?!"
Possibillies
Töframaðurinn frá Riga
Andlitsmynd af skákmannin-
um Mikael Tal, sem búið er að
bletta með nokkrum málningar-
klessum. „Hverjir keyptu eigin-
lega þessa plötu — Skáksam-
bandið?!“ „Eitt minnst spennandi
umslag sem sést hefur.“
Stjómin
Tvölif
Stjórnin í sínu fínasta pússi á
gulum kössum. „Ömurlegt —
þessir gulu legókubbar fara
hræðilega í taugarnar á mér,“
„Úfffi“
Þrumuvagninn
Þrumuvagninn
Eiður Plant og félagar setja
hnút á skriðdrekafallbyssu.
„Hræðileg klessa sem á að vera
skriðdreki — fáránleg stafagerð
— forljótt!"
Foringjamir
Komduípartý
Stuðband reynir að slá í gegn.
„Hreint út sagt ótrúlega ömurlegt
umslag — nokkrar hauslausar
gellur dansa með Pepsídós —
maður hefur fengið fallegri mar-
traðir!“
Barn með
kattareinkenni
HELGIGUÐMUNDSSON
MARKÚS ÁRELlUS HRÖKKLAST AÐ
HEIMAN
MÁL OG MENNING 1992
★ ★
Sögur sem láta dýr segja
ff á eiga sér ákveðna hefð
í barnabókmenntum.
Yfirleitt reynir höfundurinn að
einskorða sig við sjónarhom dýrs-
ins, lifa sig inn í tilveru þess þann-
ig að lesandinn verði einhverju
nær um hvernig er að vera til
dæmis köttur. önnur og alveg
óskyld aðferð er að manngera
dýrin einsog Walt Disney og Ge-
orge Orwell, láta sem dýr lifi og
hugsi einsog menn. Helgi Guð-
mundsson fer dálítið einkennilega
leiðjjví hann lætur köttinn Mark-
ús Árelíus hugsa einsog barn með
kattareinkenni, hann skilur hugs-
anir mannfólksins og veit allan
fjandann um hagi þess, sem
reyndar helgast af því að hann tal-
ar upphátt við mennska vini sína
og þeir svara honum einsog ekk-
ert sé. Þetta er verulega dularfullt í
heimi sem er að öðru leyti raun-
sæislegur og hlýtur að gera bömin
sem lesa bókina alveg ringluð.
Börn eru tilbúin að trúa öllu eins-
og aðrir lesendur en það verður að
vera rökrétt samhengi í hlutun-
um, ef köttur talar á einhver að
verða hissa á því.
Annars er þetta prakkarasaga,
syrpa af strákapörum, formúlan
löguð að söguhetjunni. Þetta er
ekki illa skrifuð bók en geldur fyr-
ir að hún gerist á þremur sögu-
sviðum, með nýjum persónum á
hverjum stað. Það eru nokkrar
hæpnar reddingar í söguþræðin-
um: til að koma kettinum á togara
þarf til dæmis að láta hann detta í
sjóinn við höfnina og fljóta til hafs
á fleka til að verða bjargað af
skipshundi — frekar ólíkleg at-
burðarás finnst manni. Bókin er
framhald af annarri og höfundur-
inn flaskar á að kynna gamlar per-
sónur almennilega til sögunnar
fyrir þá sem ekki hafa lesið fyrri
bókina, nokkuð sem Enid gamla
Blyton lét aldrei henda sig. Sagan
er myndskreytt af Ólafi Péturs-
syni, ágætis teiknimyndir nema
kápan sem er í lit og ljót.
Jón Hallur Stefánsson
„Börn eru tilbúin
að trúa öllu einsog
aðrir lesendur en
það verður að vera
rökrétt samhengi í
hlutunum, “ segir
Jón Hallur ígagn-
rýni á bók Helga
Guðmundssonar.