Nýja dagblaðið - 28.01.1936, Qupperneq 3

N ¥ J A
DAGBLAÐIÐ
lill fnfnn gtlfK
Yfirlít um Gísmondímálíð
Ferðaskrifstofur og ferðameun
iii.
Sektartilfinning Mbl. kemur
ljóst fram í því að það reynir
ekki að verja Gismondi-málið
með rökum, og ekki að halda
fram ágæti þeirra tveggja
manna, sem gengu frá gjöfinni
á Ítalíu, heldur reynir blaðið að
fela sig bak við bankastjórana
tvo, og að vissu leyti sérstak-
lega bak við Magnús Sigurðs-
son.
Af þessu sézt að Mbl. veit að
máiið sjálft er óverjandi og að
ítalíufaramir hafa ekki svo
mikið álit persónulega, að þeir
geti með almennu trausti verið
skjöldur gegn aðfinnslum. Mbl.
finnur, að það þarf stærri
menn en Ríkarð og Proppé, og
þá verður Magnús Sigurðsson
fyrir þeim vafasama heiðri.
Mbl. vitnar réttilega til þess
að ég hafi lýst því allýtarlega,
að með komu M. S. í Lands-
bankann hafi byrjað nýtt tíma-
bil í sögu íslenzkra banka. I
stað þess að íslenzkum banka-
stjórum var áður treyst lítið,
og það að vonum, þá hefir M.
S. og þeir meðstarfsmenn er
síðar komu með honum í stjóm
bankans, starfað á þann hátt,
að erlendir bankar, sem skifti
eiga við Island, trúa Lands-
bankanum og Magnúsi Sigurðs-
syni. Hann hefir komið fram
fyrir bankann sem hreinskilinn
og áreiðanlegur viðskiftavinur.
Og það hefir skapað traust.
En þó að M. S. sé og hafi
verið utanflokkamaður, þá lagði
Mbl. og flokkur þess á hann
hatur og öfund, svo sem mest
mátti vera. Árum saman gerðu
Mbl.menn allt sem þeir gátu,
þing eftir þing, til að koma M.
S. úr bankanum, af sömu á-
stæðu og þeir vildu síðar koma
Hermanni Jónassyni frá lög-
reglustjórastarfi, Pálma Lofts-
syni frá ríkisútgerðinni og
Einari M. Einarssyni frá skip-
stjóm á Ægi. En hverjum
dettur í hug, að Landsbankinn
nyti nú nokkurs trausts, ef
bankastjórarnir ráðstöfuðu fé
hans eins og Ríkarður og
Proppé skipsfarminum sæla.
Landsbankinn var undir stjórn
B. Kr. og íslandsbanki undir
stjórn Tofte og Claessen sams-
konar aumingjastofnanir, eins
og fisksamlagið varð í höndum
Ítalíufaranna. Þýðing M. S. í
málum landsins er sú, að hafa
átt meginþátt í að þvo af bank-
NtJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: BlaSaútgáfan h.L
.. .. Ritstjóri: ..
Sigfús Halldórs frá Höfnnm
Ritstjórnarskrifstofnr:
Laugav. 10. Simar 4373 og 2353
Afgr. og auglýsingaskrifstofa
Austurstr. 12. Siml 2323 ..
í lausasölu 10 aura eint.
Áskriftargjald kr. 2á mén.
Prentsm. Acta.
anum, sem hann stýrði, vesal-
mennskubrag þann, sem á hon-
um var, og sem mun fylgja
Fiskhringnum meðan Ríkarður
Thors er þar í fararbroddi.
IV.
Mbl. heldur því fram að fisk-
urinn á Italíu hafi hækkað
við Gismondi-gjöfina. En það
er með öllu ósannað. Mikill
annar fiskur barst til landsins,
eins og sást á því, að innflutn-
ingur frá íslandi var hér um
bil jafn eins og árið áður. Vör-
ur hækka og lækka á heims-
markaðinum, án þess að skips-
farmar séu gefnir. Islenzkar
vörur hafa sumar hverjar stór-
hækkað árið sem leið, án þess
að nokkur óeðlileg fjárútlát
komi þar til. Hér er því um
ósannan og ósannanlegan vaðal
að ræða frá hálfu Mbl.
