Pressan - 09.06.1994, Blaðsíða 8

Flokksþing Alþýðuflokksins velur sér formann á laugardag
Þótt sumir telji að fylgi ióhönnu og Jóns Baldvins sé hnífjafnt eru
flestir á því að Jón hafi sigur með 60-65% fylgi. Meirihluti þing-
fulltrúa hefur ekki látið í Ijós afstöðu og úrslitin ráðast ekki síst
af frammistöðu þeirra á þinginu sjálfu. Átök Jóns og Jóhönnu
hafa staðið lengi og verið hörð.
Um 320 fulltrúar á flokksþingi
Alþýðuflokksins fá nú um helgina
að velja á milli Jóns Baldvins
Hannibalssonar og Jóhönnu Sig-
urðardóttur í formannsembætti.
Leiðir þeirra lágu með nokkuð
ólíkum hætti til forystu í flokknum
en árið 1984 tóku þau við foryst-
unni, Jón Baldvin sem formaður og
Jóhanna sem varaformaður. Sam-
starfið gekk vel framan af en hefur
verið stirðara í ráðherratíð, en þau
hafa verið ráðherrar Alþýðuflokks-
ins samfleytt frá 1987. Jóhanna hef-
ur margoft hótað að segja af sér við
GUÐMUNDUR ÁRNI
STEFÁNSSON
Bíður átekta og vonast eftir að
sátt náist um sig í embætti
varaformanns.
fjárlagagerð og átök þeirra á flokks-
þingunum 1990 og 1992 eru eftir-
minnileg. Upp úr sauð svo við ráð-
herraskiptin í fyrravor og í kjölfarið
sagði Jóhanna af sér. Framboð
hennar nú kemur því engum á
óvart.
Sigurlíkurnar Jóns megin en
Jóhanna sækir á
Mjög stór hluti þingfúlltrúa hef-
ur enn ekki látið í ljósi afstöðu sína
svo erfitt er að spá um úrslit kosn-
inganna. Af samtölum við fjölda
þingfulltrúa má þó ráða að flestir
eru á því að Jón hafi sigur. Að vísu
skiptist það nokkuð í tvö horn.
Annars vegar telja menn stöðuna
alveg í járnum og muni ekki ráðast
fýrr en á þinginu sjálfu. Það eru
einkum stuðningsmenn Jóhönnu
sem meta stöðuna þannig. Flestir
stuðningsmenn Jóns Baldvins og
mikill fjöldi „óháðra“ meta þó
stöðuna Jóni Baldvini í vil og flestir
spá því að hann sigri með 60-65
prósentum atkvæða.
Greinilegt er þó að Jóhanna hef-
ur sótt í sig veðrið á síðustu dög-
um. Einn þingmanna flokksins
sagðist hafa metið það svo í upp-
hafi að Jón fengi 70% atkvæða en
nú teldi hann að mjög mjótt yrði á
munum. Ötull stuðningsmaður Jó-
hönnu orðaði það þannig að í upp-
hafi hefði hann talið baráttuna
vonlausa en síðustu daga hefðu
vonirnar glæðst verulega og taldi
hann stöðuna nú hnífjafna. Margir
benda hins vegar á að Jón Baldvin
njóti sín best undir pressu, flestir
séu enn ekki búnir að gera upp hug
sinn og Jón Baldvin sé óumdeilan-
lega einn mesti ræðuskörungur
landsins. Margir stuðningsmanna
hans eru þó á þvi að nái hann ekki
yfir 60 prósenta fýlgi komi hann
verulega skaddaður út úr kosning-
unum.
Hverjir styðja hvern?
Engar sjálfgefhar línur eru varð-
andi stuðning einstakra svæða við
hvort um sig. Flestir telja þó að Jón
Baldvin eigi mun meira fýlgi en Jó-
hanna á Suðurnesjum, þaðan sem
stuðningsmanna hans að telja hon-
um nær alla fimmtíu fulltrúana
sem þaðan koma. Landsbyggðin er
ekki sterkasta hlið Jóns Baldvins og
telja sumir hann fjarlægan, ekki síst
vegna landbúnaðarmála og Evr-
ópumála. Líklega „á“ hann þó ná-
lægt helmingi„landsbyggðarinnar
og víst er að stuðningur Sighvats
Björgvinssonar hefur sitt að segja.
Sterkustu vígi Jóhönnu eru
JOHANNA SIGURÐARDÓTTIR
Hefur verið að sækja í sig veðrið að undanförnu og stuðnings-
menn hennar telja að þau hafi jafna möguleika á sigri.
koma um fjörutíu fúlltrúar, og þar „vinstrikratar“, þótt ekki megi nota
kemur staða hans sem utanríkis-
ráðherra honum til góða. Þá er
hann talinn eiga Félag frjálslyndra
jafnaðarmanna nokkuð óskipt, en
þaðan koma fimmtán fulltrúar.
