Nýja dagblaðið - 27.01.1937, Blaðsíða 3

NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: Blaöaútgáfan h.t.
Ritstjóri
þórarinn pórarinsson.
Ritstjómarskrifstofumar:
Hafn. 16. Símar4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskriístofa
Hafnarstr. 16 Sími 2323.
Áskriftargjald kr. 2,00 á mán.
í lausasölu 10 aura eint.
Prentsmiöjan Edda h.f.
Sími 3948.
Kveldúlfur
Á sunnudaginn var gerðust
hér í bænum einstök tíðindi.
Einn af framkvæmdastjórum
lilutafélagsins „Kveldúlfur“
boðaði til fjölmenns fundar í
Gamla Bíó til að ræða um við-
skipti félags þessa við bank-
ana. Því hefir verið haldið fram
opinberlega ómótmælt af hlut-
aðeigendum, að féiagið muni
nú alls vera skuldugt orðið um
hátt á sjöundu miljón króna og
að engar 'tryggingar hafi verið
settar af þess hálfu. Er það
vitað mál nú, að bankamir
hafa upp á síðkastið verið
famir að ókyrrast út af þess-
ari gífurlegu skuldasöfnun og
tekið það mál 'til alvarlegi-ar
meðferðar.
En á áðurnefndum fundi í
Gamla Bíó hóf framkvæmda-
stjóri Kveldúlfs einskonar
gagnsókn gegn bönkum lands-
ins í skuldamáli Kveldúlfs.
Hann skoraði á alla viðstadda,
og sérstaklega stjórnmálaflokk
þann, sem hann telst til, að
„veita viðnám“ gegn því, að
að bankamir „gengju að“
Kveldúlfi. Ekki var þess sér-
staklega getið, hvort beita
skyldi „handaflinu“ eða ein-
hverj.um öðrum ráðum í þessu
„viðnámi“ gegn bönkunum. En
tveir flokksmenn framkvæmda-
stjórans, borgarstjórinn hér í
Rvík og einn af bæjarfulltrú-
unum, stóðu upp og lýstu yfir
því, að þeir vildu taka þátt í
„viðnáminu“!
Iiér virðis't í sannleika sagt
' vera að hefjast nokkuð nýr
þáttur í íslenzkum bankavið-
skiptum og næsta íhugunar-
verður fyrir bankana. Það er
ekki óalgengt fyrirbrigði, að
víxlar falli í banka, og sjálf-
sagt má í mörgum tilfellum
segja, að skuldunauturinn eigi
erfitt um vik um skilin og hafi
sitt af hverju sér til afsökun-
ar, þó treglega gangi. En hing-
að til hafa ekki vandamál þess-
arar tegundar verið talin heyra
undir umræður á almennum
fundum. Þetta er í fyrs'ta sinn
í þessu landi — og kannske víð-
ar — sem skuldunaut dettur
það snjallræði í hug, að stefna
saman mótmælafundi gegn því,
að banki heimti vexti af víxl-
um, sem búnir eru að liggja
mánuðum saman í afsögn, og
vilji fá þessu komið í lag áður
en víxilrétturinn fyrnist.
Nýja dagblaðið hefir ekki
hingað til talið ástæðu til að
ræða það sérstaklega, hvernig
bönkunum beri að ráða fram
Framh. af J. síðu.
„Veitl út úr Kveldúi£í“
Ólafur skýrir frá því í ræðu
sinni, að Jensen hafi selt um
hálfa eign sína (þ. e. hlutabréf)
í Kveldúlfi sönum sínum árið
1924 og það sem þá var eftir,
hafi hann selt sonum sínum og
Kveldúlfi (sbr. Vísi. 1 Mbl.
segir aðeins sonum sínum, en
það er að líkindum rangt) 1928.
Hann viðurkennir, að við eig-
endaskiptin hafi „fé verið veitt
út úr Kveldúlfi“. Hann segir,
að yfir þessu hafi aldrei hvílt
nein leynd, hvorki gegn lánar-
drottnum eða öðrum. Um verð
hlutabréfanna segir hann hins-
vegar ekkert annað en að Jen-
sen hafi „selt eign sína ákaf-
lega. vægu verði“, en til þess að
bæta það upp hafi þeir bræður
lofað að láta Kvelaúlf greiða
honum 25 þús. kr. á ári meðan
hann lifði. En fyrst engin
leynd hefir á þessu livílt, hvers
vegna segir þá ekki Ólafur frá
því skýrum orðum, hvaða verð
liafi á hlutabréfunum verið?
