Nýja dagblaðið - 24.10.1937, Blaðsíða 3

NÝJA DAGBLAÐIÐ
3
Baráttan við dvrtiðina
NÝJA DAGBLAÐEÐ
Útgefandi: BlaSaútgáfan h.f.
Rltstjóri:
þórarinn þörarinsaon.
RitstjómarskrifBtofumar:
Hafnarstr. 10. Simi 2323.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa
Hafnarstr. 10. Simi 2353.
Áskriítargjald kr. 2,00 á mán.
f lausasölu 10 aura ednt
Prentsm. Edda h.f.
Sími 8348.
Vínnulöggjöfm
og Sjálfstæðís-
flokkurínn
Mbl. í gær er með ónot í garð
Framsóknarflokksins út af af-
stöðu hans til vinnulöggjafar-
málsins. Út af þvi vill Nýja
dagblaðið að þessu sinni minna
á nokkur atriði þessu máli við-
komandi og biðja almenning
að hugleiða.
Á árunum 1924—27 fór í-
haldsflokkurinn með völd í
landinu. Allir ráðherrarnir, þar
á meðal atvinnumálaráðherr-
ann, voru úr þeim flokki. Þessi
ráðherra lagði ekkert frv. um
vinnudeilur fyrir Alþingi, og
það er ekki vitað, að hann hafi
gert neitt til að undirbúa
vinnulöggjöf.
í annað sinn — á árunum
1932—34 — fengu íhaldsmenn
æðsta vald þessara mála.
Magnús Guðmundsson var þá
atvinnumálaráðherra rúmlega
tvö ár. Hann lagði heldur
ekki neitt vinnulagafrumvarp
fyrir þingið, og lét ekki undir-
búa málið að neinu leyti.
Það var núverandi forsætis-
ráðherra, sem manna fyrstur
hóf máls á því, fyrir sex árum,
að hér á landi þyrfti að koma
vinnulöggjöf, ekki harðstjórn-
arlöggjöf eins og í Ítalíu, Rúss-
landi og Þýzkalandi, heldur
mannúðleg, og hófleg löggjöf á
lýðræðisgrundvelli, sniðin eftir
reynslu frænda vorra annars-
staðar á Norðurlöndum.
En til þess er full ástæða að
ætla, að þeir, sem mest geypa
um málið í Sjálfstæðisflokkn-
um, hafi ekki sérstaklega mik-
inn áhuga á að leysa það á
þennan hátt. Ef svo hefði verið,
hefðu atvinnumálaráðherrar
þeirra árin 1924—27 og 1932—
34 sennilega reynt að þoka því
áfram á þann hátt, sem annars-
staðar tíðkast, þ. e. með því að
skipa milliþinganefnd til að
rannsaka málið og gera tillög-
ur. Og þá hefði þeim heldur ekki
dottið í hug að láta menn með
aðstöðu Thors Thors og Garðars
Þorsteinssonar flytja frumvarp,
sem samið er af Eggert Claes-
sen, enda þótt ýmislegt gott megi
um það frv. segja. Forsprakk-
ar Sjálfstæðismanna eru sjálf-
sagt ekki frekar en aðrir blind-
ir fyrir því, hvilikt tilfinninga-
mál þetta er hjá verkamanna-
stéttinni — og að alltaf hlaut
að vera hætta á því, að þær til-
lögur, sem fram kæmu yrðu a.
m. k. í fyrstu nokkuð dæmdar
eftir uppruna sinum.
Sjálfstæðisflokknum hlýtur
þvi að hafa verið það ljóst, að
með tilliti til samkomulags um
málið hlaut það að vera alveg
sérstaklega óheppilegt, að það
kæmi fram á þennan hátt. En
með frv. þessu hefir Sjálfstæðis-
flokkurinn náð öðrum tilgangi.
Hann hefir stofnað til baráttu
milli sín og Alþýðuflokksins
innan þings og utan um þetta
mál, baráttu, sem þannig hefir
verið háð af Alþýðuflokknum,
að heldur hlýtur að verða hon-
Dýrtíðin er stórlega að vaxa
í landinu. Margar erlendar vör-
ur hafa hækkað fram að þessu,
en nokkur lækkun er þó að
byrja í þeim efnum erlendis.
Megin útflutningsvörur lands-
manna, saltfiskur og kjöt, hafa
ekki hækkað svo að heitið geti,
og um saltfiskinn er það að
segja, að hann er auk þess tor-
seljanleg vara yfirleitt vegna
styrjaldarinnar á Spáni.
