Nýja dagblaðið - 14.08.1936, Qupperneq 2

2
N Ý J A
DAGBLABIÐ
Maðurinn sem kostar spönsku
uppreismna
Framh. af 1. síðu.
sinnaðasta stjórnmálaflokkinn,
fluttist til Barcelona og fekkst
við útgerðarmál. Þar sá Juan
fljótt, að mikill hluti þeirra
vara, sem verzlað var með í
borginni — og oft sá ódýrasti
— var smyglvarningur frá
Frakklandi.
Smyglstarfsemin varð sú leið
er hann valdi sér og sem færði
honum óhemju auðæfi upp í
hendumar.
iSamtímis þessari ákvörðun
komst Juan March inn í spánska
þingið, sem fulltrúi fyrir fæð-
ingarey sína, Mallorca — auð-
vitað sem íhaldsþingmaður. —
í þinginu tók hann upp kynlega
baráttu. Hann réðist með mik-
illi hörku á smyglstarfsemina
yfir landamærin milli Spánar og
Frakklands og gerðist um leið
ákveðinn talsmaður fyrir ríkis-
einkasölu á tóbaki og benzíni,
og svo lengi og oft talaði hann
fyrir þessum málum, að af al-
þýðu manna var hann dáður
og elskaður fyrir mikla óeigin-
girni og föðurlandsást.
Þar kom að hann fékk um-
bun verká sinna. Honum var
falið að hafa yfirsjón bæði ríkis
einkasölunnar og tolleftirlits-
ins við landamærin. Með ríku-
legum gjöfum til kirkjunnar
og til fátækra, ávann Juan sér
hylli prestastéttarinnar og gerði
þá pólitíska talsmenn sína.
Um fertugt var Juan orðinn
auðugasti maður Spánar og að
ýmsu leyti þjóðardýrlingur.
I ófriðnum mikla opnuðust
honum stórauknir möguleikar.
Smyglið dafnaði og auðurinn
óx.
Og nú skipulagði Juan — á
eigin spýtur, firna víðtæka
smyglun milli landanna.
Aðferðin var einföld.
Hann fékk fjölda af undir-
mönnum sínum til þess að verða
þátttakendur í fyrirtækinu. —
Þar með uku þeir laun sín, en I
urðu ábyrgir lögbrotamenn með
æðsta yfirmanni tollgæzlunnar
og þar með umhugað um að
smyglið yrði ekki opinberað
öðrum.
Einu sinni á stríðsárunum
annaðist Juan vörusendingar
fyrir Frakka til nýlenda þeirra
í Afríku. Hann seldi og sjálfur
vörurnar. Skipstjóranum gaf
hann ákveðnar fyrirskipanir
um leiðina, sem sigla skyldi.
Á leiðinni mætti skipið þýzk-
um kafbát. Skip Juans var
tekið, vörurnar gerðar upp-
tækar, en því annars sleppt —
sem þó var ekki venja í stríð-
inu.
Er heim kom til Barcelona
og skipstjórinn sagði sínar far-
ir ekki sléttar, og bjóst við að
tapa stöðunni, tók Juan honum
hið bezta og hækkaði laun hans
að mun. Næsta ferð fór eins.
Þjóðverjar komu í veg fyrir
skipið, tóku varninginn en
gerðu ekkert annað af sér —
alveg gagnstætt allri venju. —
Ög Juan hafði sagt fyrir um
leiðina.
í þriðju ferðinni brá skip-
stjórinn út af fyrirmælum
húsbóndans um siglingaleiðina
og komst klaklaust í höfn.
En hann hafði ekki fyr kom-
ið heim og sagt Juan frá sinni
farsælu för, en hann var rekinn
úr stöðunni.
Skýringfn var sú, að Juan
hafði selt sömu skipsfarmana
bæði til Frakka og Þjóðverja
og auk tvöfalds gróða, sýnt
vinarhug sinn báðum þessum
óvinaþjóðum og náð við það
ýmsum hlunnindum og haldið
báðum aðilum í góðri frú á
hollustu sína.
En er frá leið sá Juan það
af hyggindum sínum, að öll
þessi risaauðæfi gætu og mundu
vekja illan grun í hópi and-
stæðinganna. Og þess vegna
fanst honum hyggilegast að
draga sig út úr stjómmálun-
um.
