Nýja dagblaðið - 16.08.1935, Blaðsíða 3

N * J A NAGILABIB
8
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: „Blaðaútgáfaa h.f."
Ritatjórar:
Gísli Guðmundaaoa,
Sigfús H&lldórs frá Höfnum.
Ri tstj órnarskrifstofumar
Laugv. 10. Símar 4379 og 2963.
Afgr. og auglýaingaakrifatofa
Austurstr. 12. Simi 2329.
Áskriftargjald kr. 2,00 á mán.
í lausasölu 10 aura mdI
Prentamiðjaa Aeta.
Víslndamað-
ur I MbLstíl
Oddur Guðjónsson skrif-
stofumaður hjá Verzlunarráð-
iriu hefir fyllt eina síðu í Morg-
unblaðinu á dag, þessa viku,
með leiðirdegu og illa samsettu
orðagjálfri um gjaldeyris-
nefndina og innflutning og út-
flutning íslenzkra vara á þessu
ári. Fylgir hverjunr greinar-
hluta dálítil frásögn frá blað-
inu, þar sern lesendum er skýrt
frá, hvað í greininni standi.
Sýnir þetta talsverðan skilning
lijá ritstjórunum, því meining-
in í þessari ritsmíð er víða
svo „óklár“ og hugsanaþráð-
urinn svo loðinn, að engin van-
þörf er á skýringum.
Oddur þessi Guðjónsson er
hagfræðidoktor að nafnbót frá
þýzkum skóla, og mun af ýms-
um hafa verið taliirn óheimsk-
ur maður á námsárum sínum.
Aiætti því ætla, að hann
myndi, þegar hann ritar um
svo alvarlegt efni, sem gjald-
eyrismálin eru, hafa eitthvað
til brunns að bera fram yfir ó-
sérfróða ménn, sem um þessi
mál rita í blöðin hversdags-
lega, og verða að bjargast við
brjóstvit og reynslu, sem hægt
er að afla sér viðkynningu af
þessum málum hér á landi. Það
hefði mátt búast við, að dokt-
orinn hefði einhverja fræðslu
getað veitt um gjaldeyrisráð-
stafanir annarra landa, sem
víðast eru nú gerðar meiri og
minni. Myndu slíkar upplýsing-
ar áreiðanlega með þökkum
þegnar af flestum, þó á milli
kunni að bera um skoðanir umj
það, hver sé hin rétta lausn í
þessu efni. Að vísu er í grein-
inni talsvert af vísindaremb-
ingi og tilvitnunum í hagfræði-
legar kennisetningar, sem! eiga
víst að gefa til kynna, að hér
tali sá, sem vald hafi. Er því-
líkur uppskafningsháttur freml
ur hvimleiður. Að öðru leyti
er greinin full af persónuleg-
um ónotum í garð nefndar-
mannanna í gjaldeyrisnefnd,
og þeim brugðið um flest það,
er til óprýði mætti vera í slíku
starfi. Mun þó fæstum komja í
hug, að þeir Skúli Guðmunds-
son, Jón Baldvinsson, L. Kaab-
er, Bjöm Ólafsson og Kjartan
Ólafsson, séu nein börn í
praktiskri þekkingu á við-
skiptamálum í samanburði við
Odd þennan, þótt lærður kunni
að vera!
Annars er greinin skrifuð
af svo mikilli illgirni viðvíkj-
andi tilgangi innflutningstak-
markananna og svo mikilli ó-
ráðvendni í frásög-n um fram-
Vestan hafs og austan
Framh. af 2. síðu.
í Reykjavík sáum við, þegar
við komum, hóp af skólapilt-
um, sem þá voru enn ófarnir í
sumarleyfi sitt. Ég minnist
eldvi að hafa nokkursstaðar séð
eins ásjálegan hóp ungra
manna saman kominn og spáir
það góðu um framtíðina. En
nú sér á að ég gjörist gaml-
aður, því náttúrlega áttu stúlk-
urnar rétt á því, samkvæmt öll-
um viðteknum reglum siðaðra
manna., að þeirra væri getið
fyrst. Skal nú fúslega játað,
að ég fer héðan, ekki með öllu
ósnortinn af fegurð þeirra, þó
gamall sé. Og það get ég
sagt þeim til huggunar, að það
á fyrir þeim að Uggja, að eign-
ast alla þessa myndarlegu
pilta. Þettað er eins víst eins
og það, að sólin kemur upp í
austri. Og það hlæir huga
minn, að sjá í anda þá kynslóð,
sem landið á að erfa. Af öllum
stéttum landsins lízt mér bezt
á tvær: prestana og sjómenn-
ina. Prestarnir — eða þeir sem
ég hefi kynnst — eru víðsýn-
ustu, sannfrjálslyndustu og
velviljuðustu menn landsins.