Ólafur segir, að Kveldúlfur
hafi verið auðugt félag, þegar
bréfin voru seld, og er það
sannarlega allteygjanlegt og
hált, hvað er „ákaflega vægt
verð“ á bréfunum þá. En úr
því að þetta er ekki leyndar-
mál, vill þá ekki ólafur segja
frá því í skýrum 'tölum:
Hvað var nafnverð og sölu-
verð þeirra bréfa, er Jensen
seldi sonum sínum 1924?
Hvað var nafnverð og sölu-
verð þeirra bréfa, er Jensen
seldi sonum sínum 1928?
Hvað var nafnverð og sölu-
verð þeirra bréfa, er Jensen
seldi Kveldúlfi 1928?
Ólafur segir, að við eigenda-
skiptin hafi fé verið veitt út úr
úr skuldamáli Kveldúlfs. Blað-
ið hefir talið það í eðli sínu
bankamál en ekki opinbert
viðfangsefni almennings. Og
það hefir talið, að bönkunum
yrði, meðan ekki kæmi annað í
ljós, að treys'ta til þess, að
ganga að lausn þessa máls með
fullri einbeittni og eftir eðli-
legum reglum. Og yfirleitt hef-
ir N. dbl. ekki rætt þetta mál
að öðru leyti en tileíni hefir
gefizt til í málgögnum Kveld-
úlfsmanna og þá eingöngu
haldið sig að þeim staðreynd-
um.sem opinberlega voru fram-
komnar, án mótmæla, svo sem
um upphæð heildarskulda
Kveldúlfs, hin vaxtalausu 1 án
t il framkvæmdastjóranna, hin
illræmdu 25 þús. kr. eftirlaun
til hins upphaflega aðaleiganda
o. s. frv.
En með mótmælafundarboð-
un sinni og ræðu þeirri, sem
í fyrradag og gær hefir verið
birt í Mbl. og Vísi (raunar
ekki alveg samhljóða í báðum
blöðunum!), hefir ólafurThors
flutt þetta mál inn á opinber-
an vettvang á þann hátt, að ó-
hjákvæmilegt er að það verði
Kveldúlíi. Þetta verður ekki
skilið á annan veg .en þann, að
þeir Thorsbræður hafi látið
Kveldúlf greiða Jensen bréfin
eins og Kveldúlfur greiðir hon-
um uppbótina, 25 þús. kr. á ári,
meðan hann lifir. Segir Ólafur,
að félagið liafi þegar þetta
gerðist verið „auðugt félag“ og
þeir bræður „öllum fjárhags-
lega óháðir“ og „þurftum því
engan að spyrja um leyfi“ um
þessi mál. Ályktar hann svo út
frá þessu á sinn skemmtilega
há'tt, að þetta sé samskonar
„heiðarleikur“ og „Skynsam-
leg“ ráðabreytni og ef þeir
bræður hefðu keypt af Jóni Ól-
afssyni fyrir sitt eigið fé og
spyr: „Myndi þá nokkur mað-
ur ákæra Jón Ólafsson fyrir að
hafa komið Kveldúlfi í þröng“ ?
Látum það bíða í bráð, að Ól-
afur gerir ekki mun á sínum
eignum (og þeirra bræðra) og
Kveldúlfs. En meðal annara
orða: Ætla þeir Thorsbræður
að erfa Jón ólafsson á sama
hátt og’ þeir standa til að erfa
föður sinn Jensen? .— Hvað
segii' Jón Ólafsson um það?
Þó að Ólafur telji að þeim
bræðrum hafi verið fullheimilt
að fara með eign Kveldúlfs
sem sína eign og engan þurft
að spyrja um leyfi, er rétt að
minna á það, að Kveldúlfur er
reikningsskylt fyrirtæki. Og
nú skal Ölafur að því spurður:
Hvernig var það fé bókfært,
sem veitt var út úr Kveldúlfi
við eigendaskipti?