En þetta var of seint. Grun-
urinn um geysileg svik hans og
lagabrot gnæfði upp yfir allar
gjafir til kristnihalds og kirkju
og varð til þess að eftir §tofn-
un lýðveldisins, er íhaldinu var
hrundið af stóli, var Juan tek-
inn og settur í fangelsi, ákærð-
ur fyrir smygl og mútur.
Sagt er að lýðveldismenn
hafi þá boðið honum frelsi,
gegn því skilyrði að hann hætti
beint og óbeint öllum afskipt-
um af pólitík, og gegn lausnar-
gjaldi, sem hljóp á hundruðum
þúsunda.
En Juan vonaði að lýðveld-
ið mundi fljótt steypast af stóli
og gekk ekki að neinum samn-
ingum. En er hann þóttist full-
viss að lýðræðið mundi fastara
í §essi en fyrst mátti ætla, og
að ríkisstjórnin ætti langa líf-
daga fyrir höndum, ákvað hann
að kaupa sér frelsi.
En í samræmi við starf und-
angenginnar æfi keypti hann
það ekki á „löglegan“ hátt,
heldur langtum ódýrara en ætl-
að var.
Einn morgun var Juan horf-
inn úr klefa sínum ásamt fanga
verði þeim, er hans skyldi
gæta.
Nokkru seinna varð hans vart
utan landamæranna, í Gibraltar.
Þaðan sendi hann ávarp til
spönsku þjóðarinnar með lýs-
ingu á þeirri ómaklegu meðferð
er hann hafði sætt.
En í þetta sinn dugði svindl-
ið honum ekki.
Síðan hefir þessi alræmdi
maður dvalið í Frakklandi og
veitir nú fé sínu í greipar
þeiira manna, sem eins og hann
vildu berjast gegn lögum og
rétti í landinu til þess að ná
völdunum í sínar hendur. Og
| til þess er einskis svifist. Til
| þess má, að þeirra dómi, etja
þjóðinni út í einhver þau
i hryllilegustu bræðravíg, sem
I sagan greinir.
| Sjúkrasamlag
Reykjavíkur
Austurstræti 10.
Afgreiðslutími, alla virka
f daga, frá kl. 10 .f h. til
I kl. 4 e. h. — Sími 1724.
i (Inngangur í skrifstof-
f una er sami og í Brauns-.
B verzlun).
1
Klæðaverksm. Gefjun
Akureyrí
Tekur á móti ull til vinnslu og hefur
lækkað verð á lopun.
Nú er komixm tími til að búa sig undir vetur-
inn með kuldaklæðnað innst sem yzt.
Munið að Klæðaverksmiðjan Gefjun, Akureyri
framleiðir og selur
beztu íslenzku ullardúkana, prjóna-
band, lopa og al-tílbúínn fatnað.
Aivinna.
Duglegur verzlunarmaður, sem getur veitt forstöðu
lítilli verzlun hér í bænum, getur fengið atvinnu um
næstu áramót.
Umsóknir með launakröfu merktar XX, leggist inn
á afgreiðslu Nýja dagblaðsins.
Chrlstian Gjerlöff sýnir
kíikmyndir af fyriFmyndarbæjum
í Nýja Bíó föstudaginn 14. ágúst kl. 7,30 e. h.
Aðgangur ókeypis. Allir velkomnir.
Síðara bindi Huldar komið út!
í því er meðal annars hin fræga mannskaðasaga síra Magnúsar
Helgasonar og ritgerð Hannesar Þorsteinssonar um Galdra-Loft.
Fæst hjá bóksölum. Bókaverzlun Snæbjarnar Jónssonar.
NÝJA ÞVOTTAHÚSIÐ
Grettisgötu 46 Sími 4898
Fullkomnustu vélar — Fljót og góð vinna.
Síldarborgin
IX.
Allir vita eitthvað um a,t-
vinnulíf Siglfirðinga, um hin
miklu uppgrip úr sjónum á
vissum tímum árs og langar at-
vinnuleysishvíldir á milli. En
um hið andlega líf vita færri,
svo sem það að þar sé hin
bezta og fegursta kirkja, sem
íslenzkur þjóðkirkjusöfnuður '
hefir ennþá reist, að í þeirri
kirkju hljómi mannsradd-
ir betur en í nokkru öðru
íslenzku guðshúsi, að félag nokk
urra atvinnurekenda í bænum
gefi árum saman mikið fé til
að einn af mestu málurum
landsins geri í þá kirkju stór-
fellt trúarlegt málverk, að í
þessum bæ sé ágætur gagn- 1
fræðaskóli fyrir 40—50 ung-
linga, og að honum hafi verið
komið upp svo að segja fyrir
ekki neitt.
við Isbafíð
Og þó er þetta svo. Hvergi
á landinu hefir það fólk, sem
Mbl. kallar „athafnamenn" sýnt
andlegri stofnun í sínum bæ
eða byggð jafnmikla fórnar-
lund og á Siglufirði, Ég vil bæta
við einu dæmi af því tægi af
því að það einkennir Siglufjörð
svo vel og réttilega.