Á hinn bóginn hefir kaup-
gjald hækkað mikið í landinu
og nú um áramótin lítur út
fyrir allsherjar vinnustöðvun í
helztu kaupstöðunum og á
skipaflota landsmanna. Alls-
staðar er sama krafan: Kaup-
ið verður að hækka af því að
dýrtíðin vex.
Hér skal ekki farið út í þá
sálma hver muni verða málalok
í hinum miklu kaupdeilum sem
standa fyrir dyrum. Ekki held-
ur það hve auðvelt muni fyrir
þá, sem framleiða vörur, sem
ekki hækka í verði og eru jafn-
vel lítt seljanlegar, að lækka
framleiðslukostnaðinn.
En samhliða því að óhemju-
lega mikill dugnaður er lagður
í það að auka dýrtíðina, þá er
ef til vill leyfilegt að benda á
það, að það er líka hægt
að gera gagn með því að
minnka dýrtíðina, í ýmsum
þýðingarmiklum atriðum.
Fjármagn landsins leitar nú
úr sveitabúskap og útgerð í
húsagerð, einkum í Rvík. Sjaldan
hefir verið meira byggt en nú
hér 1 bænum. Og aldrei hefir
verið erfiðara að fá menn, sem
hafa ráð á fjármagni, til að
leggja það í fiskiskip eða bú-
jarðir. Samhliða þessu er húsa-
leigan í Rvík afskaplega há og
mergsýgur atvinnuna í bænum
og ríkissjóð. Hvernig væri að
setja á húsaleigulög í Rvík, og
lækka arðinn af leiguhúsum í
samræmi við afkomu atvinnu-
veganna? Með þvi móti væri
unnið á móti dýrtíðinni á þýð-
ingarmikinn hátt.
Samhliða þessu ætti að
hjálpa fólki, ekki sízt unga
fólkinu, til að byggja yfir sig á
ódýrari hátt en nú er gert. Hér
í bænum eru framan af vetri
þúsundir manna, sem ganga
með hendur í vösum viku eftir
viku og mánuð eftir mánuð.
Fjöldamargir af þessum mönn-
um búa í rándýrum, litlum og
óhentugum húsakynnum. Hvað
ættu þessir menn fremur að
gera yfir „dauða tímann“ en að
undirbúa byggingu sinna eig-
inhúsa?
í Finnlandi steypa menn hús,
jafnvel stórhýsi, á veturna,
með því að koma upp timbur-
skýlum yfir húsið, sem á að
byggja. Slíkar umbúðir myndu
verða ofviða hér. En hér væri
hægt að koma upp ódýrum
vinnuskálum, ekki sízt við
j arðhita-leiðslur, þar sem
steypa mætti steina allan vet-
urinn. í þessum vinnuskálum
gætu dugandi menn steypt
steina að vetrinum til, í smá-
hýsi sín, sem reist væru að
sumrinu. Næsta vetur, þegar
húsin væru fokheld, gætu
sömu menn unnið að því að
slétta veggi, gera einföld skil-
rúm o. s. frv.
Það er fásinna að hugsa sér
að framleiðsla íslendinga geti
um til vansæmdar í augum ró-
lega hugsandi manna.
Það má því vel vera að
Sj álfstæðismenn hafa unnið
Alþýðuflokknum eitthvert tjón
með flutningi þessa frv. En
málinu hafa þeir ekki gert
gagn, enda það naumast verið
aðaltilgangurinn, eins og sýnt
er hér að framan.
borið það, að hafa menn með
þriðjungi til helmingi hærra
kaupi en tíðkast í næstu lönd-
um, við að endurbyggja landið
og reisa ný heimili fyrri ungu
kynslóðina. Þegar allt kemur
til alls, mun niðurstaðan verða
sú, að annaðhvort verða menn
að bjarga sér sjálfir um heim-
ilismyndun sína, meira en ver-
ið hefir, eða að þeim verður
ekki bjargað.
Ég kem næst að einum
stærsta dýrtíðarliðnum í Rvík,
og það er fiskurinn, sem seld-
ur er á torgum og gatnamót-
um.
Fiskur er aðal neyzluvara
Reykvíkinga og það er gott og
eðlilegt. Rvík er byggð við
beztu fiskimið heimsins og lif-
ir af að framleiða fisk. En í
þessari miklu fiskborg er þessi
vara óeðlilega dýr. Auk þess er
meðferðin á fiski, sem notaður
er til heimilisþarfa í Rvík, al-
veg dæmalaus. Með útflutn-
ingsfiskinn er farið með mestu
prýði og snyrtimennsku, svo
sem vera ber. í menningarlönd-
unum í kring um okkur, er
nýi fiskurinn til daglegrar
neyzlu seldur í búðum úr gleri
og marmara, og kæliklefar við
hendina til að tryggja gæði
vörunnar. Lesendur blaðsins
geta borið saman fisksölu
Rvíkur við þessi erlendu dæmi
og séð á þann hátt hvar við
stöndum um menningu og
hreinlæti með þá vöru, sem
höfuðborgarbúar lifa mest af.