Var það bókfært sem eign
Kveldúlfs áfram á efnahags-
reikningi eða var það fært til
útgjaida í reikningum félags-
ins?
Ef það hefir verið bókfært
sem eign Kveldúlfs áfram, eru
til ■ hlítar rætt og upplýst
frammi fyrir allri þjóðinni eft-
ir því sem tök eru á og þangað
til viðunandi lausn þess er
fengin. Og það mun verða gert.
Það er rétt, að „eigendur"
Kveldúlfs viti það strax, að það
er gersamlega vonlaust fyrir
þá, að halda því fram, að þeir
hafi hliðs'tæða aðstöðu eða rétt
tii eftirgjafa eins og þeir mörgu
bændur og smáútvegsmenn
landsins, sem fengið hafa að-
stoð undanfarið samkvæmt
kreppulöggjöfinni — og að á
slíka staðhæfingu af hendi
Ólafs Thors verður litið sem
blygðunarlausa ósvífni.
I grein þeirri, sem hér birt-
íst um þetta mál á öðrum stað
í blaðinu, og byggð er á þeim.
tilefnum og þeim grundvelli,
sem Ólafur Thors hefir sjálfur
lagt í ræðu sinni sl. sunnudag,
er af hálfu Nýja dágblaðsins
hafizt handa um það, að ræða
skuldamál Kveldúlfs, rekstur
hans og fortíð með þeim meg-.
in rökum, er fyrir liggja og það
ýtarlega, sem rás viðburðanna
■ gerir nauðsynlegt.
þeir Thorsbræður skuldugir
fyrir því áfram,nema það hafi
verið afskrifað síðan. Og ætti
Ólafur þá að skýra frá því,hve-
r;ær og með hvaða hætti það
hefir verið afskrifao.
Ef það hefir verið fært
Kveldúlfi til útgjalda í reikn-
ingum, hvernig. var það þá tal-
ið á skattaframtali Kveldúlfs?
Var heimilt að veita lé
út úr Kveldúlíi ?
Ólafur heldur því fram, að
þeir bræður hafi engan þurft
að spyrja um leyfi til að veita
fé „út úr“ Kveldúlfi, því að
þeir hafi mátt fara með fé
hans eins og’ þeim sýndist, fé-
Iagið hafi verið auðugt, þeir
einkaeigendur Kveldúlfs og
fjárhagslega sjálfstæðir menn.
Svo er nú það. Hann uplýsir
þó, að Jensen hafi upphaflega
fengið að láni 90 þús. kr. til
að stofna Kveldúlf. Víst má
telja, að Ólafur hefði tekið
það fram, ef Kveldúlfur hefði
verið skuldlaus við bankana,
þegar fénu var út úr honum
vei'tt, ef svo hefði verið. Hefir
Kveldúlfur því vafalaust allt af
frá upphafi starfað með láns-
fé frá bönkunum. Enginn vafi
er á því, að það fé, sem Kveld-
úlfi var lánað, var fyrirtækinu
lánað til útgerðar, en eigi
þeim Thorsbræðrum persónu-
lega til þess að þeir gæ'tu veitt
fé út úr Kveldúlfi. Það hlýtur
því að vera misskilningur hjá
Ólafi, að þeir bræður hafi eng-
an þurft að spyrja um þetta
efni. Hinsvegar vekur þessi
fullyrðing Ólafs óþægilegan
grun um það, að þeir Thors-
bræður hafi engan að spurt og
einmitt af þeim ástæðum, sem
lesa má milli línanna í frásögu
Ólafs: að þeim hafí fundizt
svo mikið til um ríkidæmi sitt
og Kveldúlfs, að þeir hafi þótzt
upp yfir það hafnir. En ef til
vill er rétt að staldra við og
hugsa sér, að mórall Ólafs um
þessi mál væri mórall allra ís-
lenzkra útgerðarmanna. Sum
árin gengur útgerðin vel og út-
gerðarmennirnir (eða ú'tgerð-
arfélögin) hafa afgang, jafnvel
stórgræða. Þeir fá þá skyld-
menni sín til að stofna óháð
fyrirtæki og „veita fé út úr“
útgerðinni þangað, en heimta
uppgjafir fyrir útgerðina á erf-
iðari árunum eða gera sig
gjaldþrota og erfa svo hin fyr-
irtækin, sem fénu var veitt í.
