Nýja dagblaðið - 22.10.1937, Blaðsíða 2

2
N Y J A
DAGBLAÐIÐ
sem eigi hafið eigur yðar BRUNATRYGGÐAR
gerið það fyr en seinna. —
sem hafið eigur yðar BRUNATRYGGÐAR,
athugið hvort tryggingarupphæðin er hsefileg. —
Sjóvátryggingaríél. Islands h.f
BRUNADEILD.
Eímskip, 2. hæð. Sími 1700.
Ný bók:
f er í langferð.
Þýðíng eftir Síg. Skúlason.
Innb. kr. 6.50. Heft kr. 5,00.
Aðalútsala hjá: barnabl. ,Æskan‘.
Tíl Keflavíkur, Gards
og Sandgerðis daglega
tvisvar á dag.
Stemdór, sími 1580«
Til tækifærisgjafa:
Schramberger heimsfræga Keramik,
Handsk. kristall. — Fyrsta fl. postulín
Hvergi meira úrval. Hvergi lægra verð
K. Einarsson & Björnsson,
Bankastræti 11.
Gód gjöf:
Þætfipúpsögu Reykjavíkup
Pæst hjá bóksölum.
Kjötverzlanir
Seljum hreinsaðar kindagarnir.
Garnastöðín, Reykjavík.
Sími 4241.
Tilkynningar þær um leik-
samkeppni, sem formaður
Leikfél. Reykjavíkur hefir verið
að smábirta í sumum dagblöð-
um höfuðstaðarins undanfar-
ið,_ hafa vakið nokkra undrun.
í fyrradag kveður eitt þeirra
upp úr með þessa undrun, — og
gerir þessa ráðabreytni Leikfé-
lagsstjórnarinnar að umtals-
efni. Beinir greinarhöfundur
mj ög eftirtektarverðum ásök-
unum til Leikfélagsins í heild,
fyrir bæði þetta og annað, á
síðustu árum.
Þessi grein í Þjóðviljanum
gefur mér ástæðu til að skrifa
þessar línur, — annars hafði ég
nú ekki hugsað mér að gera
þessa eða aðrar ráðstafanir nú-
verandi Leikfélagsstjórnar að
umtalsefni, — en ég vil taka
það skýrt fram, að ég vissi ekk-
ert um þessa ráðabreytni fyr
en ég sá um hana í blöðunum,
og þar sem ég ekki hefi átt kost
á að segja álit mitt um þetta,
finnst mér ekki úr vegi, — jafn-
vel ekki afsakanlegt, — að taka
ekki þessa „athyglisverðu til-
raun“ til nokkurrar athugunar.
Ég verð þá líklega fyrst að
svara greinarhöfundinum því,
að ég álít ekki sanngjarnt, að
saka Leikfélagið í heild um
það skilningsleysi á lelkhús-
málum, og menningargildi leik-
listar, sem hann telur að komi
fram í þessari tilkynningu
stjórnarinnar. Hún ein ber á-
byrgð á því.
Hitt er annað mál, að mér fór
eins og fleirum, að ég varð all-
hissa, þegar ég las þessar til-
kynningar. Ekki vegna þess, að
um leiksamkeppni væri að
ræða, — þó að það fyrirbrigði
sé all-óalgengt, þar sem þessi
listmenning getur talizt á
sæmilegu stigi. — En hitt undr-
aðist ég, hvað formaðurinn
opinberaði ógætilega, — ég vil
segja glannalega — fyrri al-
þjóð, — skilningsskort sinn á
því, sem heitir leikhúsmál, og
leikmennt.
Samkvæmt aðstöðu sinni og
aldri hlýtur Leikfélag Reykja-
víkur að teljast fremsta leikfé-
lag landsins. — Það getur því
ekki réttlætt það, að gangast
HARALDUR BJÖRNSSON:
Sfefna Leikfélagsíns
fyrir opinberum leiksýningum,
með óvöldum kunnáttulausum
byrjendum úr öllum áttum.