Þess má geta, í þessu sam-
bandi, að það eru allt yngri
raenn þessarar stéttar, sem ég
hefi kynnst. Ég vil kannast
við, að ég hefi oft verið með í
því, sem er almenn dægrastytt-
ing í öllum löndum nú á tím-
um, að henda gaman að prest-
unum og finna þeim margt til
foráttu. En þó ég sé einn
þeirra, sé ég ekkert á móti því
að láta þá njóta sannmjælis,
þegar þeir eiga hrós skilið.
Þjóðinni hefir aldrei verið
meiri þörf á slíkum mönnum
en einmitt nú. Um sjómennina
er það að segja, að þeir eru,
eins og þeir hafa alltaf verið,
sú stétt, sem öllum öðrum
fremur, bera uppi baráttuna
fyrir lífinu. Þeir skipa fylking-
arbrjóstið. Þar er enn hættan
og mannfailið mest, og enn er
því mætt, eins og til forna,
með þreki og þögulli ró. Þessir
mtenn eiga, máske öðrum frem-
ur, heimting á umhyggjusemi
þjóðarinnar fyrir kjörum!
þeirra. Nú var það ekki til-
gangur minn að gjöra upp á
milli manna og stétta, þó á
þessar tvær hafi verið sérstak-
lega minnst. Meðal allra stétta
hefi ég fundið piýðilegt fólk.
Og ekki get ég annað sagt en
mér virðist þjóðin yfirleitt,
enn bera „ættarbragð frá fyrri
tíðum“, og að þrátt fyrir
kvæmd þeirra, að raun er til
þess að vita, að ungur maður,
nýkominn frá vísindanámi,
skuli bera svo litla virðingu
fyrir fræðum sínum.
Mestu vitleysunum í þessari
löngu ritsmíð, verður svarað
hér í blaðinu innan skamms.
Munu þá færð nánari rök fyrir
því, að sá dómur er réttur,
sem um hana er felldur hér að
framan.
noklcrar sýnilegar leifar frá
niðurlægingartímabili hennar,
í háttum og hugsun, er hún
enn í raun og veru glæsileg
þjóð. Mun þetta verða öllum
ljóst þegar hún hefir að fullu
kastað álagahamnum.
En hvernig lízt þér á at-
hafnalífið og allar framfarirn-
ar? Framfarirnar á þessu sviði
eru næstum ótrúlega miklav,
þegar á það er litið, að hér eru
að verki aðeins liðug 100,000
manna í erfiðu landi, þar sem
byggðin er dreifð og strjál. Á
fáum árum hefir veiið komið
upp vegakerfi, símakerfi og
skipastól. Nýjar og betri bygg-
ingar hafa v’erið reistar, bæði
í sveitum og bæjum. Töluvert
hefir verið gjört að nýrækt og
búskaparlag gjörbreytzt. Raf-
virkjun og innlendur iðnaður
er komið á góðan rekspöl, og
margt fleira mætti telja. Þetta
lízt mér allt vel á í sjálfu sér
og dáist að því hve roikið hef-
ir unnizt undir kringumstæð-
unum, sem fyrir hendi eru. Ým-
islegt hefi ég þó séð í þessu
sambandi, sem mér finnst að
betur mætti fara. Er hér eng-
inn tími tif að taka það til í-
hugunar. Ég get samt ekki
varizt því, að benda á visst við-
horf, sem getur orðið dálítið
kátbroslegt fyrir ókunnan
ferðamann. Menn eru hér yfir-
leitt upp með sér af öllum
þessum framförum, og þeir
mega vera það. En þá skortir
samanburð og rétt hlutföll.
