Pressan - 19.11.1992, Blaðsíða 5

FIMMTUDAGUR PRESSAN 19. NÓVEMBER 1992
B 5
Klukkan glymur
VILBORG DAGBJARTSDÓTTIR
KLUKKAN fTURNINUM
FORLAGIÐ, 1992
★★★
Loksins er komin ljóða-
bók frá Vilborgu, hún
hefur ekki sent frá sér
nýtt efni síðan 1981 í heildarsafhi
sem þá kom út. Klukkan í tumin-
um er faileg bók með fáum vel
völdum ijóðum sem skipað er
þannig niður að heiidin eykur
gildi einstakra ljóða. Hlutarnir
fjórir sem bókin samanstendur af
hafa hver sinn karakter og sína
merkingu, það er þráður í verkinu
eins og perlufesti og endirinn vís-
ar aftur til upphafsins. Bókin hefst
á stöku ljóði ortu í minningu
Snorra Hjartarsonar, ljóði sem á
eftir að verða klassískt og er það í
rauninni nú þegar. Fyrsti hlutinn
snýst um börn, bernska reynslu
og skólastarf. Þetta eru ijúf kvæði
en sár iíka því sum börn þjást og
sum börn hafa áhyggjur af Guði
og heiminum. í ljóðum annars
hlutans skyggnist Vilborg hins
vegar í sálir fullorðinna. Þetta eru
apólógíur í fyrstu persónu, skáld-
konan réttir hlut kvenna sem hafa
farið illa út úr ástinni í bókmennt-
unum; skemmtileg er ný sk)TÍng á
„þjófsaugum" Hallgerðar lang-
brókar, á öðrum stað þarf lesand-
inn að vita ögn um kvennamál
T.S. Eliots og ljóðið Fedra skil ég
sennilega betur einhvern tímann
þegar ég hef stund til að glugga í
Evrípídes. Þriðji hlutinn er ná-
Vilborg hefur áður
gefið meira afsjálfri
sér, hér einbeitir hún
sérfyrst ogfremst að
reynslu annarra og
þegar kemur að stóru
spurningunni er það
ekki hún sjálfsem
yrkir.
komnari skáldinu, ljóð um ís-
lenska náttúru og hugleiðingar
um forgengileika lífsins. Vilborg
yrkir þarna m.a. „átta hækur“ og
telur atkvæði eins og Japanir og
Helgi Hálfdanarson, öfugt við
Ameríkana og Óskar Árna Ósk-
arsson. Tvær af þeim þykja mér of
mælskar til að standa undir nafni,
þrátt fyrir réttan atkvæðafjölda.
Hækuformið notar Vilborg aftur í
síðasta frumsamda ljóði bókar-
innar sem heitir Einsemd; það er
ort af japanskri hófstillingu og
sparsemi og er uppáhaldsljóðið
mitt í bókinni ásamt minningar-
ljóðinu um Snorra. Fjórði hluti
Klukkunnar í turninum inniheld-
ur tvo þýdda ljóðaflokka, annan
eftir sænska konu, Barbro Lind-
gren, hinn eftir Englendinginn
D.H. Lawrence. Oft hefur mér
fundist hæpið tiltæki hjá skáldum
að bæta þýðingum affan við sínar
eigin bækur, nema í heildarsöfn-
um. Óháð gæðum þýðinganna
falla þær misvel að því sem á und-
an fer og ræna þar að auki loka-
orðinu sem hiýtur að vera slæmt.
Hér er þessu hins vegar þveröfugt
farið, þýðingarnar eru nauðsyn-
legt niðurlag bókarinnar. Þetta
eru hvort tveggja ljóð um dauð-
ann, Lindgren yrkir um dáin dýr
og manneskjuna, sem einnig hlýt-
ur að deyja, meðan ljóðaflokkur
Lawrence fjaliar eiginlega um
dauðann sem mystíska reynslu.
Sterk ljóð, frábærar þýðingar.
