Nýja dagblaðið - 25.11.1933, Síða 2

2
N Ý J A
D A G B L A Ð I Ð
Saga
Hafnarfjarðar I
eínstök hetti og öll í heild, eru nú
komin í bókaverzlanir.
Stórmerkt rit með ógrynni fróðleiks
um hagi lands og þjóðar á liðnum tímum.
Fjöldi ágætra mynda prýðir bókina.
Aðalumboðsmaður
Valdimar liong-
Hatnarfirði
Frá Alþingi
I efri deild voru í gær 10
mál á dagskrá og 13 í neðri
deild.
1 efri deild voru kosninga-
lögin til 1. umræðu. Gerði
dómsmálaráðherra stutta grein
fyrir hvernig frv. væri upp-
haflega til orðið. En það var
þannig, að tilnefndir voru í
sumar, eftir ósk M. G., 3 menn,
sinn af hverjum flókki, til að
semja frv., en síðar breytti
M. G. frv. eins og honum þótti
henta og var það borið fram
sem stjórnarírumvarp, en ekki
af hálfu nefndarinnar. Þá gat
M. G. þess, að á frv. hefðu
verið gerðar ýmsar breytingar
í neðri deild.
Þá talaði Jón Baldvinsson
og taldi frv. hinn mesta ó-
skapnað eins og það nú væri
orðið, og sagði að það væri til
þess fallið að gera hina nýju
stjórnarskrá óvinsæla hjá al-
menningi.
Jón í Stóradal talaði þá og
mælti með þeim breytingum,
er gerðar hefðu verið í neðri
deild. Gat hann þess um leið,
að hann myndi tæplega hafa
verið á móti stjórnarskrárfrv.
á sl. vori, ef hann hefði þá
vitað, að kosningalögin yrðu
þannig úr garði gerð sem nú
væri frá þeim gengið af neðri
deild.
Guðrún Lárusdóttir mót-
mælti því, að kosning væri á-
kveðin á sunnudegi og taldi
það vera brot á helgidagalög-
gjöfinni. Kvaðst hún myndi
bera fram breytingartillögu um
þetta efni.
Jón Þorláksson andmælti
þeirri skoðun, að ekki mætti
raða mönnum fyrirfram á land-
lista, og sagði, að landskjörnu
þingmennirnir, sem boðnir
hefðu verið fram af flokks-
stjórnum, væru sízt lakari en
aðrir þingmenn.
Allsnörp orðasenna varð á
milli þeirra Jóns í Stóradal og
Jóns Baldvinssonar, og töluðu
báðir sig dauða.
En þau atriði frv., sem
þarna var helzt vikið að, er
annarsvegar ákv. um að fram-
bjóðendurnir í kjördæmunum
skuli allir vera á landlista og
hinsvegar, að yfirlýsing fram-
í gær.
bjóðanda og 12 manna annara
nægi til þess, að frambjóðand-
inn sé talinn til ákveðins
flokks, þótt ekki sé viðurkennt
af flokknum sjálfum.
Landhelgisgæzl-
an viö Austurland
Ingvar Pálmason, Páll Her-
mannsson og Bjöm Kristjáns-
son flytja svohljóðandi tillögu
til þingsályktunar:
„Efri deild Alþingis ályktar
að skora á ríkisstjómina að
hlutast til um, að haldið verði
uppi fullkomnari landhelgis-
gæzlu við austur- og norðaust-
urströnd landsins en verið hef-
ir hin síðustu missiri“.
Viðurkenning til
Einars M. Einars-
sonar skipherra.
Jónas Jónsson flytur svo-
hljóðandi tillögu til þingsálykt-
unar í sameinuðu Alþingi:
„Sameinað Alþingi þakkar
Einari M. Einarssyni sýndan
afburðadugnað við að verja
landhelgi íslands og við björg-
un skipa og manna, og ályktar
að skora á landsstjórnina að
láta hann halda áfram starfi
sínu, meðan heilsa hans og
þrek leyfir“.
Tillögunni fylgja þrjú fylgi-
skjöl: Áskorun útgerðarmanna
og sjómanna í Vestmannaeyj-
um, sem er samhljóða síð-
ara hluta þingsályktunartillög-
unnar, ummæli frá erlendu vá-
tryggingarfélagi, skipstjóra og
útgerðarmönnum, um björgun-
arstarf Einars M. Einarssonar
og umsögn Friðriks Steinsson-
ar erindreka Fiskifélagsins um
landhelgisgæzluna á Austfjörð-
um.
Sildarverksmiöja
á Baufarhöfn^
Björn Kristjánsson flytur til-
lögu um, að ríkið kaupi og
starfræki síldarverksmiðjuna á
Raufarhöfn. Er till. flutt sem
viðaukatillaga við frv. um síld-
arverksmiðju á Norðurlandi.
Verksmiðja þessi er eign
norskra manna, og hefir starf-
semi hennar legið niðri öðru
hverju.
