Nýja dagblaðið - 22.09.1935, Blaðsíða 3

nYja dagblaðið
8
Viðtal við rithðfundinn
Anker Larsen
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: .Blaðaútgáían h.f.‘
Ritstjóri:
Sigfús Halldórs frá Höfnum.
Ritstjórnarskri fstofurnar:
Laugv. 10. Sírnar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa
Austurstr. 12. Simi 2323.
Áskriftargjald lrr. 2,00 á mán.
Ií lausastölu 10 aura eint.
Prentsmiðjan Acta.
mmmmmmKmmammmmmmammmmm
Blað
luxusrn
flakkaranna
Morgunblaðið ræðir áfram
um „luxusflakkið“. Hafa þa:í
skrif þess af tveimur ástæð
um vakið sérstaka athygli. í
fyrsta lagi, fyrir hinar raka-
lausu og- fúlmannlegu svívirð-
ingar þess um Jónas Jónsson,
cg í öðru lagi fyrir það, að
vekja eftirtekt Á máli, sem
hffir verið vanrækt, en nauð-
syn heimtar, að komið verði í
lag.
Það er að vísu engin furðu
leg nýlunda, þó Morgunblaðið
veitist að Jónasi Jónssyni með
þeim stærstu svívirðingum,
sem ritsnápum þess kemur til
hugar í hvert sinn. Slík skrif
eru löngu hætt að viera skað-
leg, nema höfundunum sjálf-
um. Jóiias Jónsson hefir tví-
vegis þurft að fara til útlanda
í sumar fyrir landsins hönd,
en dvöl hans hefir orðið lengri
þar í seinni ferðinni, vegna
veikinda konu hans. Er það
samboðið þeim lítilsigldu ó-
mennum, sem við Mbl. starfa,
að gera slíkt að umræðuefni á
þann hátt, sem þeir hafa gert.
Um þessa hlið málsins ger-
ist því ekki þörf meiri um-
í-æðna.
Hitt atriðið er líka stórum
athyglisvérðara: Þegar Morg-
unblaðið vill gera Jónasi Jóns-
syxii hina mestu smán og
hneysu, getur það ekki fundið
upp á öðru verra en að telja
hann í flokki luxusflakkaira.
Það er hart fyrir Morgun-
blaðið, að kveða upp slíkan
dóm. Það er eðlilegt, að það
veki mikla athygli, þegar
Morgunblaðið telur það hina
mestu smán og ósæmd á ein-
um manni, að hann sé luxus-
flakkari.
Því næstum allir luxus-
flakkarar seinni ára hafa ver-
ið Morgunblaðsmenn. Þeir hafa
meira að segja verið máttar-
stólpar íhaldsflokksins, „afla-
klærnar“, sem fénuðust á
súrum sveita alþýðunnar, of-
metnuðust af auðlegð sinni og
eyddu arðinum, sem raunveru-
lega tilheyrði æskunni og um-
bótastarfinu í landinu, í hóf-
laust gjálífi suður í löndum
með frúm sínum og börnum.
En heima fyrir dró alþýðan úr
þægindum sínum, fátæk þjóð
jók skuldir sínar í útlöndum,
og kaup voru spöruð á nauð-
synlegum vörum til fram-
færslu og framleiðslustarfa
þjóðarinnar.
FRÁ FRÉTTARITARA
NÝJA DAGBLAÐSINS
Kaupm.höfn í ágúst.
— Nei, bókmenntaáhugi al-
memiings er minni nú en áður
fyrr, á tímum Björnsons og
Ibsens, segir Anker Larsen,
þegar ég ræði við hann um
hlutverk bókmenntanna og
áhrif þeirra á núlifandi kyn
slóð.
Það er kunnugt, að fyrir bók
sína „Den vises Sten“, hlaut
Anker Larsen fyrstu verðlaun
(50.000 kr.) í skáldsagna-
keppni Norðurlanda. Aðrar
sögubækur hans og leikrit eru
líka kunn víða um lönd. Hann
hefir einnig fengizt mikið við
leiklist, aðallega sem leiksviðs-
stjóri, en er nú leikritadómari
Konunglega leikhússins í Kaup-
mannahöfn.
— Nú er tíðin önnur, segir
skáldið, en þegar Björnson og
Ibsen voru andlegir höfðingjar
Norðurlanda. Hið breytta við-
horf má á mörgu mai'ka. Ég
vil benda á eitt einkenni nútím-
ans: Þegar kvikmyndamær eða
íþróttagarpur, t. d. Greta Gar-
bo eða. Max Baer, eru á ferð í
ókunnu landi, rekur maður sig
á merkilega staðreynd. Svo
mikill grúi æstra aðdáenda
flykkist að til að sjá þau, að
stór slys hljótast af — þúsund-
ir manna hætta. lífi sínu, ein-
ungis til að fá að líta íþrótta-
garp eða kvikmyndaleikkonu.
