Nýja dagblaðið - 15.12.1933, Síða 3

N Ý J A
DAGrBLAÐIS
s
NYJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: „Blaðaútgéfan h/f‘
Ritstjóri:
Di’. phil. porkell Jóhannesson.
Ritstjóniarskriístofur:
Laugav. 10. Símar: 4373 og 2853.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Austurstrœt: 12. Sími 2323.
Framkv.stjóri:
Vigfús Guömundsson.
Áskriftagj. kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eint.
Prentsmiðjan Acta.
Saarhéraðið.
Samkvæmt friðarsamningun-
um hafa Frakkar haft Saar-
héraðið undir „vernd“ sinni í
umboði Þjóðabandalagsins, og
er svo fyrir mælt, að sú skip-
un skuli haldast til 10. janúar
1935. En Saarhéraðið er náma-
og iðnhérað vestast í Þýzka-
landi. Ibúarnir eru því nær all-
ir þýzkir, og var héraðið af
Þýzkalandi sneitt vegna þess
eins, hversu auðugt það er af
náttúrugæðum og til þess að
standa Þjóðverjum á hálsi.
Frakkar létu blámenn sunnan
úr Afríku gæta héraðsins
fyrstu árin eftir stríðiðj og
vakti það óhemju hatur gegn
þeim um gervalt Þýzkaland.
Sáu Frakkar sóma sinn í því
að setja þar hvíta menn eina
á vörðinn, er stundir liðu fram.
Eftir friðarsamningunum á
að fara fram atkvæðagreiðsla
um það 10. janúar 1935, hvort
Saar eigi aftur að hverfa til
Þýzkalands. Allt þangað til
Nazistar tóku völd 1 Þýzka-
landi, var í Saar — eins og í
Austurríki — mikill meiri hluti
fólksins ráðinn í, að greiða því
atkvæði að sameinast Þýzka-
landi. En eins og í Austurríki
hefir orðið mikil breyting á
viðhorfi íbúa Saarhéraðsins um
þessi efni, síðan harðstjórn
Nazista hófst. 1 stað þess að
talið hefir verið, að allt að
95% íbúanna mundu hafa
greitt atkvæði með sameiningu
við þýzka lýðveldið, eru úrslit
atkvæðagreiðslunnar nú talin
með öllu óviss.
Hinum nýju valdhöfum
Þýzkalands eru þetta vitan-
lega viðkvæm mál, alveg á
sama hátt og þeim er klaksárt,
hvernig Austurríki hefir snú-
izt gegn „hreyfingunni“. Eins
og eðlilegt er, leggja þeir allt
kapp á að ná Saarhéraðinu á
sitt vald. Hitler hefir látið svo
um mælt við franskan blaða-
mann, að ef Frakkar afhentu
Þjóðverjum Saar, mundi verða
auðvelt að semja um öll önn-
ur mál milli þessara fomu and-
stæðinga. Er það og kunnugt
að Hitler hefir átt viðræður við
sendiherra Frakka í Þýzka-
landi um málið, en ókunnugt
er um niðurstöður af þeim við-
ræðum. Hinsvegar taka frönsk
blöð því fjarri, að Þjóðverjum
sé afhent Saarhéraðið, enda er
það ekki heimilt, nema sam-
þykki Þjóðabandalagsins komi
til, og minni líkur eru nú til
þess samþykkis eftir að Þjóð-
verjar hafa gengið úr Þjóða-
bandalaginu.
Fískverzlunín
i
Utyarpið í þjónustu
nazisinans.
Framh. af 2. síðu.
Fræræktin á
Sámsstööum.
; i.
Eins og kunnugt er, hefir
fiskverzlunin íslenzka verið
rekin með furðu litlu skipulagi.
Tilraunir hafa þó verið gerð-
ar til stofnunar „fiskhringa"
j og er mönnum enn í minni
| Coplands-hringurinn eftir
stríðslokin. Bak við þann hring
var í raun og veru ekkert í
félagslegri þróun þjóðarinnar,
heldur bara nafn og andlit er-
lends gróðabrallsmanns, er ís-
lenzkum bankastjórum þótti
fallegt og tóku hátíðlega.
1 fyrrasumar, þegar verst
horfði með fisksöluna, var
stofnað Sölusamband íslenzkra
fiskframleiðenda. Þessi nýja
stofnun er að því leyti frá-
brugðin fyrri fiskhringum, að
henni verður ekki um það
neitað. að eiga sína átyllu í fé-
lagslegri byggingu þjóðarinnar.
