Nýja dagblaðið - 13.10.1934, Page 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
nýja dagblaðið
Útgefandi: „Blaðaútgáfan h.f.“
Ritstjórar:
Gísli Guðmundsson,
Hallgrimur Jónasson.
Ritstjórnarskrifstofumar
Laugav. 10 Símar 4373 og 2353
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Austurstrœti 12. Sími 2323.
Áskriftargj. kr. l,50ámánuði.
1 lausasölu 10 aura eint.
Prentsmiðjan Acta.
Landsreikningar
og fjárlðg
Sá ósiður hefir tíðkast á Al-
þingi hing’að til, að áætla út-
gjaldaupphæðir fjárlaganna á
ýmsum liðum talsvert lægri en
vitað var, að þær þyrftu að
verða. Hitt hefir líka tíðkast,
að samþykkja útgjöld í sérstök.
um lögum og tillögum, án þess
að taka þau útgjöld inn í fjár-
lögin. Þessi óvandvirkni hefir
það í för með sér, að áætlun
fjárlaganna stenzt aldrei — og
getur ekki staðizt, ef ríkis-
stjómin á að fara eftir lögum
að öðru leyti. Landsreikningur-
inn sýnir þá alltaf mun hærri
útgjaldaniðurstöðu en staðið
hefir á f j árlögunum* 1 fyrir sama
ár. *
Hinn nýi fjármálaráðherra
hefir nú ákveðið að gangast
fyrir því, að þessu verði kippt
í lag. I fjárlagafrumvarpi því,
sem hann hefir lagt fyrir þing-
ið, hefir hann því gert sér far
um að áætla allar upphæðir svo
nærri lagi, sem hægt er að
komast, þegar byggt er á
reynslu undanfarinna ára sam-
kvæmt landsreikningunum. —
Sömuleiðis hefir hann gætt
þess, að allar upphæðir, sem
fyrirmæli eru um í lögum, væru
teknar inn í fjárlagafrumvarp-
ið.
En þessi sjálfsagða umbót
á vinnubrögðum hefir það vit-
anlega í för með sér, að út-
gjaldaupphæðin í þessum fjár-
lögum verður hærri en hún hef-
ir verið í f járlögum undanfar-
inna ára. Þetta er líka óspart
notað af íhaldsmönnum á þingi
og blöðum þeirra. SKk faisrök
lætur þeim, að venju, vel að
bera fram fyrir almenning.
Hinn rétti samanburður í
þessum efnum fæst vitanlega
með því einu móti, að bera út-
gjaldaupphæð fjárlagafrv. nú
(sem er rétt áætluð) saman við
útgjaldaupphæðir undanfarinna
ára eins og þær hafa reynst, en
ekki eins og þær voru áætl-
aðar, því að þær áætlanir voru
rangar. En þá verður að nota
landsreikningana við samanburð
inn.
Sá samanburður verður á
þessa leið, ef tekin eru þrjú
síðustu ár:
Árið 1931 voru greiðslur
ríkissjóðs samkvæmt lands-
reikningi 18,2 milj. kr.
Árið 1932 voru greiðslumar
13,9 milj. kr.
Árið 1933 voru þær um 15
milj. króna.
En í fjárlagafrumvarpi
stjómarinnar fyrir árið 1935
Samvinimfélög
• r
sjomanna
Framsóknarflokkitrinn mun láta
bera fram frumvarp, sem getur
samvinnuútgerð sjómanna miklu
hagstæöari kjör en tiðkast hefir.
Mjög víða á landinu hafa út-
gerðarfyrirtæki kaupmanna
hrunið, og sjómenn sem unnu
áður við þau, eru atvinnulaus-
ir og án atvinnutækja. Verður
þá úr fyrir flestum þeirra, að
freista að mynda sjálfbjargar-
lög. Isfirðingar tóku þannig á
málunum er íhaldsmenn höfðu
strandað með sjálfstæðan at-
vinnurekstur, byggðan á sam-
keppnis fyrirkomulaginu. —
Framsóknarflokkurinn veitti
Isfirðingum brautargengi með
ríkisábyrgð, að hrinda máli
þessu í framkvæmd og hefir
sá rekstur verið myndarlegur,
þó að við mikla erfiðleika hafi
verið að etja. Sjómenn í mörg-
um öðrum kauptúnum hafa
fylgt fordæmi Isfirðinga. Eftir
því sem kreppan harðnar
hrynja fleiri af hinum gömlu
fyrirtækjum, og allar líkur
benda til, að samvinnuútgerð
verði að koma í staðinn, eða
að annars verði ekki um neina
útgerð að ræða, þar sem margt
fólk hefir áður stundað fisk-
veiðar.
En fram að þessu hafa
engin landslög verið sett um
þetta efni, og tilraunir þær
sem gerðar eru víða um land,
eru nokkuð sundurleitar, og
mikil hætta á að þær mistak-
ist á ýmsum1 stöðum, ef ekki
verður bætt úr með skynsam-
legu aðhaldi um stofnun og
rekstur þessara fyrirtækja.
