Nýja dagblaðið - 16.05.1934, Blaðsíða 3

N Ý j A
BAGBLAÐIÐ
8
(
NfJADAGBLAÐIÐ |
Útgefandi: „Blaöaútgáfan h.f.“ f
Ritstjóri:
Gísli Guðmundsson,
Tjarnargötu 39 Sími 4245.
Ritstjómarskrif stofur:
Laugav. 10. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Austurstrœti 12. Sími 2323.
ÁBkriftargj. kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura oint. |
Prentsmiöjan Acta. |
Löggjöf um
vínnudeilur
Sá ofbeldis hugsunarháttur
og virðingarleysi fyrir lögum
og rétti, sem þróast heíir hér
á landi 2—3 allra síðustu ár-
in, er eitt. hið ískyggilegasta
fyrirbrigði í íslenzkum stjórn-
málum. Ef ekki lánast að
kveða niður þann ófögnuð, er
ný Sturlungaöld yfirvofandi og
sjálfstæði landsins í voða. Og
þó að til kunni að vera menn,
sem láta sér fátt um finnast
íslenzkt þjóðerni, ætti það þó
að vera sameiginlegur vilji
allra viti borinna manna, að
forða sjálfum sér og afkomend-
um' sínum frá því að komast
í klærnar á erlendu peninga-
valdi, sem færi með þjóðina
eins og gert var verst á fyrri
öldum.
Af slæmum tíðindum má
stundum mikið læra, og svo er
nú. Það sýnir sig, að það er
ekki hættulaust fyrir þjóðfé-
lagið að búa við dáðlausa, í-
haldssama landstjórn og spillt
réttarfar. Það er enginn gæfu-
gróður, sem upp af því sprett-
ur, að láta fjárgiæframenn og
svikara ganga lausa til spotts
og svívirðingar réttvísinni og
hafa dæmdan mánn í dóms-
málaráðherrasæti. Það er dýrt
að búa við það 'stjómarfar,
sem méð skilningsleysi og
rangsleitni leiðir fljótlega ung-
méimi til skaðlegs fjandskapar
gegn þjóðfélaginu. Það er lýð-
ræðinu dýrkeypt stjórnar-
ástand, sem hefir sexfaldað
kommúnistalið höfuðstaðarins.
á tveim síðustu árum. — Og
það er dýrt, að íáta þann
flokk komast í valdaaðstöðu,
sem nú tekur uppivöðslu kom-
múnista sem kærkomið tilefni
til að efla sinn eigin óaldar-
lýð, þingræðinu til höfuðs.
Það er enginn vafi á því, að
fólskuverk hinna æstu kom-
múnista í kaupstöðum norðan-
lands þessa dagana, eru sann-
kölluð gróðrarskúr fyrir það
pólitíska illgresi, sem nú er að
vaxa upp í skjóli íhaldsflokks-
ins. Sérhver atburður eins og
þeir, sem nú hafa gerst á Ak-
ureyri, Siglufirði og Húsavík,
eykur svörtu hættuna á íslandi.
Framferði kommúnista, æs-
ingjaseggjanna fyrir norðan,
hefir með réttu vakið almenna
andúð. Sú andúð er sízt of
sterk. Almenningsálitið hefir
kveðið upp sinn dóm. Lang-
þreyttur almenningur hefir
tekið til sinna ráða til að sýna
þessum mönnum, að þeim sé
ekki allt leyfilegt, þó að þeir
Námseff irlit
Ettir SigurÖ Helgason
skólastjóra & Klébergi
Sjúkrasamlag Reykjayíkur
Iðgjöldin lækkuðu 1. þ. m. um 50 aura á mánuði. Lækkun
þessi nær ekki til þeirra iðgjalda, sem fallin voru í gjald-
daga fyrir 1. maí. Að gefnu tilefni eru samlagsmenn ámixmt-
ir um að hafa gjaldabækumar ávallt með sér þegar þeir fara
• til læknis, annars geta þeir átt á hættu að fá ekki afgreiðslu.
Framh.