Hann er einnig talinn sterkari í
Flokksfélaginu í Reykjavík og í
Sambandi ungra jafnaðarmanna,
en flestir telja það mikið ofnrat
það orð í þessum flokki, verkalýðs-
hreyfingin og kvennahreyfingin. Þá
er talið að hún eigi talsvert meiri
stuðning í Hafnarfirði, en þaðan
koma 56 fúlltrúar, þar af fimmtán
úr kvenfélaginu og þrettán ffá ung-
liðum. Landsbyggðin skiptist nokk-
uð í afstöðu sinni en helst er rætt
um meiri stuðning við Jóhönnu á menn
Norðurlandi og jafnvel Austfjörð-
um en aðrir telja stuðninginn á
Austfjörðum nolckuð jafnt skiptan.
Á Vestfjörðum gæti það hjálpað Jó-
hönnu að Pétur Sigurðsson styður
hana.
Þá hefur Jóhanna það með sér að
vera „eðalkrati“, af gömlum og
grónum krataættum. Hið svokall-
aða flokkseigendafélag ræður hins
vegar litlu núorðið og sumir segja
það varla til lengur.
Af stuðningsmönnum Jóns
Baldvins er hægt að nefna Ámunda
Ámundason, Birgi Dýrfjörð, Amór
Benónýsson, Sighvat Björgvinsson,
Guðmund Oddsson, Þröst Ólafs-
son og Karl Steinar Guðnason.
Helstu stuðningsmenn Jóhönnu
eru Lára V. Júlíusdóttir, Ólína Þor-
varðardóttir, Sigurður Pétursson,
Þorlákur Helgason, Bragi Jóseps-
son, Vilhelm Ingimundarson og
eitthvað af sveitarsljórnarmönnun-
um.
Flestir halda sig þó „á girðing-
unni“ og bíða átekta. Mest er rætt
um afstöðu bræðranna Gunnlaugs
og Guðmundar Áma Stefánssona.
Þeir hafa ekki viljað gefa upp hug
sinn. Báðir hafa þeir verið „til
vinstri“ í flokknum, ekki síst
Gunnlaugur, sem þarf að gæta
hagsmuna sinna í landbúnaðar-
kjördæmi. Það getur hins vegar
verið afar óvarlegt hjá þeim að gefa
upp stuðning við annað hvort.
Sumir benda lika á að „Hafnfirð-
ingarnir“ græði lítið á að fá Jó-
hönnu sem formann, sem sæti þá
kannski í 6-8 ár og biðin yrði löng
og ströng fýrir Guðmund Árna,
hinn ókrýnda krónprins. Össur
Skarphéðinsson hefur einnig verið
tregur til að gefa sig upp og bíður
færis. Sama má segja um Rann-
veigu Guðmundsdóttur og Sig-
bjöm Gunnarsson, þótt bróðir
hans, Steindór, sé talinn Jóhönnu
megin. Reyndar má segja um flesta
fulltrúa að þeir bíða átekta og gefa
sig ekki upp fýrr en í lengstu lög.
Hugsanleg málamiðlun og
nýr varaformaður
Lengi vel ræddu
hugsan
lega málamiðlun og var Sighvatur
Björgvinsson einkum nefndur í því
sambandi. Nú er talið útilokað að
þriðji maðurinn komi til sögunnar
en þó eru nöfn Sighvats og Guð-
mundar Árna enn nefnd.
Það er hins vegar ljóst að velja
þarf varaformann fýrir flokkinn. I
hugum flestra koma aðeins tveir til
greina, Rannveig Guðmundsdóttir
og Guðmundur Árni Stefánsson.
Rannveig hefur reyndar lýst því yfir
að hún gefi ekki kost á sér en talið
er líklegt að hún láti undan þrýst-
ingi eftir að formannsslagurinn er
afstaðinn. Sömu sögu er að segja
um Guðmund Árna. Útilokað er
talið að hann bjóði sig fram með
öðm hvoru þeirra en þeim mun
líklegra að hann vonist til að verða
varaformaður í „fullri sátt“ eftir
slaginn. Einnig er talið að Össur líti
hým auga á stólinn og bíði færist.
Önnur nöfn sem nefnd hafa verið
eru t.d. Sighvatur Björgvinsson,
Gunnlaugur Stefánsson, Valgerður
Guðmundsdóttir, Pétur Sigurðs-
son, Ágúst Einarsson og Anna
Margrét Guðmundsdóttir svo ein-
hverjir séu taldir, auk nokkurra
sveitarstjórnarmanna. Talið er full-
víst að enginn varaformaður komi
fram fýrir þingið heldur verði
„plottað" um það á þinginu sjálfu
og einkum eftir að ljóst verður
hvernig formannsslagurinn fer.
Hótanir á hótanir ofan
Það sem menn óttast mest er þó
hvað gerist effir kosningar. Lengst
af hélt Jón Baldvin því ffam að
hann tæki sigri sem ósigri í lýðræð-
islegri kosningu, en í viðtali við DV
er annað hljóð komið í strokkinn.
Þar segist hann myndu afhenda Jó-
hönnu lausnarbeiðni ef hann tap-
aði, reyndar með þeim formerkjum
að Jóhanna bjóði sig ffam á þeirri
forsendu að hún sé ósammála
stefhu hans í Evrópumálum.