Framsóknarmenn tóku þetta
mál að nokkru til meðferðar á
flokksþinginu í vetur. Þar v^r
samþykkt, að styðja að sam-
vinnuútgerð og að bæta láns-
kjör útvegsmanna. Litlu síðar
ritaði Eysteinn Jónsson um
málið í blað flokksins í Rvík.
Tillögur þær, sem hann bar
fram, eru líklegar til að verða
að miklu gagni fyrir þennan
þátt útgerðarmálanna.
Mesta mein sjómannanna,
sem! leggja út í bátakaup fyrir
samvinnufélög sín, er að þá
vantar venjulga mikið af hin-
um óhjákvæmilega höfuðstól,
eru greiðslur rikissjóðs áætlað-
ar 13,7 miljónir króna. Það er
Iægra en greiðslumar hafa
reynst samkvæmt landsreikning
unumj 1931, 1982 og 1933, jafn.
vel lægra en 1932, sem þó er
greiðslulægsta árið.
Ef áætlun stjórnarinnar fyr-
1 ir árið 1935 stenzt — og það er
það sem stefnt er að með því
að hafa áætlunina nákvænia —
þá er síður en svo ástæða til
óánægju, samanborið við und-
anfarin ár.
En almenningi ber að varast
hinn falska samanburð íhalds-
blaðanna.
og að lánsstofnanir vilja ó-
gjarnan lána nema lítið út á
báta vegna sjóveðshættunnar.
Fiskiveiðasjóður, sem á að
vera til að létta fyrir með
bátakaup, telur sig þurfa hús
eða jarðeign að veði, ef hann
lánar til að byggja bát. Sjálf-
ir bátarnir raunverulega lítt
veðhæfir, því að vegna for-
gangskröfu skipsmanna um
kaupgreiðslu og fleiri slík út-
gjöld, þykir óvarlegt að lána
út á bátinn.
En Eysteinn Jónsson sýndi
fram á, að einmitt með sam-
vinnuskipulaginu á að vera
hægt að auka veðhæfi bát-
anna, ef til vill svo mikið, að
það verði nægilegt til að tekizt
geti skipti milli banka og báta-
eigenda.
Þar sem allir, hásetar og
yfinnenn á bát, eru eigendur
bátsins og starfrækja hann, og
hafa innbyrðis samninga um
að þeir fái kaup sitt eftir því,
sem1 atvinnan gengur, eftir að
báturinn hefir fengið sinn hlut,
þá er sjóveðshættan orðin
lítil. Þá er báturinn orðinn
veðhæfur.
Landstjórpin mun hafa í
hyggju að bera fram frv. um
þetta efni, sennilega í þá átt,
að heimila Fiskiveiðasjóði, að
lána til samvinnuútgerðar, sem
uppfyllir viss skilyrði, með
ndkið hagstæðari kjörum held-
ur en hingað til, og á þann
hátt, að ríkið þurfi ekki bein-
línis að ganga í ábyrgð fyrir
hvert samvinnufyrirtæki, sem
byrjar á útgerð, eins og nú
hefir tíðkast um stund.
Þetta getur orðið að miklu
gagni, ef málið nær fram að
ganga, en það er ekki nóg.
Samvinnuútgerðarfyrirtækin í
landinu þurfa bæði hentugri
stofnlán en þau hafa og líka
meira eftirlit.
Mjög oft byrja þessi fyrir-
tæki með sárlítið fjármagn, út-
vega sér ríkisábyrgð fyrir
stofnláni, hitta síðan umboðs-
n.enn fyrir erlendar bátasmíða-
stöðvar, falla í hendur þeirra,
sæta vondum innkaupum og
ganga að hættulegum greiðslu-
skilmáluni, sem síðar geta orð-
ið ríkissjóði að baga. Síðan
koma bátamir, sem hafa verið
rnisjafnlega vel valdir. Þá
vantar stundum veiðarfæri,
legufæri, salthús, fiskihús o.
s. frv. Byrjendur í útgerð geta
stigið mörg víxlspor í þessum
framkvæmdum. Duglegir sjó-
menn eru ekki alltaf jafn
fimir í fjármálaefnum, eins
ig að draga auð úr skauti
hafsins.
Ríkið er í ábyrgð fyrir
flestum, ef ekki ölluni þessum
fyrirtækjum. Því ber akylda til
að hjálpa þessum útgerðarfé-
lögum og gæta hagsmuna sinna
um leið.
Og þar er ekki nema um
eina leið að velja. Ríkið hefir
sína eigin sjávarmálaskrif-
stofu, Skipaútgerð ríkisins. Þar
er yfirstjóm strandferða,
landhelgisgæzlu og björgunar-
mála. I Skipaútgerðinni ætti
líka að vera yfirumsjón með
þeim útgerðarfyrirtækjum,
sem landið styður, beinlínis eða
óbeinlínis. Á þann hátt gætu
hin ungu útgerðarfyrirtæki
fengið stuðning sjofróðra og
ráðhollra manna um bátabygg-
ingar og bátakaup, og þar
ætti jafnframt að geta verið
starfhæft eftirlit með útgerð
hvers einstaks félags, frá ári
til árs. Með því móti má
tryggja það, að útgerðarfyrh’-
tækin verði rekin með nægi-
legri framsýni og gætni.