Það fylgir með, sem sjálf-
sagður hlutur í slíku umhverfi,
að stöðugt er verið að bauka
við að brjóta fræðslulögin.
Stundum á að láta bömin
sleppa einu ári, pörtum af
skólatímanum árlega eða öðr-
uni hvoruni degi, af því að for-
eldrar þeirra eru fátækir og
þörf fyrir vinnu barnanna
heima fyrir. Stundum af því,
að börnin geti ekki lært svo
mikið, að það geti borgað sig
fyrir aðstandendur þeirra að
láta þau vera í skóla, einkum
ef þau eru komin yfir skóla-
skyldualdur og liafa fallið við
próf. Stundum eiga þau að fara
úr skólanum fyrir tímann, af
því, að aðstandendur þeirra
halda, að þau séu búin að læra
allt það, sem kennarinn getur
leiðbeint þeim um. Loks á
stundum að veita börnunum
undanþágu, af því að foreldrar
þeirra séu svo efnuð, að lík-
legt megi telja, að þau geti
kostað börn sín í skóla síðar,
til að mynda alþýðu- eða ung-
lingaskóla.
Sama máli gegnir um eftir-
litið með fræðslu ðskóla-
skyldra barna, þar sem skóla-
skyldan miðast við 10 ára ald-
ur. Það er víða minna en ein-
skisvirði. En það er, sem kunn-
búi í landi, þar sem réttvísin
er fótum troðin af dómsmála-
stjórninni.
En hinar svokölluðu „vinnu-
deilur“, sem kommúnistar
hafa stofnað til fyrir norðan,
vekja nú upp gamalt, áður
vanrækt, viðfangsefni. I blöð-
um Framsóknarmanna hefir
hvað eftir annað verið vakið
máls á því, að hér á landi
vanti lög um vinnudeilur. Slík
löggjöf er löngu fyrir hendi í
nágrannalöndunum, svo sem
Englandi og Danmörku. Slík
löggjöf verður að vera til og
ákveða um það fyrirfram,
hverjar vinnudeilur séu lög-
legar og hverjar ekki. 1 Dan-
mörku, þar sem verkamenn eru
við stjórn, var fyrir fáum dög-
um dæmt ólöglegt kommún-
istaverkfall, sem stofnað hafði
verið til að óvilja mikils hluta
verkamanna. Og þeir, sem
dæmdir voru, urðu að beygja
sig fyrir þessum lögum, sem
viðurkennd hafa verið af allri
þjóðinhi.
Eitt enn: Ríldsstjórnin er
búin að eyða 340 þús. kr. af fé
landsins . 1 heimildarleysi í
gagnslausa varalögreglu. En
vatnsbílinn, sem! lögreglustjór-
inn í Reykjavík lagði til að
fenginn yrði, hefir hún ekki
viljað kaupa. Reynslan frá
Siglufirði sýnir það nú, að slíkt
áhald, sem jafnframt er
hættulaust, er stórum áhrifa-
meira til að koma í veg fyrir
óeirðir en nokkur varalögregla.
ugt er, einn hinn versti þránd-
ur í götu fyrir eðlilegum
framförum og starfsemi skól-
anna, að bömin koma ólæs og
illa undirbúin, þar sem gert er
ráð fyrir slíkri undirstöðu.
Ekki sízt er þetta bagalegt þar
sem farkennsla er eða aðrir
skólar, sem starfa skamman
tíma. Þar sem skólatíminn er
lengri, geta kennararnir frekar
bætt úr fyrri vanrækslum.
Niðurfærzla skólaskyldunnar
til 8 eða 7 ára aldurs á enn
langt í land, að minnsta kosti
í sveitum. Lenging skólatím-
ans er heldur ekki vel séð. 7
mánaða skóli í staðinn fyrir 6
er meira að segja þyrnir í
augum margra góðra manna.
Hér hefir nú verið drepið á
nokkur algeng deiluefni kenn-
ara og skólanefnda, einkum í
sveitum og ' smærri stöðum.