En auk þess kemur annað til.
Þegar þeir komu heim, Ríkarð-
ur og Proppé, þá var allt í
lausu lofti með Hálfdán og It-
ali þá, sem að honum stóðu.
Tvímenningarnir voru búnir að
ákveða sig gagnvart Gismondi,
að borga honum, og fá hann
til að verzla ekki neitt. En allt
var laust og óbundið við hinn
aðilann. Það vakti meir en
litla undrun, þegar heim kom,
að svo gálauslega skyldi vera
farið að: Bola burtu stærsta
ítalska fiskkaupandanum, og
hafa enga tryggingu samnings-
lega hjá hinum. En hér sézt
enn frekja Ríkarðs. honum var
nóg að vita, að engir gátu
keppt við Hálfdán í 8 mánuði.
En að tryggja rétt landsins
gagnvart þessum kaupanda,
varð að gerast eftir á. Þegar
til kom, var Hálfdán og félagar
hans hinir tregustu i skiptun-
um. Var stöðugur ágreiningur
við hann í alla 8 mánuðina um
vörumagnið, verð og vörugæð-
in. Hálfdán vissi, að hann
hafði Fiskhringinn í greip
sinni, og lét þá finna að sverð-
ið væri lagt á vogarskálina, að
fomum, ítölskum sið.
Mbl. heldur því fram, að
slíkar gjafir séu algengar, þar
sem enskir þjóðskörungar ráða.
Sem betur fer, mun enginn
Englendingur lesa Mbl., því að
ef svo væri, myndu þeir telja,
og með réttu, þjóð sína mjög
móðgaða. Mbl. nefnir engin
dæmi um svo vansæmandi
framkomu af hálfu Englend-
inga, af því að slík dæmi eru
ekki til. Það má meira að segja
færa það fram til hróss, þeim
sem samninginn gerðu, að þeir
leyndu honum, eins vel og eins
lengi og þeir gátu. Þeir vissu
með réttu, að framkoma þeirra
myndi þykja hneykslanleg og ó-
afsakanleg, ef hún yrði uppvís.
Nei, hættan fyrir Island og Is-
lendinga, þegar þeir eru að
byrja að verða sjálfstæð þjóð,
liggur í því, ef hún hefir við
stjóm og framkvæmdir mála
sinna út á við menn, sem færa
lægsta „privat“-brasksvinnuað-
ferðir sínar yfir á mál allrar
þjóðarinnar. En það gerðist
einmitt hér.
V.
Ég kem að síðustu að laumu-
spilinu. Ef Gismondi-gjöfin
væri í eðli sínu réttmætt, heið-
arlegt og drengilegt mál, þá
hefðu forstjórarnir sagt frá því
strax, látið blöðin vita um það,
sett fréttina í útvarpið o. s.
frv. Nú vilja þeir gera þetta,
eftir að hjúpurinn hefir verið
dreginn af framkvæmd þeirra,
en fyrr ekki. Leyndin sannar,
að Italíufaramir vissu, að þeir
myndu fá þunga gagnrýni og
ekkert þakklæti, ef þeir segðu
satt frá málinu.
Gismondi-gjöfin er afráðin
sumarið 1933. Síðan líða 8 mán-
uðir. Gismondi fær peninga
sína, en Hálfdán allan fiskinn.
En vorið 1934 koma þeir banka-
stjóramir, M. S. og H. G., frá
Madrid, eftir að hafa komið
þar, þegar Ríkarður og Ásgeir
vom búnir að binda hendur
landsins eins og þeir gerðu.