Þeir geta ef til vill hælzt um
eftir, að þeir hafi fengið ódýrt
rekstursfé með „heiðarleik“ og
„skynsamlegum tillögum“, en
sannarlega ætti það að vera öll-
um skiljanlegt, að það er á
kostnað heiðarlegs fjármála-
lífs og alls almennings í land-
inu. Einmitt af því að útgerð-
in ber sig mjög misjafnlega frá
ári til árs, verður að krefjast
þess mjög stranglega, að fé sé
ekki „veitt út úr“ henni á góð-
ærunum á þann hátt, sem gert
var úr Kveldúlfi á tveimur
beztu árum útgerðarinnar, 1924
og .1928. En ef það er samt
gert, verður að krefjast þess,
að fénu sé skilað aftur refja-
laust og skilyrðislaust, þegar
útgerðin, sem það hefir verið
„veitt út úr“, þarf á því að
halda.
Ólafur ber Kveldúlf saman
við útgerðarfyrirtæki, sem
hann nafngreinir og segir að
fengið hafi uppgjöf á skuldum
eða verið rekin með miklu tapi,
cg vill réttlæta fjármeðferð
Kveldúlfs með því. Þessi fyrir-
tæki eru alls ekki sambærileg.
Þau hafa aðeins starfað á erf-
iðleikaárum fyrir útgerðina, og
er ekki kunnugt um, að nokkr-
um eyri hafi verið „veitt út úr“
þeim, enda dirfist Ólafur eltki
að halda því fram. Þau hafa og
staðið í skilum, eins og þau
hafa orlsað. Kveldúlfi verður
hér ekki fundið það til sakar,
að hann hefir tapað á útgerð á
síðustu árum, heldur það, að
hann vill beita refjum til að
komast undan réttmætum skil-
um og hyggst að beita ofbeldi
til að framfylgja refjunum.
Hversu míklu fé kefir
verið veitt út úr
Kveldúlli ?
Næst þykir rétt að athuga,
hvaða upplýsingar eru í ræðu
Ólafs um það, hvað miklu fé
hefir verið veitt út úr Kveld-
úlfi.
Alþýðublaðið sagði allmargt
um það í grein þeirri hér á
dögunum, sem Ólafur hefir að
miklu leyti sem uppis'töðu í
sinni ræðu, og mótmælir Ólaf-
ur öllu því, sem hánn þörir og
getur. Það sem Ólafur mótmæl-
ir ekki, má því sjálfsagt hafa
fyrir satt. Ólafur mótmælir
raunar því einu um þetta efni,
sem Alþýðublaðið segir um að
umboðsmenn Kveldúlfs á It-
alíu og Spáni hafi verið notaðir
sem sogrör við að veita f énu út
úr Kveldúlfi, og verða hér ekki
í bráð gerðar aðrar athuga-
semdir við mótmæli Ölafs en
þær, að upplýsing er það, að
hann virðist telja Hálfdán
Bjarnason og aðra umboðs-
menn Kveldúlfs á Ítalíu og
Spáni „starfsmenn“ félagsins
og telur það félaginu til lofs,
að þeir starfsmenn þess sem
aðrir, hafi efnast.
Um það, hverju veitt hefir
verið í Korpúlfsstaði, eru hins-
vegar nýjar upplýsingar í ræðu
Ólafs, sem benda í þá átt að
það hafi verið drjúgum meira
en blöðin hafa hingað til nefnt
(ca. 800 þús. kr.), enda hefði
mátt ráða það af líkum.
Hlutabréfin, sem Jensen seldi
sonum sínum (og Kveldúlfi)
munu hafa verið að nafnverði
um ein milljón króna. Ef
þau hafa verið seld við nafn-
verði, sem nægt er að 'telja
„ákaflega vægt verð“ 1924
og 1928, hefir það sem veitt
Framh. á 4. síðu.