Fátíðara er hitt, en þó langt
frá að vera dæmalaust, að
skólanefndir séu óþarflega tal-
hlýðnar við þá menn, sem bera
kennara sökum fyrir ókristi-
legt hugarfar og rangfærslur á
kristnum fræðum, eða of mikið
frjálslyndi í félagslegum efn-
mn. En það mætti öllum vera
ljóst, að lítil ástæða er til að
gefa gaum slíkum ásökunum.
Þeir, sem ákafastir eru í þessu
efni eru að jafnaði hreinir og
beinir hræsnarar eða kyrstöðu-
menn, sem eru á verði gegn
hverri nýlegri hugsun. Að
minnsta kosti þekki ég þess
engin dæmi, að kennarar séu
bornir sökum fyrir að halda að
börnunum dauðum bókstaf úr-
eltra kennisetninga eða of
mikla fastheldni við gamlar
venjur og gamlar hugmyndir,
sem þó væri margfalt eðlilegra.
Enda þótt kennarastéttin
hafi ekki látið það, til sín
taka, þótt skólanefndirnar van-
ræktu að ýmsu leyti skyldur
sínar og væru stéttinni ullt
annað en þarfar, og eins fram-
förum alþýðufræðslunnar, þá
hefir hún þó fyrir löngu fundið
hvar skórinn kreppir að. Er
nú orðið alllangt síðan, að um-
ræður hófust um þessi efni
meðal kennara. Kom það fljótt
í ljós, að þörf væri einhverra
umbóta, og sem tilraun í þá
átt voru námstjóraembættin
stofnuð árið 1930.
Enginn vafi er á því, að þar
var stefnt í rétta átt. En þeg-
ar þeir byrjuðu störf sín skorti
ekki hrakspár úr ýmsum átt-
um. Reynt var að gera ný-
breytni þessa grunsamlega frá
pólitísku sjónarmiði og það
var fárast mjög yfir fé því,
sem veitt var í þessu skyni. En
um sama leyti var létt af ríkis-
sjóði kostnaðinum við árleg
próf í barnaskólum, og hefir
við þá ráðstöfun vafalaust spar-
ast meira fé en sem nam eftir-
litskostnaði námsstjóranna. Og
eitt merkilegt tímarit lét í ljósi
þá skoðun sína, að allur þessi
kostnaður yrði til einskis, að
minnsta kosti væri ekki árang-
ur sjáanlegur. En þegar það
var ritað, hafði námseftirlitið
ekki starfað nema eitt ár og
ætti þó hverjum skynbærum
manni að vera það fullljóst, að
það er nokkuð stuttur tími,
þegar litið er á þróun alþýðu-
fræðslunnar í heild sinni, eins
og hún gerist bæði hér og ann-
arsstaðar.
En þetta námseftirlit var
ekki framkvæmt nema 2 ár,
síðan hefir því verið frestaö
frá ári til árs í sparnaðarskyni,
eins og öðrum óþörfum
munaði. Enda hefir víst ýmsum
góðum bændum, prestum og
jafnvel alþingismönnum fundist
námseftirlitið vera óþarfa
hnýsni í efni, sem þeim einum
kæmi við, þar sem þeir ættu
ríkjum að ráða, og ekki ávalt
koma þeim þægilega. En þeim,
sem höfðu áhuga fyrir framför-
um alþýðumenntunarinnar,virt-
ist fara mjög vel á því, að
nokkru af eftirliti með skólum
og skólahaldi væri létt af skóla-
nefndunum og fengið náms-
stjórunum í hendur. En á hinn
bóginn var svo að þeim búið,
að útilokað var, að þeir gætu
beitt sér eins og æskilegt hefði
verið. Þeir voru allir starfandi
kennarar og unnu störf sín án
endurgjalds, að undanskildum
kostnaði þeim, er eftirlitinu
fylgdi. Af þessu leiddi, að þeir
reyndu að framkvæma eftirlitið
á sem skemmstum tíma, en
þrátt fyrir það gat ekki hjá
því farið, að skólarnir, sem
njóta áttu aðal starfskrafta
þeirra, liðu við fjarveru þeirra.