Aðalstolninn í þessurn hring
eru Fisksölusamlögin við
Faxallóa og tvö stærstu út-
gerðarfélögin, Kveldúlfur og
Alliance,
er áður höfðu haft allmikið af
fiski í umboðssölu. Bak við
samtökin stóðu báðir aðalbank-
ar þjóðarinnar, og mun það
ekki hafa ráðið minnstu um
samtökin. Stjórn þessa nýja
hrings var þannig skipuð, að
hvert þeirra þriggja félaga, er
til hans stofnuðu, skyldi eiga
sinn fulltrúa í framkvæmda-
stjórninni, og svo eru aðal-
bankastjórar Landsbankans og
Útvegsbankans meðstjórnend-
ur. „Síðan bættust allflestir
fiskframleiðendur landsins í
hópinn og var megnið af fisk-
framleiðslunni 1932 selt af
stjórn þessara samtaka"
(skýrsla stjórnar Sölusamlags-
ins).
Aðferðin við byggingu þess-
ara fisksölusamtaka er að vísu
á þann hátt, að byrjað hefir
verið á þakinu. Má þess vegna
við því búast, áð hún standi
ekki lengi, nema vel verði að
því unnið, að leggja undir-
stöðu og hlaða veggi. En ým-
islegt bendir til, að hitt muni
vera forystumönnunum nær
skapi, að láta þetta verða tjald
til einnar nætur aðeins, og
muni svo hver fara í sína átt
með þau „sambönd" innlend
og útlend, er þeir ná. Má t. d.
það til nefna, að Sölusamband-
ið hefir ekkert hirt um að
koma sér upp tryggingarsjóð-
um. Fleira verður og nefnt, ef
þurfa þykir, því til sönnunar,
að hér er um vopnaðan frið að
ræða milli fiskseljenda, en
ekki einingu.
En eitt hefir við þessi sam-
tök unnizt, sem er mjög
merkilegt.
pað hefir sannazt, að fisk-
verðið hefir stórum hækkað
við að færa fisksöluua sem
mest á eina hönd.
Samtök og skipulag á fisk-
sölunni er því þjóðarnauðsyn.
Því er ekki nema um tvennt
að ræða:
Annaðhvort verður að gera
Sölusamband íslenzkra fisk-
framleiðenda að lífrænni fé-
lagsgerð allra fiskframleiðenda
— grafa þar fyrir grunni og
hlaða veggi, sem þakið er þeg-
ar komið — eða byrja á nýju
húsi og reisa það og verja
gegn eyðimerkurbúum sam-
keppninnar.
Hið fyrra er miklu ódýrara
— og betra, ef þess er kostur.
En það er ekki tækur kost-
ur nema fiskframleiðendur
fái að ganga inn í Sölu-
sambandið sem lifandi þátt-
takendur og geti átt cðlilega
hlutdeild í skipulaginu.
Þetta hafa fiskframleiðend-
ur nú þegar fundið. Þess vegna
hafa Austfirðingar gert það
að kröfu sinni og skilyrði fyrir
þátttöku í og viðskiptum við
Sölusambandið, að þeir fái að
kjósa fulltrúa fyrir sig í fisk-
sölunefndina — í stað þess að
framkvæmdastjórn Fisksölu-
sambandsins hefir kosið sér
Árna frá Múla til að vera full-
trúi Austfirðinga. Enginn efi
er á, að fiskframleiðendur í
öðrum landshlutum koma allir
á eftir Austfirðingum með
sömu kröfuna. Það er af þeirri
einföldu ástæðu, að krafan er
sjálfsögð.
Það skal hér viðurkennt, að
talsvert erfitt er að skipu-
leggja fisksölumálin á lífræn-
an hátt. Útgerðin er eins og
allir vita með ýmsum og ólík-
um hætti, og á það verður
auðvitað að líta um allt skipu-
lagið. Eðlilegt er, að stórút-
gerðin eigi þar sína hlutdeild
og smáútgerðin sína. Það er
og eðlilegt að hvert fisksölu-
svæði sé að einhverju leyti sér
um hlutdeild. Og þótt vitan-
lega verði einkum að líta til
mannanna, sem útgerðina
stunda og að fiskframleiðsl-
unni vinna, verður líklega
trauðlega komizt hjá að hafa
nokkra hliðsjón af, hvernig
fjármagnið er í útveginn lagt.