Á Siglufirði hefir um mörg
ár starfað einn af beztu karla-
kórum landsins. Þormóður Eyj-
ólfsson hefir verið lífið og
sálin í þessari starfsemi. Hann
hefir verið stjómandi og kenn-
ari söngflokksins, samhliða
margháttuðum atvinnustörfum
fyrir sig sjálfan, bæjarfélagið
og landið.
Þess munu engin dæmi áður
hér á landi að maður sem stað-
ið hefir í svo margháttaðri
fjármálastarfsemi og fyrir svo
marga aðila eins og Þormóður
Eyjólfsson, hafi jafnframt því
getað lagt stund á listastarf-
semi, sem krefst mikils tíma
og mikillar vinnu, og gaf eklc-
ert í aðra hönd nema andlega
ánægju. En hin merkilega al-
hliða þróun Siglufjarðar kem-
ur af því að þar hafa verið
alhliða og ötulir menn.
; Karlakórinn á Siglufirði er
óskabarn bæjarbúa. Menn
! deila þar um margt eða öllu
beldur um flest, eins og víðast
hvar annarstaðar á jörðunni.
En í karlakómum er innbyrðis
friður meiri en nokkurn ókunn- !
ugan gæti grunað. Þormóður
Eyjólfsson hefir fyrir sitt leyti
lagt alla stund á að fá í söng- 1
flokkinn hina beztu söngmenn
sem kostur var á. Hann hefir
| ekki ósjaldan greitt götu póli-
tízkra andstæðinga, til að geta
lifað í bænum, ef honum þóttu
líkur til, að þeir gætu orðið
góðir liðsmenn í bænum. 1
Þannig hefir myndazt á Siglu-
firði valin sveit góðra og vel
æfðra sómamanna, sem berjast
fyrir daglegu brauði, eins og
aðrir menn, en stunda listina
að auki. Söngflokkurinn syngur
oft heima fyrir, en fer auk
þess ferðir til annara héraða
og kaupstaða og fær mikla að-
sókn og lofsamlega dóma áheyr- '
enda fyrir framgöngu sína. I
Kunnugir menn segja, að starf- 1
semi söngflokksins á Siglu- :
firði sé einn hinn áhrifamesti \
þáttur í menningarþróun bæj-
arins.
1 mörgum kauptúnum og
kaupstöðum hefir verið og er i
enn hörgull á viðunanlegum j
gististöðum. Jafnvel höfuð- 1
staðurinn var í sárustu vand-
ræðum með gistihús, þar til
fyrir fáum árum. Svo hefir og
verið á Siglufirði, þar til í
sumar, að úr því máli greidd-
ist á óvæntan hátt. Erlendur
maður, búsettur á Siglufirði,
hafði ákveðið að reisa þar mik-
ið og vandað gistihús og feng-
ið til þess lán að nokkru í
sparisjóði Siglufjarðar. En er
til kom, þraut manninn efni til
að ljúka við bygginguna. Tók
sparisjóðurinn húsið hálfgert
upp í skuld sína. En öllum
leiðandi mönnum í bænum lék
hugur á að húsið yrði fullgert
og tekið til afnota. Varð Þor-
móður Eyjólfsson enn fyrir
vali að fara til Reykjavíkur
og freista að útvega viðbótar-
lán til að ljúka við húsið. Hon-
um tókst það. Stuttu síðar var
hið nýja gistihús fullgert með
milli 20—30 ágætum svefnher-
bergjum, baðherbergi á hverju
lofti og myndarlegum sam-
komusal á neðstu hæð. Nú er
svo komið, að ISiglufjörður
mun vera tiltölulega bezt sett-
ur með gistihús af öllum kaup-
stöðum á landinu, ef miðað er
við aðstöðu og mannfjölda.
J. J.