Blindravinafélag
Islands.
Naumast er það íslenzkri
þjóð vansalaust, hversu lítið
hún hefir gert fyrir sína
blindu menn. Hið opinbera eða
félög hafa ekki látið mál þeirra
til sín taka þar til allra síð-
ustu árin, að nokkur hreyfing
hefir risið til styrktar þessu
mikla nauðsynjamáli.
Sá maður, sem mestan á-
huga og alúð hefir sýnt mál-
efnum blindu mannanna, er
Þórsteinn Bjarnason, iðnaðar-
maður hér í bænum.
Vorið 1927 byrjaði Þórsteinn
að kenna nokkrum blindum
mönnum körfugerð, og nokkru
síðar bættist burstagerð við.
Mennirnir unnu að þessu
heima hjá sér og voru mun-
irnir síðán seldir í einni verzl-
un bæjarins. Þessi frumstæða
byrjun, sem borin var uppi af
áhuga eins manns vakti fleiri
til umhugsunar um málið og
varð upphaf frekari fram-
kvæmda.
Veturinn 1931 hefja þau
Þorsteinn og Margrét Ras-
mus, forstöðukona málleys-
ingjaskólans máls á því, að
stofna félag til hjálpar blind-
um. Fyrir beiðni þeirra hóf
séra Þorsteinn Briem máls á
þessu á safnaðarfundi hér í
bænum þá um haustið. 1 jan-
úarmánuði um veturinn var
síðan stofnað „Blindravina-
félag Islands".
Fyrsta verk félagsins var
að afla sér sem nákvæmastra
upplýsinga um blinda menn,
hvar sem var á landinu, hvern-
ig högum þeirra væri háttað,
og hvað unnt væri fyrir þá að
gei-a.
Skóli fyrir blinda menn var
stærsta og bráðasta verkefni
félagsins. Var ungfrú Ragp-
heiður Kjartansdóttir kennslu-
kona ráðin til utanfarar til
þess að kynna sér allt, er að
kennslu blindra lýtur.
Snemma í síðastliðnum mán-
uði var svo fyrsti blindraskóli
íslands settur. Húsnæði hefir
skólinn á Elliheimilinu, en
kennsluna annast ungfrú Ragn-
heiður, sem hefir nú kynnt sér
rækilega rekstur samskonar
stofnana erlendis. Vinnustofa
er þegar stofnsett í sambandi
við skólann. Þar vinna nú
blindu mennirnir að iðn sinni
— einkum körfu og burstagerð
— við stórum bætta aðstöðu í
góðum húsakynnum. Enda er
árangurinn af starfi þeirra
þar- eftir. T. d. afkastar einn
þeirra tvöfalt meiru en áður.
Skólastofnunin er gæfusam-
legt starf Blindravinafélagsins.
En framundan eru mörg merk
verkefni. Skólinn þarfnast full-
kominna áhalda, og bækur þarf
að prenta fyrir blinda menn.
Þetta kostar mikið fé. Það ætti
að vera metnaðarmál hvers
góðs íslendings að rétta blind-
um manni hjálparhönd. En
það verður bezt gert með því
að efla Blindravinafélag Is-
lands. Margir stanza við sýn-
ingarglugga Körfugerðarirmar
í Bankastræti og undrast
smíðisgripi blindu mannanna.
QSófmcuntxr - íþróttir - íiötir
Svar til Freymóðs
Jóhannssonar.
Ég hefi nú um skeið skrifað
dóma um listsýningar í Morg-
unblaðið. - Mér ef það fyllilega
ljóst, að það er mikið vanda-
verk að skrifa um listir, sér-
staklega án þess að geta sýnt
um leið myndir til skýringar
því sem sagt er. Ég gerði mér
þegar grein fyrir, að gera
yrði glöggan mun á því, sem
gott er og gagnlegt, og hinu,
sem lélegt er og beint menn-
ingarspillandi. Því í því er ég
sammála Freymóði, að listin á
að vinna að menningu þjóðar-
innar 1 heild.
Eins og mörgum mun nú
vera ljóst, hefir ríkt hér
háskalegt dómgreindarleysi á
þessu sviði. Blöð og tímarit
hafa flutt langar skjallgreinar
um algert fusk. Greinar þess-
ar hafa sýnilega sumar verið
eftir alómenntaða menn á
þessu sviði sem öðru, en
aðrar eftir menn sem eiga
að teljast með menntuðustu
mönnum þjóðarinnar, þó grein-
ar þeirra hafi flestar borið
með sér, að lítið var um þekk-
ingu og skilning. Svo hefir
vanalega verið smeygt inn í
greinar þessar einhverjum
dylgjum eða óhróðri um okkar
beztu málara, þetta þó líklega
frekar af þekkingar- og skiln-
ingsleysi, en illvilja eða löngun
til að hefja upp meðalmennsk-
una eða annað, sem er enn lak-
ara, til hnekkingar hinum
kjarnmeira gróðri. Ég vissi
fyrir að fúskararnir myndu
hervæðast gegn þessum skrif-
um mínum. Enda hefir ekki
staðið á því. Svo að segja öll-
um mínum listdómum, sem
ekki hafa verið beint hrós,
hefir verið andmælt, oft á mið-
ur siðsaman hátt, af mönn-
unum sjálfum eða þeirra vin-
um. Jafnvel hefir kveðið svo
rammt að, að mér hefir verið
hótað, að vakinn skyldi upp
draugur mér og mínu fólki til
bana, þetta hefir þó ekki birzt
á prenti.