Þeir ætlast til að ferðamaður-
inn falli í stafi af undrun yfir
stórum mannvirkjum. Ég hefi
átt í hálfgjörðum vanda með
þetta. Til dæmis var mér bent
á brúna yfir Hvítá í Borgar-
firði, sem „afskaplegt mann-
virki“, og þegar mér gekk illa
að sýna nokkurn undrunarsvip,
varð fólkið óánægt við mig. En
þegar ég svo bætti gráu ofan
á isvart með því að gefa í skyn,
að ég hefði séð eins mikla eða
jafnvel meiri brú, snéru menn
alveg baki við mér og vildu
fekki hlusta á mig. Nú var
minn eini tilgangur sá, að veita
þessu fólki þann samanburð,
sem það skorti, svo það yrði
ekki fyrir kýmni annara ferða-
manna. Ferðamenn frá öðrum
löndum komá ekki hingað til
að sjá stór mánnvirki. Þeir
komá til að sjá sérkennilegt
land og sögufræga þjóð. Þar
eigið þið að vera sem bezt við
því búnir að svara spurningum
þeirra og sýna þeim landið og
þjóðina í sem beztu ljósi. Og
svo er annað, sem! ég tel mikils
um vert. Fyrirmyndir ykkar í
verklegum framkvæmdum haf-
ið þið að mestu sótt til Ev-
rópulandanna. Ég er sann-
færður um, að þetta veldur
ykkur tafar og skaða. Ég hefi
séð hér mörg sýnishorn af úr-
eltum' vinnubrögðum, sem
menn mundu vera hæddir fyrir
í Ameríku, en sem við könn-
umst þar við hjá nýjum inn-
flytjendum frá Evrópu. Hvað
sem þið annars kunnið að
hugsa um ameríska menningu
(og hér hefi ég orðið var við
hinar fáránlegusu hugmyndir
um það, þó út í það sé ekki
tími til að fara), þá er það
að minnsta kosti víst, að tækni
og vinnubrögð er ykkur hagur
í að sækja þangað fremur cn
til nokkurs annars lands í
heiminum. Þetta skildi Sovét-
Rússland, og hvers vegna, ekki
ísland. Mér er þetta áhuga-
nvál, því þið rnegið ekki við því,
að eyða ki'öftum ykkar til ó-
nýtis í hinu mikla staríi, sem
íyrir ykkur liggur, meðan þið
eruð að nema þetta land á ný.
En hvað er þá að segja um
menningu þjóðarinnar yfir-
leitt ? Þessi spurning felur
einnig margt í sér, svo sem:
uppeldis- og fræðslumál,
stjórnmál, kirkjumál, almenna
siðfágun o. fl. Sú skoðun er
ríkjandi hjá þeim útlendingum
sem til fslands þekkja, að ai-
þýðan þar sé betur menntuð en
alþýða nokkurs annars lands.
Benda þeir á ýmislegt í því
sambandi, svo sem það, að hér
sé enginn, sem ekki er læs og
skrifandi, meiri og minni bóka-
kostur á svo að segja hverju
heimili, merkileg bókasöfn á
heimilum bænda og annarra ai-
þýðumanna, bóka- og blaðaút-
gáfur langt fram yfir vonir,
þegar gætt er fólksfæðarinn-
aif o. s. frv. Nú eru vitanlega
rýjai' og meiri kröfur gerðar í
þessu efni. En mér sýnist að
Islendingar séu vel vakandi á
þessu sviði. Um það bera vott:
barnaskólar, lýðskólar, gagn-
fræðaskólar, menntaskólar og
háskóli. Sjálfsagt eru þessar
stofnanir ekki fullkomnar, en
ég hefi líka orðið var við vak-
andf áhuga í því að bæta
þær. Einstöku menn hefi ég
heyrt fást um það, að skólarn-
ir væru orðnir of margir, en
þeir eru, sem betur fer, und-
antekningar. Annars lízt mér
yfirleitt vel á, ? þessu efni. En
einmitt á þessu sviði liggur
framtíðarframi íslendinga, eins
og líka þeirra fortíðar frægð.