Það er ekki sýnilegt annað
en að framtíð margra sjávar-
þorpa velti á því, að sam-
vinnuútgerð komist þar á og
verði rekin á heilbrigðum
grundvelli. En það getur ekki
orðið nema sjómennirnir sem
eiga þessi fyrirtæki og vinna
fyrir þau, læri af reynslu
þeirra samvinnufyrirtækja, cr
áður hafa starfað hér á landi.
I þeim efnum er enginn sigur
unninn, nema þar sem saman
fer dirfska og gætni. Nú eru
mörg þessi fyrirtæki í hrein-
um voða, af því þau vantar í
einu fjáiTOagn og nægilega
reynslu um skipaval og rekst-
ur þeirra. Núverandi landstjóm
ætlar að hrinda þessu máli
áfram, og það ætti að takasr,
ef þeir mörgu menn, sem eiga
undir samvinnuútgerð um
framtíð sína og sinna, vilja
styðja að heppilegri lausn á
skipulagi þeirra útgerðarmála.
J. J.
Hljómleíkar
Eggerts
Hljómleikar Eggerts Stef-
ánssonar í fyrrakvöld, voru
ekki eins vel sóttir og búast
hefði mátt við, þar sem hann
er nú á förum héðan innan
skamms, og þetta því síðasta
tækifærið, í bili, til þess að
hlulsta á þennan ágæta lista-
mann. En þeir sem komu í
Gamla Bíó í gærkvöldi, urðu
ekki fyrir vonbrigðum, og létu
það óspart í ljósi, að svo miklu
leyti sem íslenzkur þunglama-
skapur leyfir. Þegar maður sér
Eggert á söngpallinum dettur
manni ósjálfrátt í hug bar-
dagahetja eða víkingur, svo
stórbrotinn er svipurinn og
fasið mikilúðlegt, enda er hann
víkingur í ríki listarinnar. Það
er því engin tilviljun, að
hann syngur Ásareiðina eftir
Sigvalda bróður sinn með
þeim þrótti og styrk, sem fær
mann ósjálfrátt til að gera sér
í hugarlund hve mikilfenglegt
ferðalag óðins er í gegnum
krapavaðal himingeimsins. En
hann á líka til lotndng og til-
beiðslu eins og þegar hann
syngur Ave Maria, eftir Schu-
bert og draumlynda viðkveamni
N azisminn
í Danmörkn
Nazisminn virðist eiga erfitt
uppdráttar í Danmörku. Þó eru
í þar nokkrir nazistar og hafa
þeir stundum verið að reyna
að sameina sig í flokk. En það
befir gengið báglega og hefir
hver „sprengingin“ og bylting-
in rekið aðra innan flokksins.
Veldur því einkum að enginn
hefir fundizt hæfur „foringi“,
en margir sótt eftir þeirri
tignarstöðu.
Myndin er af Schmidt presti,
sem er eini fulltrúi þýzka
flokksins í Suður-Jótlandi á
Fólksþingi Dana. Hefir hann
undanfarið verið að reyna að
sameina flokksbrotin þar suð-
urfrá í „Den tyske Front“, er
hann nefnir svo. En samkomu-
lagið hefir ekki reynst betra
en það, að aðalmálgagnið,
„Nordschlesvigsche Zeitung“
hefir neitað að birta greinar
eftir Schmidt. Spáir það ekki
góðu um endurreisn flokksins.
í „Mamma ætla að sofna“, nýju
ágætu lagi eftir Sigvalda
Kaldalóns, sem vafalaust verð-
ur mjög vinsælt meðal alþýðu,
eins og flest lög Kaldalóns. Af
öðrum lögum á söngskránni má
sérstaklega nefna „Stig sol“
eftir J. Backer Lunde og „Erl-
könig“ eftir Schubert, að ó-
gleymdum Klukknahljóðunum
eftir Kaldalóns. Yfirleitt má
það um Eggert segja, að hann
syngur eftir því sem áheyrend-
urnir gefa ástæðu til; hann
getur verið þungur og hljóm-
blær raddarinnar dálítið ótær,
ef áheyrendumir eru tómlátir,
en þegar hann kemst í sam-
band við fólkið, þá opnast
flóðgáttir raddarinnar og tón-
amir streyma fram hreinir og
skærir með meiri fyllingu og
glæsileik, en flestir aðrir
söngmenn vorir eiga til, og
meðferð og skilningur við-
fangsefnanna er í fullu sam-
ræmi við anda lags og ljóðs;
á bak við allt finnur maður
næma sál listamannsins með
glögga innsýn í hlutverkið,
sem hann hefir til meðferðar.
— Að endingu söng E. St. þrjú
aukalög, þar á meðal hið hug-
næma Leise flehen meine Lie-
der eftir Schubert.
Hr. Garl Billich úr hljóm-
sveitinni á Hótel ísland að-
stoðaði söngvarann með prýði.
V—r.