En hvað sem öðru líður hefi
ég jafnan hlynnt að öllum þeim
listamönnum, sem ég hefi
fundið að sóktu fram á við til
eflingar íslenzkri list. Og með-
an ég skrifa um list, mun ég
einungis segja það, sem ég álít
sannast og réttast, og ekkert
tillit taka til, hvað einum eða
öðrum þykir ver í þann og
þann svipinn.
Ég reyni í ritdómum mínum
að tilfæra rök fyrir skoðun
minni á manninum sem mál-
ara og listaverkunum sem
slíkum.
Freymóður ætlar sér víst að
afsanna dóm minn um Krist-
ján Magnússon, með því að
staðhæfa, að Kristján hafi
byrjað hér að mála vetrar-
myndir, og að hann máli beint
eftir náttúrunni. En sannleik-
urinn er sá, að flestir íslenzkir
málarar hafa málað einhverjai'
vetrarmyndir og sumir löngu
áður en Kristján fór að mála,
og allir hafa þeir málað eftir
náttúrunni.
En það hefir sýnilega meiri
áhrif á suma menn að sjá 10—
20 slæmar myndir en 1 eða 2
góðar. Annars hefir það minni
þýðingu hvað málað er, heldur
en hitt, hvernig það er gert.
Lítið kvæði eða jafnvel staka
eftir Jónas Hallgrímsson hefir
meira menningargildi, heldur
en langar rímur með miklu
tilfinningaglamri um kónga og
riddara eftir Símon Dalaskáld.
Freymóður segir ennfremur:
„Nú er kominn tími til að hér
komi til sögunar listdómari,
sem er víðsýnn gáfumaður
með hæfileika og vilja til þess
að skilja listamennina — ekki
einn heldur alla“. Allir geta
tekið undir þetta. En Frey-
móður kemur þama inn á
hugsun, sem hann og hans lík-
ar hafa viljað koma inn hjá
fólki, að þeirra verk væru af-
sprengi þeirra skóla eða
stefna, sem við hinir vildum
ekki viðurkenna eða skildum
hreint ekki. Én sannleikurinn
er sá, að slíkir væmnir glanz-
myndamálarar, sem Freymóð
ur, Kristján og fl. eru til með
öllum þjóðum og í kringum
alla skóla og stefnur. Þeir
vaða uppi jafnt í Frakklandi
sem í Ameríku, Þýzkalandi sem
Englandi, og þeir hafa verið
til á öllum tímum, sem nokk-
urskonar snýkjudýr á listinni.
Þeir hafa litla, ef nokkra list
ræna tilfinningu, sjá flest með
annara augum og líkja eftir
leiknustu málurum sinna tíma
eða fortíðarinnar, en nais-
skilja þó það góða, sem í þess-
ara manna verkum er. Fyrir
þessum fúskurum er leiknin
öllu ofar. Þeir ná því ekki
öðru, eða sjá kannske heldur
ekki annað en þynnsta yfir-
borðsgljáann, sem lítið eða
ekkert minnir þann á náttúr-
una, sem hefir opin augun fyr-
ir dýrð hennar og mikilfeng-
leik. Eða heldur Freymóður,
að þetta litaða „Marsipan"
i Island, sem hann sýnir í mynd
t um sínum, sé nokkur ímynd
i hins sanna íslands. Þó þessir
1 menn setji sjaldan ljós sitt
undir mæliker, ber ekki mikið
á þeim.meðal góðmálara menn-
ingarþjóðanna, þó trana þeir
sér alstaðar fram, þar sem þeir
geta, því sjaldan vantar ein-
urðina.
Jón Þorleifsson.
Þeir eru svo vel gerðir, að
ekki yrði betur gert af sjá-
andi mönnum.
Kaupum muni blindu mann-
anna framar öðru. Með því
styðjum • við göfugt málefni
um leið og við eflum íslenzk-
an iðnað.
I stjórn Blindravinafélagsins
eru nú: Próf. séra Sigurður
Sívertsen formaður, Þórsteinn
Bjarnason, framkvæmdastjóri,
Margrét Th. Rasmus, Halldóra
Bjarnadóttir og Sigurður Thor-
lacius, skólastjóri.