— Markmið þess félagsskapar
hlýtur og á að vera það, að
gera leiklistina sem fullkomn-
asta, — koma henni í það horf,
að hún geti einhverntíma orð-
ið það, sem hún á að vera, og
það sem hún er, þar sem hún
er skilin og virt, og þar sem að
henni er hlúð, af alvöru og
kunnáttu, — einn áhrifaríkasti
og veigamesti menningarþáttur
þjóðanna. — Það getur hún
aldrei orðið hér, ef þeírri
stefnu er haldið, sem Leikfé-
lagið fylgir, — sem sé að halda
áfram með að blanda af handa
hófi i leikendahóp sinn, lítt
völdum kröftum, kunnáttulaus-
um, og alóvönum. — Gagnger
breyting í því var nauðsynleg
fyrir löngu.
Ég kem enn þá að því, sem
ég hefi svo oft og mörgum
sinnum tekið fram áður, bæði í
ræðu og riti, og margir aðrir
hérlendis, að eins og allir aðrir
listamenn, hljóta leikararnir,
sem íslenzk leiklist á að byggj-
ast á í framtíðinni, — að afla
sér hinnar nauðsynlegu undir-
búningsmenntunar. Leikfélag-
ið . hlýtur . að . heimta . þessa
menntun . af . nýliðum . sínum,
áður en komið getur til greina,
að þeir fái hlutverk hjá félag-
inu.
Það er alkunnugt, að margir,
— einkum unglingar, — hafa
gaman af að fást eitthvað við
listir. — Málaralist, — hljóm-
list, — og þá auðvitað líka, og
ekki sízt, við leiklist En hvað
ætli hefði orðið um þessar
listagreinar menntálandanna,
ef þeir sem fremstir þóttust
standa, — við skulum segja
músikháskólarnir, — beztu leik-
húsin — akademiið fyrir mál-
aralist o. s. frv. — hefðu sópað
saman öllum — undantekning-
arlaust öllum sem við þetta
vildu fúska, — opnað fyrir þeim
hlið sín, til einhverrar al-
kunnáttulausrar samkeppni í
„list“? Svari því hver sem vill
og getur. Og svo er annað. —
í Hvernig fara menn eiginlega
að því, að efna til samkeppni í
einhverju því sem þeir ekki
kunna,- hvort sem það nú er
einhver listagrein eða eitthvað
annað? — Hvað mundi t. d.
Félag hljómlistarmanna hér í
Reykjavík, eða Tónlistarfélagið
segja um það, ef nokkrir tugir
manna, sem aldrei hefðu lært
neitt á hljóðfæri, eða til
söngs, — efndu til samkeppni í
þeim listum, og leituðu aðstoð-
ar þessara félaga. — Hvað
myndu listmálararnir segja, ef
einhver ráðandi maður úr
þeirra stétt kæmi í alvöru fram
með slíka uppástungu? —
Hvernig mundi það taka sig út,
ef menn, sem aldrei hefðu æft
knattspyrnu, efndu til knatt-
spyrnukappleiks, eða menn sem
ekki þekktu reitina á taflborð-
inu, efndu til kappskáka. Það
mundi hlegið dátt að öllu
þessu, og ekki að ástæðulausu.
Og þó að leiklistin hér sé orðin
langt á eftir öðrum íslenzkum
listum, — allir vita hversvegna,
— því þarf þó endilega að gera
henni svona óendanlega miklu
lægra undir höfði en öllu þessu
sem hér hefir verið talið? Virða
hana minna, og ætla henni
minni undirbúningsþjálfun, en
t. d. skauta- og skíðaíþrótt?
Eða er það svo, sem svo marg-
ir mæla nú, að stjórn L. R.
skilji ekki tilgang og markmið
þeirrar listar, sem félagið vill
iðka? — En það verður henni
þó að vera ljóst, hvað sem öðru
líður, að þó einhverjir viðvan-
ingsleikflokkar í einhverjum
útkjálka héruðum vestur í
Canada, — geri slíkar tilraunir
sér til dægradvalar, hefir það
sennilega ekki mikið með list
að gera, og ekki víst, að það
eigi endilega erindi inn á aðal-
leiksvið íslands.