Hitt nær auðvitað ekki nokk-
urri átt, að fiskframleiðendur
þoli það til lengdar, að ein tvö
stórútgerðarfélög,
sem sjálí telja, að þau reki
útgerð sína með stórtapi,
haíi fisksöluna á hendi ó-
skorað og eftirlitslítið,
nema hvað bankastjórar, sem
eiga að bera ábyrgð á gegnd-
arlausum og tryggingarlausum
lánum til þessara sömu stórút-
gerðarfélaga, hafa eitthvað
hönd í bagga með, til þess að
tryggja hlut bankanna. Og það
verður enn síður þolað, af því
að stórútgerðin íslenzka og
bankarnir hafa á síðustu tutt-
ugu árum rekið fjármála-
pólitík, er með þvílíkum ein-
dæmum hefir verið, að slíkt
þekkist ekki í nálægum lönd-
um.
Ilitt er aftur eðlilegt, að
þeir, sem skyldastra hagsmuna
hafa að gæta um fisksöluna,
teflt í tvísýnu, má fullyrða, að
nú hafi verið mun lengra
gengið í þá átt að hylla ein-
hliða einræðisstefnu, sem með
athöfnum forráðamanna henn-
ar í stjórnarfars-, réttarfars-
og menningarmálum, hefir
vakið hjá fremstu menntaþjóð-
um álfunnar þann beiskasta
viðbjóð, er kviknað hefir öld-
um saman upp af verkum
giftulausrar grimmdar.
Morgunblaðið kallaði útvarp-
ið nýlega andlega sorprennu.
Sannarlega eru málaflutningar
nazistans, sorp af verstu teg-
und og ætti útvarpsráðið að
sjá betur við slíku eftirleiðis.
H.
hafi með sér félagsgerð og
sambönd, fisksölusamlög. Þessi
fisksölusamlög eiga svo á lýð-
ræðislegan hátt að skipa fisk-
sölusambandinu stjórn, er vel-
ur framkvæmdastjóra til að
annast fisksöluna.
Inn á við — meðal fisk-
framleiðenda — á bæði fisk-
salan og önnur sameiginleg
mál fisksölusambandsins að
vera rekin fyrir opnum tjöld-
um. A.
Grasfræ var ræktað til fram-
leiðslu á þessu sumri á rúm-
lega 6 dagsláttum lands. Þrátt
fyrir votviðrin þroskaðist fræ
með fyrra móti, enda var sum-
arið fremur hlýtt. Ágústmán-
uður var þó kaldari en í fyrra
en septembermánuður var aft-
ur hlýrri, en úrkomumagnið
yfir sumarið um helmingi
meira en þá. Allt hefir þetta
mikil áhrif á fræræktina.
Vegna votviðranna var fræ-
staðan gísin, en fræið var vel
þroskað, er það var skorið
1.—20. ágúst. Aðallega var
ræktað fræ af túnvingli og
vallarfoxgrasi, sem eru aðal
túngrös hér á íslandi, en einn-
ig var ræktað allmikið fræ af
háliðagrasi, sem að vísu hefir
verið talin útlend grastegund,
en er nú mjög að ryðja séi
til rúms í íslenzkum túnum
með fræsléttunum nýju. Þurk-
un uppskerunnar af fræekrun-
um gekk treglega. Þó náðist
háliðagrasið allt 23. á^úst en
hinar grasteg. ekki fy£V en
eftir mánaðarmót ág.- ?ept.
Ofviðrið aðfaranótt 27. ágúst
skemmdi og ódrýgði fræupp-
skeruna um þriðjung.
IMIiixftid
nýju fískverzlunína víð
Tryggvagötu,
þar táið þið bezta og ódýrasta tisk-
inn í dag. — Sími 1410 (tvær línurj).
LáMð
útvarpið lífga
upp heimili yðar
Víðlæki á
hvert heimili.
Mikill fjðldi útv»pps-
stöðva senda bylalur
slnsr út yfin löndin.
Lelðið þaer inn á heim-
ili yðarog njötið þeirr-
ar ðmeglu, er gðð
músfk, fríttir og frðð-
leikur útvarpsins fsr-
ir yður.