Þessu má aldrei gleyma og
þetta verður ætíð að skipa
öndvegissessinn, þegar um hag
þjóðarinnar er hugsað, rætt
eða ritað. f stjómmálunum er
allt í öngþveiti eins og víðar,
á þessum síðustu og verstu
tímum. Þetta kemur öllum
saman um, sem ég hefi heyrt
á það minnast, en þar endar
lika samkomulagið. Ekkert er
nú við það að athuga, þó menn
greini á um þessi mál og þó
þeir skiptist í flokka um þau.
Það er eðlilegt. En það er
ekki eðlilegt að finna hjá jafn
lítilli þjóð, sem þar að auki
er mynduð af einum þjóð-
stofni, og þar sem allir menn
í landinu eru iíklega meir og
minna skyldir hver öðrum,
jafn illvíga flokkapóhtík, eins
og hér á sér stað. Það er
íreistandi að fara frekar út í
þetta, en það á ekki hér við.
Enda hefi ég þá trú, að þetta
fyrirbrigði vari ekki lengi, en
að það sé eðlileg afleiðing af
nýlega fengnu frelsi og því
róti, sem nú er á þessum mál-
um í öllum löndum. Ég ætla
því aðeins að biðja ykkur að
vernda þrennt í lengstu lög:
fengið frelsi, lýðræðið og sam-
vinnuna. En allt þetta verður
nú að heyja baráttu fyrir til-
veiu sinni um gjörvallan heim.
Látið það aldrei bíða ósigur á
fslandi. Því eftir þessum vit-
um einum verður að lokum
' stýrt fram hjá þeim skerjurh
! og boðum, sem mannkynið nú
i siglir um.
Hvernig lízt þér svo á
kirkjumálin? Ýmsir vestra,
sem hingað hafa ferðast,
virðast vera áhyggj ufullir út
af hnignun trúarlífsins hér á
landi. Engum! svefni tapa ég
fyrir slíkar áhyggjur. Ég veit
að íslendingar hafa verið, eru
og verða trúmenn — á sína
vísu. En þeim er ekki eðlilegt
að vera eldheitir ofsatrúar-
menn, eða láta ýmsum fárán-
legum látum í sambandi við
trúrækni sína. Þeir bera meiri
virðingu fyrir sjálfum sér og
helgidómi sínum en svo. Og
þeir heimta yfirleitt að trúar-
kennd þeirra sé upplýst og leidd
af heilbrigðu viti. Það er
kvartað um, að þeir sæki ekki
kirkjurnar nógu vel. Sé það
rétt, þá er að finna orsakimar
til þess. Hverjar sem þær
kunna að vera, þá er þeirra
ekki að leita í verulegu trú-
leysi. Mér finnst að það, sem
hér er að gjörast sé eðlileg og
yfirleitt æskileg þroskun trú-
arlífsins, og mér lízt vel á það.
Ég hefi nú tæpt á ýmsu, en
engu gjört nein veruleg skil,
og vil ég nú enda með því að
flytja einlæga þökk öllum þeim,
sem hjálpað hafa til að gera
þessa ferð okkar bræðranna
skemmtilega og eftirminnilega,
Við komum hingað í þeim ein-
falda tilgangi, að sjá aftur
æskustöðvamar. Erindinu er
lokið. Það hefir tekizt miklu
betur en við þorðum að vona.
Við höfum verið velkomnir
Frttmh. á 4. síðu.
Arnesingafélagið
fer skemmtiferð að Sogsfossum og Ölfusárbrú næstk. sunnu-
dag 18. þ. m.
Lagt af stað frá Steindórsstöð kl. 9 árdegis. Nesti tekið
upp við Álftavatn. Komlð að Ölfusá ca. kl. 3. Þar vonum við
að sem flestir Árnesingar búsettir austanfjalJs komi til móts
við okkur. Ræðuhöld o. fl. til skemmtunar. Dans að lokum.
Verði veður óhagstætt, verður ekki farið lengra, en að ölfusá.
Fargjald 7,00 fram og til baka. — Þátttaka heimil öllum Ár-
nesingum (þó ekki séu þeir meðlimir félagsins) og gestum
þeirra, — og tilkynnist hún Guðmundu Nielsen, Tjamargötu
3 (sími 2477) fyrir kl. 7 á laugardagskvöld.
Skemmtinefndin.