En þi-átt fyrir galla fyrir-
komulagsins, hefði mátt vænta
all mikils árangurs af störfum
þeirra síðar meir. En engir
skynbærir menn búast við
miklu af slíkri starfsemi eftir
eitt eða tvö ár. Og eins og fór,
hefir það ef til vill haft mesta
þýðingu, að sýna mönnum
fram á að aukið eftirlit frá því
opinbera með framkvæmd
fræðslulaganna er nauðsynlegt
og að þess eftirlits er ekki að
vænta frá skólanefndum eða
öðrum mönnum.sem láta sig
alþýðufræðsluna litlu skifta,
heldur frá þar til kjörnum
mönnum úr kennarastétt.
Undanfarin reynsla hefir líka
gefið góðar bendingar um það,
hvernig bæta verður aðstöðu
námsstjóranna þegar þeir að
nýju hefja störf sín. Fyrsta og
sjálfsagðasta krafa kennara-
stéttarinnar er sú, að námsstjór
arnir hafi ekki önnur störf með
höndum en þau, sem embætti
þeirra leggur þeim á herðar og
fái fulla borgun fyrir. Af þessu
leiðir, að óþarft er að hafa þá
eins marga og áður var. Nægi-
legt ætti að vera að skifta land-
inu niður á 8 námshéröð. —
Hver námsstjóri ætti að ferðast
um umdæmi sitt þrisvar sinn-
um yfir námstímann, í byrjun
skólaárs, um miðjan vetur og
undir vor. Þá lituþeir eftir við-
haldi skólahúsa, skoðuðu húsa-
! kynni farskólanna, litu eftir að
skólarnir hefðu nauðsynleg og
lögboðin kennslutæki, prófuðu
að vorinu skólaskyld börn,
hefðu eftirlit með, að þau væru
ekki látin kornast undan skóla-
skyldu sinni, einnig yrðu þeir
að hafa eítirlit með kennslu
óskólaskyldra barna. Þeir yrðu
að hafa fullt vald til að banna
óhæfa kennslustaði, til að skipa
fyrir um viðhald skólahúsa og
kaup á nauðsynlegum kennslu-
tækjum. Próf þeirra yrðu að
vera rétthærri en próf þau,
sem prófdómarar og kennarar
skólahéraðanna kynnu að
halda, enda yrðu þau að mestu
óþörf, og fullnaðarpróf nem-
enda yrðu að mestu leyti und-
ir þeirra umsjá.
Ýms fleiri störf og eftirlit
liggur beint við, að námsstjór-
arnir hafi á hendi, leiðbeini
kennurum með eitt og aimað og
séu þeim ráðunautar. Einangr-
unin, sem fylgir dreifbýlinu er
mörgum kunnugum út um land
mikið mein, þeir hafa lítil sam-
bönd við stétt sína og geta
margir ekki aflað sér þeirra
blaða og bóka, sem þeim eru
nauðsynleg og verða þar af
leiðandi aftur úr, þegar frá
líður. Þessum kennurum yrðu
heimsóknir námsstjórannamik-
ill léttir og stuðningur.--
Sjálfsagt virðist ýmsum, að
hér sé litið of dökkum augum
á ástand fræðslumálanna og að-
búnað þeirra á landi hér. En
auðveldlega er hægt að nefna
ýms dæmi þessu máli til stuðn-
ings víðsvegar að. Og það virð-
ist sorglega oft verða ofan á.
að þeir, sem betur vita og bet-
ur vilja styðja framfarir al-
þýðumentunarinnar hér álandi,
lúti í lægra haldi fyrir hinum,
sem hvorki hafa víðsýni né
vilja til að styðja þau mál.
Veit ég þó vel, að víða má sjá
þess merki, að góðir menn hafi
verið að verki, og skilningur
samfara miklum framkvæmd-
um hafi átt sér stað. Og það
er vel þar sem svo er.
Svo vil ég ljúka þessum lín-
um með þeirri áskorun til
kennara að taka þetta mál til
alvarlegrar athugunar á næsta
kennaraþingi á þeim grund-
velli, sem hér er bent á og slá
ekki af kröfum sínum í því
efni.
Klébergi í febrúar 1934.
Sigurðiu* Helgason.