Aldrei áttu Björnson og Ib-
sen slíkri aðdáun að fagna.
Vitanlega kom dálítill strjál-
ingur af fólki til að sjá þá,
þegar þeir voru á ferðalagi er-
lendis. Menn voru fullir eftir-
væntingar, þegar nýjar bækur
eftir þá komu á m’arkaðinn, en
nú er eftirvæntingin hálfu
nieiri, þegar fram fara meiri-
háttar slagsmálakappleikir.
Ennfremur kemur breyting-
in fram í því, a,ð það tilheyrir
ekki lengur óhjákvæmilega
góðri menntun að lesa hin mik-
ilvægustu skáldrit — en með
þessu á ég ekki við Islendinga,
heldur þá þjóð, sem ég þekki
bezt. — Áður var óhugsandi að
Vinnandj stéttirnar í landinu
bafa fyrir löngu mótmælt slíku
atferli. Núverandi landstjórn
hefir fengið vald sitt frá þeim,
m. a. til að ráða bót á þessu
meini. Morgunblaðið hefir
vakið málið upp til nýrrar í-
hugunar og aðgerða. Enn sem
komið er, hefir ekki verið kom-
ið á nægilega ströngu eftirliti.
En það kemur og utanferðirn-
ar verða stöðvaðar, nema
þær séu farnar í brýnum við-
skiptaerindum, af heilbrigðis-
legum ástæðum, eða til nauð-
synlegs námis.
Og þá verður gaman að vita,
hvort ekki breytist tónninn í
Morgunðblaðinu.
menntamaður hefði ekki kynnt
sér verk hinna stærri skálda.
En nokkur hluti hinna ungu
menntamanna. veit ekki einu
sinni nöfn hinna mestu and-
Anker Larsen.
ans manna! En sé unga fólkið
spurt, hver leikið hafi aðalhlut-
verkið í síðustu kvikmynd eða
unnið heimsmeistaratignina í
hnefaleik, stendur ekki á svör-
um.
— En hvað hefir valdið þess-
ari breytingu?
— Órólegir tímar og hinar
miklu framkvæmdir — allt er
í mótun. Hinar öru myndbreyt-
ingar krefjast sívaxandi hraða.
Fáir hafa tíma til að tileinka,
sér orð skáldanna — það er
fljótlegra að horfa, á kvikmynd
eða hnefaleikakeppni.
Trúarþörf, sem ekki er
fullnægt, skapar upp-
lausn.
— Hefir heimsófriðurinn
valdið umskiptunum ?
— Nei, ekki sjálft stríðið,
heldur þau áhrif, sem sigldu í
kjölfar þess. Fyrst og fremst
barátta margra þjóða gegn
trúnni og trúartilfinningunni.
Sagan endurtekur sig og sann-
ar eins og t. d. í Róm til forna,
að það er rangt að sviþta þjóð-
ina, trúnni. Afleiðing þess er
upplausn.
Trúartilfinningunni verður
ekki rutt úr vegi. Nú sjást þess
mlerki víða um lönd, að stjóm-
málastefnur og þjóðlífshreyf-
ingar ýmsar verða trúarlegs
eðlis. Vitanlega veita þeir, sem
taka þátt í slíkum hreyfingum,
þessu ekki eftirtekt, heldur
þeir, sem eru óviðkomandi.
Sérhver ný stefna á að frelsa
heiminn. Minna má það ekki
heita! Og í sömu átt stefnir
íþróttahreyfingin. Aðdáun ungu
kynslóðarinnar fyrir íþróttum
má næstum telja trúarlegs
eðlis.
— En eru ekki ýmsar fleiri
stefnur trúarlegs eðlis, sem sett
hafa mark sitt á tíðarandann?
— Jú, eftir heimsstyrjöldina
var guðspeki og allskonar dul-
arfræðum lyft í hásæti. Og nú
kemur Oxfordhreyfingin, sem
hefir það markmið að frelsa
heiminn. Síðar mun sjást hve
lengi hún varir. — Eftir mín-
um skilningi er þetta hin hóf-
lausa íþrótta- og kvikmynda-
aðdáun, hinar öfgafullu stjórn-
mála- og félagsmálahreyfingar,
andatrú, Oxfordstefnan og
fleira slíkt, allt afleiðing trú-
arþarfar, sem ekki hefir verið
fullnægt. Kirkja vorra tíma er
ekki lengur í lífrænu sainbandi
við þjóðirnar og nú sjást af-
leiðingarnar.
— Þér álítið þá, að ástandið
myndi batna, ef fólkið sneri
aftur til trúarbragðanna,?