Það er brosleg fjárstæða sem
stendur í tilkynning u for-
mannsins, að sú stefna sé að
ryðja sér til rúms, að allur al-
menningur, hver sem er, og
hefir löngun til, eigi að stunda
leiklist, sér til dægradvalar.
Engin menningarþjóð, sem
virðir sína leiklist, og skilur
gildi hennar, lætur sér detta
annað eins í hug. — Eins og
allar aðrar listagreinar, — hef-
ir leiklistin frá fyrstu tímum
menningarinnar, — eins og
leiklistarsagan sýnir — verið
bundin við listamennina eina,
— mennina, sem með langri og
strangri undirbúningsmenntun,
þjálfuðu og þroskuðu með-
fædda hæfileika, þar til þeir
voru orðnir verðugir boðberar
þeirrar listar, sem þeir höfðu
helgað líf sitt. Þannig hefir
þetta verið — þannig er það,
— og engar skynsamlegar líkur
eru til að það verði öðruvísi.
Annað mál er það, að sé Leik-
félaginu nú farið að skiljast
það, að það þurfi á ungum leik-
urum að halda, — og vilji á
þennan hátt afla sér þeirra, þá
á sú leit og sú prófun að fara
fram fyrir lokuðum tjöldum,
og án þess að blanda eigi, eða
megi, leikhúsgestum inn í það
mál.
Eftir að væntanlegir nýliðar
hafa svo aflað sér nauðsynlegr-
ar kunnáttu, og náð þeim list-
ræna þroska, sem sjálfsagður
er, koma þeir vitanlega fram á
leiksviðinu og þá fá leikhús-
gestir tækifæri til að dæma um
það, hvort val þeirra hefir tek-
izt vel eða illa.
Sú ameríska uppfinding, að
láta einhvern mann kveða upp
dóm, um listhæfileika byrjend-
anna, framan við tjaldið eftir
leikslok, nær auðvitað engri
átt. — Listahæfileikar, sizt al-
gerðra byrjenda, verða aldrei
vegnir eða dæmdir eftir eina
kvöldstund, eins og slatti af
einhverri vöru, af einhverjum
og einhverjum, — kannske mis-
völdum manni.
Þessi leiksamkeppnistilkynn-
ing er í raun og veru „typisk“
fyrir það listræna stig, sem
Leikfélagið stendur nú á, ■—-
„Leiklistin á að vera dægra-
dvöl fyrir sjálfa leikendurna“.
— í þessum orðum felst sá
skilningur, sem núverandi for-
maður félagsins virðist hafa á
þýðingu íslenzkra leikhúsmála.
Sumir íslenzku leikararnir
virðast líka stundum haf sýnt
það, að þeir hafa frekar verið
að skemmta sjálfum sér á leik-
sviðinu, en áhorfendunum.
En ég vil álíta, að ef leiklist-
in í höfuðborg íslands hefir
ekkert annað markmið en að
vera dægradvöl, — hefir engan
annan boðskap að flytja leik-
húsgestum, — þá sé hún dauða-
dæmd.
Ef leikhúsið er ekki menn-
ingarstofnun, — og listastofn-
un, — ef það ekki megnar að
leggja sinn skerf til þeirra
andlegu verðmæta, sem byggja
eiga upp menningu þessarar
þjóðar, eins og svo margra
annara þjóða, — þá á það
engan rétt á sér.
Þetta verða þeir að reyna að
skija, sem í svipinn veita Leik-
félaginu forstöðu. — Annars
gæti farið svo, að hinni réttu
stefnu í íslenzkum leikhúsmál-
um yrði framfylgt á annan
hátt.
Þetta, sem hér hefir verið
gert að umtalsefni, hefir gefið
ástæðu til að framtíð íslenzkr-
ar leiklistar verði bráðlega rædd
ítarlegar á öðrum vettvangi.
Haraldur Björnsson.