Bankastjóramir koma til Italíu
og hitta bæði Hálfdán og Gis-
mondi. Fiskhringurinn er þá
að selja þeim báðum, og
bankastjóramir vinna þar tals-
vert að því að greiða úr ýms-
um flækjum, sem komnar voru,
einkum við Gismondi. Af þessu
sézt, að Ríkarði hafði aðeins
tekizt að útiloka samkeppni í
8 mánuði. Og undir eins og sá
tími var liðinn, gerir Gismondi
opinbera tilraun til að láta alla
sjá, hve fánýtt það var, sem
gert hafði verið. Jafnframt sá-
ust á ýmsu gremjumerki hans
út af útilokun þeirri, sem Rík-
arður hafði komið á.
En þrátt fyrir þetta fá
hvorki Mbl., Vísir eða útvarpið
neitt að heyra af gjöfinni. Svo
líður vorið 1934. Kosningar
fara fram. Ihaldið tapar. Ný
stjórn er mynduð. En alltaf er
þagað um gjöfina. Loks kemur
fundur í fisksamlaginu haustið
1934, fámennur fundur um-
boðsmanna fiskeiganda. Og sá
fundur var eingöngu til þess
boðaður að tala um skipulag
fisksölunnar og sjálfa söluna.
En jafnvel hér er þagað, þar
til einn af fundarmönnum utan
af landi spyrst fyrir um Gis-
mondi-málið. Þá bregður Rík-
arði svo við, að hann kemur því
til leiðar, að ekkert verði bókað
um framkvæmdir fiskhringsins
erlendis! Og þetta var sam-
þykkt. Forstjóramir gátu ekki
beinlínis bundið fyrir munninn
á fulltrúum, sem á fundinn
komu. En þeir vildu hindra það,
að rödd nokkurs fundarmanns
heyrðist út til sjómannanna.
Menn finna vafalaust, hve
einstakt þetta framferði er:
Aðalfundur í félagi, sem starf-
ar að því að selja stærstu út-
flutningsvöru landsmanna, sam-
þykkir að halda leyndu fyrir
almenningi allri vitneskju um
það hvernig salan hefir gengið
erlendis. Það eina, sem menn
máttu fá að vita, var um hinar
íalmkenndu framkvæmdir inn-
anlands. Ef hægt er að auglýsa
sekt og sektartilfinningu, þá
Frh. af 2. síöu.
snotran skála fyrir ferðamenn.
Ilefir íslendingurinn Bjarni
Sigurðsson frá Skógum í Flóka-
dal, sem er húsameistari í
Stokkhólmi, stundum smíðað
slíka skála fyrir Svensk Turist-
förening. Seinna, þegar komin
hefir verið vaxandi aðsókn að
þessum skálum, hafa þarna ris-
ið upp nýtízku hótel. Hér er
svipað og þetta rétt að byrja.
Ferðafélag Islands hefir reist
skála uppi við Hvítárvatn, þar
sem er einn af fegurstu stöðum
til fjalla. Ég hefi reist einn í
Borgarfirðinum á einhverjum
allra yndislegasta staðnum þar
og fleiri slík hús eru að bætast
við á fögrum og aðlaðandi stöð-
um. Við jarðhitann er þó lík-
legast að sé mesta framtíðin í
þessum efnum. Þar verða ýmis-
konar böð og þægindi. Gufubað
var byrjað að nota að Laugar-
vatni sumarið 1932 og í Reyk-
holti var annað búið til s. 1.
haust. Eru þessi hveragufuböð
ágæt, þrátt fyrir ófullkominn
útbúnað ennþá. — Á Nýja Sjá-
landi hafa þotið upp stærðar
heilsuhæli, hressingar- og
skemmtistaðir umhverfis heitu
uppspretturnar á síðustu árum.