— Þessu vil ég svara á þá
ieið, að mannkynið hefir alltaf
búið til tvennskonar öfgar:
Annaðhvort hefir efnishyggja
eða andlegar stefnur ráðið lög-
um og lofum. Hvorttveggja er
jafn óheppilegt. Það tjáir ekki
að yfirgefa hið efniskennda til
að gefa sig algerlega á vald því
andlega og engu frekar að
gleyma því andlega vegna efn-
isheimsins. Menn verða að sjá
vferuleikann eiris og hann er.
En geti maður samtímis því að
lifa lífinu eins og það er —
skygnzt lengra og fundið dýpt-
ina að baki liins sýnilega — þá
er hið eðlilega samræmi fundið.
Þá skynjar maður lúð eilífa í
liversdagslífinu. Þá er andi og
efni runnið saman í eina dá-
samlega heimsmynd. — Það er
þetta, sem ég hefi reynt að
skilgreina í „Den vises Sten“
og síðari bókum mínum. Ég
liefi líka veitt því athygli, að
margir líta þetta sömu augum
og ég.
Hlutverk rithöfundarins.
Því miður veitir fjöldinn ekki
athygli hinni tvíeinu tilveru —
að hægt sé að skynja eilífðina
í hversdagslífinu. Samræmið
skortir og þess vegna verðum
við vitni að öllum þeim öfgum,
sem nú eiga sér stað. Athug-
um t. d. Þýzkaland, Italíu og
Rússland. Trúarbrögðin eru
þar í hrörnun eða með öllu út-
rýmt. En trúarþörfinni verður
ekki útrýmt og þess vegna er
nú litið með svo mikilh lotn-
mgu til Hitlers, Mussolinis og
Stalins, að það telst nú í þess-
um löndum engu minni goðgá
að gagnrýna verk þeirra, en áð-
ur að efast um tilveru hinnar
heilögu þrenningar.
— En hafa ekki rithöfund-
arnir einmitt mikið hlutverk af
hendi að inna á slíkum tímum
sem þessum ?
— Margir rithöfundarnir líta
á það sem hlutverk sitt, að
\ inna að efling-u hinna stjórn-
málalegu og félagslegu hrevf-
inga. Skáldrit, sem samin eru
til stuðnings einhverri stefnu,
eiga eflaust rétt á sér, og eru
bókmenntir í orðsins bezta
skilningi, þegar þau eru skrif-
uð af innri þörf rithöfundar,
sem lifir og hrærist með yrkis-
efni sínu. En æðsta hlutverk
skáldanna finnst mér vera, það,
að kenna mönnum að sjá sam-
liengið milli eilífðarinnar og
hins daglega lífs. Verði þau
þess megnug, munu þau á nýj-
an leik verða eins virkur þátt
Ur þjóðlífsins og á dögum
Björnsons og Ibsens.
Alit Anker Lairsen á
Islandi og íslenzkum
bókmenntum.
— Hvert er álit yðar um
hinar nýju íslenzku bókmennt-
ir?
— íslenzk list er stórbrotin.
Við Danir erum hæggerðari.
Við eigum oft erfitt með að
skilja þær sterku hræringar,
sem eiga sér stað með þjóðum,
sem eru miður rólyndar og
kröftugri en við, eins og t. d.
íslendingar. Stundum gremst
okkur við íslendinga og Norð-
menn. Oft að ástæðulausu,
vegna, þess að við vitum ekki
hið rétta.
Danir hafa alltaf haft und-
arlega tilfinningu gagnvart ís-
lendingum. íslendingar eiga
ýmislegt, sem okkur vantar.
Og við eigum1 ýmislegt, sem þá
vantar. Þessvegna berum við í
brjósti „ulykkelig kærlighed“
til íslenzku þjóðarinnar, og er-
um henni þó oft á tíðum bál-
reiðir. Og eitthvað svipað hygg
ég að megi segja um tilfinn-
ingar Islendinga gagnvart
Dönum. Og við skulum vona,
að úr þessu leysist á þann hátt,
að báðir aðilar læri að gleyma
misklíðarefnunum og vakna til
meiri skilnings hver á annars
kostum. Þá verður samvinnan
góð.
— Finnst yður, að íslenzkar
Framh. á 4. síðu.
Auglýsingaaðferð
hr. Lofts Gruðmundssonar
ljósmyndara kpfl.
gefur mér tilefni til að bjóða öllum, sem vilja gera saman-
burð á 15-FOTO og venjulegum myndatökum mínum, að
sitja fyrir næstu viku frá 23. þ. m. til 29. og fá fullgerða
eina ljósmynd án nokkurs endurgjalds annars, en að afhenda
mér til eignar og umráða tvo lappa af 15-FOTO spjaldi
Lofts.
Virðingarfyllst.
Signrtur GuBmundsson
ljösmyndari — Lækjargötu 2
Sími: 1980 og 4980,