Nú getum við litið yfir bókina
sem heild. Hún hefst á ljóði um
dauðann frá sjónarhóli eftirlif-
enda, víkur síðan að börnum og
þeirra þrautum og þrám, svo
kemur að blíðu og stríðu kvenna,
þar næst leitar skáldið að eilífum
gildum í náttúrunni um leið og á
hana sækja hugleiðingar um for-
gengileika, sem svo taka völdin í
ljóðunum um ’dauðann í síðasta
hlutanum. Bygging bókarinnar
endurspeglar þannig hringrás lífs-
ins. Þetta er góð bók en ekki mjög
persónuleg, Vilborg hefur áður
gefið meira af sjálfri sér, hér ein-
beitir hún sér fyrst og fremst að
reynslu annarra og þegar kemur
að stóru spurningunni er það ekki
hún sjálf sem yrkir.
Ljóðabækur Foriagsins eru
samhæfðar í útliti og talsverður
metnaður í hönnuninni. Letrið er
dálítið sérstakt og gætt þeim eig-
inleika að vera því fallegra sem
ljóðlínumar em styttri. Aðalhug-
myndin í uppsetningunni er að
fýrirsagnirnar em látnar sitja efst
á mjórri sfðu en ljóðin flúkta
neðst. Þetta kemur misvel út effir
bókum og hefur almennt séð tvö
vandamál í för með sér. Annað er
að ef ljóðin eru mjög stutt verða
þau hálfviðskila við fyrirsagnir
sínar; það er fyrirsjáanlegt og svo-
sem í lagi. Hitt er verra að þegar
ljóð situr á opnu er efri hlutinn af
hægri blaðsíðunni auður og hvort
sem ástæðan er sú að augað er
vant því að túlka slíka eyðu sem
upphaf nýs kafla (sbr. skáldsögu)
þá finnst manni slagsíða á þessum
opnum, sérstaklega ef minni texti
lendir á seinni síðunni en þeirri
fyrri. Vilborg er heppin, fiest ljóð-
in klifra hæfílega langt upp síð-
urnar, letrið hæfir vel línulengd-
inni og bara eitt ljóð kemur illa út
á opnu. Kápumyndin er blá og
svolítið kuldaleg, mótífið er
kannski fengið úr óveðursljóði í
fyrsta hlutanum. Klukkan í turn-
inum er góð viðbót við höfundar-
verk Vilborgar og vonandi verður
styttra í næstu bók frá henni.
Jón Hallur Stefánsson
Nýút-
komnar
„Himnasending“ heitir nýj-
asta plata fimmmenninganna í
Nýdanskri. Þetta er fjórða
plata sveitarinnar og sú fýrsta
sem þeir gera hjá Skífunni.
Sálin hans Jóns míns hefur gef-
ið út fimmtu plötu sína, „Þessi
þungu högg“. Sögur herma
að mun þyngra sé rokkað á
þessari plötu en á fyrri afurð-
um sveitarinnar. Steinar gefur
Sálina út sem fyrr.
Tuttugasta
og fyrsta
Bubba-
platan kom
útfyrir
skömmu.
Hún heitir
„Von“ og
var tekin upp á ferð Bubba til
Kúbu sl. sumar. Steinar gefa
út.
iðfrábærarvið-"
tökur. Útgefandi er Skífan.
Þeir sem syngja á ensku fyrir
þessi jól eru Jet Black Joe sem
hafa gefið út samnefnda plötu
hjá Steinum, Bleeding Volcano
á plötunni „Damcrack" sem
Japis dreifir og dauðarokk-
sveitirnar In Memoriam, Sor-
oricide og Strigaskór nr. 42 á
safnplötunni „Apocalypse"
sem Skífan gefur út.
Bóhemlífí
Reykjavík 1960
Það er fráleitt víst að allir beri kennsl á
töffarana sem eru svo brosmildirá þess-
ari Ijósmynd sem birtist í tveimur nýút-
komnum bókum. Ef vel er að gáð má þó
kenna Jóhann Hjálmarsson bók-
menntagagnrýnanda Morgunblaðsins
til vinstri, í miðjunni Alfreð Flóka
myndlistarmann og til hægri Flosa Ól-
afsson leikara, sem sitja fyrir utan
Saumastofuna á Laugavegi 12. Myndin
er sögð vera tekin 1960 af Oddi Ólafs-
syni aðstoðarritstjóra Tímans. Og nú
hefur hún allt í einu birst í bók Ninu
BjarkarÁrnadóttur um Alfreð Flóka,
en líka í bókinni Allsherjargoðinn, sögu
Sveinbjörns Beinteinssonar sem
Berglind Gunnarsdóttir skrair. Svona
litu bóhemin í Reykjavík út fyrir þrjátíu
árum.