Það eru ekki eingöngu Ástralíu-
búar, sem sækja þangað í
hundraða þúsunda tali á ári
hverju sér til heilsubótar og
skemmtunar, heldur mikill
fjöldi manna úr öllum heims-
álfunum. Þannig hefi ég trú á,
að verði hér á Islandi í fram-
tíðinni; þegar fólk úti um heim
hugsi til Islands, þá verði það
ekki eins og allt of margir gera
nú, í sambandi við óveður og
skrælingja. Heldur verði hugs-
animar um Island meira bundn-
ar við bjartar nætur, einkenni-
leg öræfi, hraun, jökla, — og
norðurljós, — en þó einkum við
fagra fossa, gróðursælar brekk-
ur, hvamma og bjarkarlundi,
streymandi læki og laxveiðiár,
hveri og laugar, ásamt marg-
háttuðum menningartækjum í
gerðu forstjóramir það með
þessari framkomu sinni á
fundinum góða 1934.
Við Framsóknarmenn höfum
íulla ástæðu til að una vel við
þau málalok, sem orðin eru í
þessu máli. Hjúpnum hefir
verið svift af framferði Rík-
arðs Thors í sambandi við Gis-
mondi-gjöfina. Hin mismunandi
þátttaka þeirra, sem með hon-
um unnu, hefir verið skýrð og
rakin nokkumvegin til hlítar.
Þjóðin hefir fengið að sjá speg-
ilmynd af starfi hinna nýju
trúnaðarmanna sinna í útvegs-
málum. öllum landslýð eru nú
kunn vinnubrögð þessara
manna. Af fortíðinni má spá
um framtíðina. Ef þjóðin vill
fá sama myndarskap á fisksöl-
una eins og á fiskveiðarnar,
þá verður að fá nýja menn í
stað þeirra gömlu, alveg eins
og bankarnir byrjuðu ekki að
þrífast fyr en B. Kr., Tofte og
Eggert Claessen voru á bak og
burt og nýir og betri menn
komnir í staðinn. J. J.
sambandi við jarðhitann, — og
ekki sízt kynni við þróttmikla
og merka þjóð, er þetta ein-
kennilega land byggir.
Ég hefi þá trú, að þegar
„Töfraeyjan í Atlanzál" verði
nefnd, verði það ekki aðeins
giktveikir, þreyttir og lífsleiðir
menn, sem þrá að ferðast þang-
að til að njóta hressingar á
á hressingarhælum við heitu
uppspretturnar, — heldur líka
lífsglatt æskufólk, er þráir að
komast í hina „nóttlausu vor-
aldar veröld, þar sem víðsýnið
skín“.
— En eru ekki ýmsir ann-
markar á að ferðamenn komi
hingað, og finnst þér þetta
brautryðjandastarf þitt svara
lcostnaði, spyrjum vér Vigfús
að lokum.
— Það er hætt við að vega-
lengdin frá öðrum löndum yfir
hafið, veðráttan hér og of mikil
deyfð og þröngsýni, sem ennþá
ríkir meðal íbúa þessa lands,
dragi nokkuð úr ferðalögum út-
lendinga hingað. En fegurð
landsins, hitauppsprettur þess,
margt einkennilegt hér norður-
frá og hin frjálsa ósnortna
náttúra, ásamt vaxandi skiln-
ingi og alúð íbúanna við mót-
töku erlendra ferðamanna, —
mun þó auka ferðamanna-
strauminn miklu meira á næstu
árum. Verður náttúrufegurð
landsins og fleiri gæði þess, er
útlendingar njóta, drjúgur
tekjuauki fyrir þjóðina, án til-
finnanlegs endurgjalds fyrir
hana.
Mér þykir sennilegt, að ein-
hver sterkasta taugin, sem
dregur oss íslendinga frá góð-
um kjörum og álitlegri framtið
í ágætum, fjarlægum löndum
hingað heim til búsetu, sé þrá-
in eftir að verða að einhverju
liði á ættjörðinni.
Hafi viðleitni mín að vinna
fyrir þetta framtíðarmál þjóð-
ar minnar gert eitthvert gagn
— þótt ekki væri annað en
koma hreyfingu á það —, þá
er það mér hin mesta ánægja.
Alil með islenskmn skipum! *f»|
STÆRST -
BÖNUSHÆ S T -
TRY G GINGAHÆST
Er óviöjaínanlegnr