Að sama skapi var Jóhanna stór-
yrt á flokksstjórnarfundi eftir að
hún hafði sagt af sér varafor-
mennsku. Þar gaf hún sterklega í
skyn að hún gæti hugsað sér að
starfa á öðrum vettvangi en innan
Alþýðuflokksins ef sjónarmið
Leið Jóhönnu og Jóns til forystu
Hannibalistinn og eðalkratinn
Jóhanna er komin af eðalkrötum og hafði sterkan bakgrunn úr verkalýðshreyfingunni. Jón Baldvin
kom hins vegar úr Alþýðubandalaginu í gegnum Samtök frjálslyndra og vinstri manna yfir í Alþýðu-
flokkinn. Saman tóku þau við flokknum í miklum öldudal
Formaðurinn upprunninn í
Alþýðubandalaginu
Rætur Jóns Baldvins Hannibals-
sonar liggja í Alþýðubandalaginu
en faðir hans, Hannibal Valdi-
marsson, var þar formaður. Hann
hafði reyndar áður verið formaður
Alþýðuflokksins en var rekinn það-
an eftir miklar deilur. Jón þótti rót-
tækur á unga aldri og tók m.a. þátt
í stofnun Heimssamtaka róttækra
íslenskra menntamanna, HRÍM,
árið 1960. Þremur árum síðar lauk
hann MA-prófi í hagffæði ffá Ed-
inborgarháskóla. Hann tók þátt í
undirbúningsráðstefúu um stofn-
un Alþýðubandalagsins sem stjórn-
málaflokks (það var áður kosninga-
bandalag) fýrir landsfundinn 1966.
Á þeim landsfundi var hann tals-
vert áberandi og vildi m.a. stofna
1984 og rifu hann upp í fylgi og til áhrifa.
vikulegt málgagn flokksins. Faðir
hans var enn kjörinn formaður en
Jón var kjörinn í miðstjórn flokks-
ins og sem varamaður í ffam-
FYRSTA TILRAUN TIL UPP-
GJÖRS 1990
„Þetta verður erfiðasta sam-
búð sem ég hef lent í.“
kvæmdastjórn. Jón Baldvin taldist
vitanlega til Hannibalista, sem voru
til hægri í flokknum.
Þegar leið að Alþingiskosningum
1967 vildu mjög margir fá Jón
Baldvin inn sem þingmann og naut
hann einkum stuðnings Hannibal-
ista og yngra fólks í flokknum og
var honum ætlað annað eða þriðja
sætið í Reykjavík. Ekki náðist sátt
milli fýlkinga flokksins og á endan-
um komu tvær tillögur að uppstill-
ingu. Jón Baldvin hafði þá verið
lækkaður niður í fjórða sætið í til-
lögu Hannibalista og mun hann
þar hafa goldið föður síns og Finn-
boga Rúts Valdimarssonar, sem
einna mestu réð innan hreyfingar-
innar. Samband þeirra feðga var
lengstúm vægast sagt stirt. Á hin-
um listanum, sem Guðmundur J.
Guðmúndsson bar fram, var nafú
Jóns ekki nefút, en sá listi var val-
inn með miklum meirihluta á
Tónabíósfúndinum svokallaða 10.
apríl 1967. í kjölfar þess fúndar
fóru Hannibalistar í sérffamboð í
Reykjavík. Þjóðviljinn sagði einu
ástæðu sérffamboðsins að sonur-
inn fékk ekki þingsæti og til að sýna
ffam á að engin erfðapólitík væri í
gangi var Jón ekki á listanum. Hins
vegar var Bryndís Schram í sjö-
unda sæti listans. Á sama tíma var
Félag alþýðubandalagsmanna í
Reykjavík stofúað og Jón Baldvin
varð formaður þess. Jón Baldvin
starfaði einnig í ritnefúd Nýja Al-
þýðubandalagsblaðsins sem stefút
var gegn Þjóðviljanum en Hanni-
bal var engu að síður áfram for-
maður og Jón Baldvin í stefúu-
skrár- og áróðursnefúd Alþýðu-
bandalagsins.
HANN FELLDI KJARTAN, HUN VILL FELLA HANN
Jón Baldvin, Kjartan og Jóhanna áður en flokkurinn fór i
stjórn og átökin hófust.
ríkis-
Þrír kóngar fyrir vestan
Hannibal og félögum var ekki
vært lengi í flokknum. Hann hafði
verið formaður Alþýðuflokksins en
verið rekinn þaðan og nú gekk for-
maður Alþýðubandalagsins út og
stofhaði Samtök ffjálslyndra og
vinstri manna árið 1969. Jón Bald-
vin var einn stofúenda en var ekki á
lista þeirra til þingkosninga þótt
hann væri á borgarstjórnarlistan-
um 1970 og færi inn í bæjarstjórn á
ísafirði fýrir Samtökin 1971. Hann
var skólameistari í Menntaskólan-
um á Isafirði ffá 1970-1979.
Árið 1974 voru Samtökin í upp-
8 PRESSAN FIMMTUDAGURINN 9. JÚNÍ1994