Hér í bænum þyrfti að reisa
stóran skála til fisksölu. Ríkið,
bærinn eða báðir aðilar gætu
átt það hús saman. í þessum
skála ættu að vera margar
fiskbúðir til leigu og aðgangur
að kæligeymslu. Búðirnar mættí
leigja núverandi fisksölum,
eða sjómönnum eða félögum
sjómanna. En allir sem verzl-
uðu í þessum markaðsskála,
yrðu að hlíta hámarksverði um
vöru þá, er þeir seldu. Og það
hámarksverð yrði að tryggja
sjómönnum öllu betra verð
fyrir framleiðslu sína, heldur
en nú er unnt að fá, en miða
sölu,kostnað og álagningu við
hóflegt kaup og vexti af höf-
uðstól. Á þennan hátt myndað-
ist fast og eðlilegt verð á
neyzlufiski í bænum, auk þess
sem fullnægt yrði venjulegum
kröfum um hreinlæti í með-
ferð vörunnar. Tilraun sú, sem
Framsóknarmenn gerðu fyrir
nokkrum árum með Þórsfisk-
inn, var fyrsta aðgerð í því
efni, að skapa Rvík hæfilegan
fiskmarkað.
Ef litið er til smáútvegsins,
þá stynur hann undir óeðlilegu
verði á olíu, veiðarfærum og
salti. Úr þessu verður að bæta
með pöntunarfélögum sjó-
manna og útvegsmanna, sem
verða að njóta verndar og
stuðnings innflutningsnefndar
og bankanna. Samtök Vest-
mannaeyinga að byggja olíu-
geymslu fyrir sig og kaupa olí-
una í félagi, er stærsta átakið,
sem búið er að gera í þessu
efni. Samskonar félög um olí-
una þurfa að koma í öllum
hinum stærri verstöðvum, og
síðan þurfa þessi félög að hafa
samband milli sin og fá heila
skipsfarma í einu gegn stað-
greiðslu. Svipaða aðferð má
hafa um innkaup á veiðarfær-
um og salti.
Hér eru nefnd fáein dæmi
um hvað gera mætti, meir en
orðið er í baráttunni við dýr-
tíðina. Og því harðar sem ok-
urhringar og ójafnaðarmenn
herða hungurólina að hálsi
framleiðslustéttanna, því meiri
nauðsyn verður til að hefja
alhliða baráttu móti dýrtíðinni
I í landinu. J. J.
ÍITLÖND:
Víðskíptabann
gegn Japan
Fjölmörg friðarvinafélög og
verklýðssamtök hafa skorað á
hlutaðeigandi ríkisstjórnir að
setja viðskiptabann á Japani,
meðan þeir halda áfram styrj-
öldinni í Kína. Siík tillaga var
t. d. samþykkt á þingi ensku
verklýðsfélaganna og jafnvel í
Svíþjóð hafa verklýðsfélögin og
ýms friðarvinafélög lagt drög að
því að almenningur hætti að
kaupa japanskar vörur. í ýmsum
löndum eru það blöð hinna
frjálslyndu miðflokka, sem mest
hvetja almenning til að kaupa
ekki japanskar vörur. Þannig
hefir t. d. News Chronicle, blað
frjálslynda flokksins, gengið
lengst allra enskra blaða í þess-
um efnum. í Bandaríkjunum
hafa ekki aðeins samherjar Roo-
sevelts, heldur líka andstæðing-
ar, birt áskoranir til stjórnarinn-
ar um að setja viðskiptabann á
Japani. T. d. birtist nýlega i New
York Times bréf frá utanríkis-
málaráðherranum í ráðuneyti
Hoovers, Stimson, þar sem hann
hvetur Bandaríkjamenn og Eng-
lendinga til að setja viðskipta-
bann á Japani. „Fullkomið hlut-
leysi,’* segir hann, „mun ekki
vernda Bandaríkin fyrir ófriði,
heldur er það miklu öruggari
leið til þess að draga þau út í
styrjöld fyrr eða seinna.“
Hinn heimsfrægi trúboði,
Stanley Jones, hefir ásamt
mörgum starfsbræðrum sínum,
sent út ávarp, þar sem skorað er
á alla kristna menn að hætta
viðskiptum við Japani. „Svo
lengi sem vér verzlum við Jap-
ani,“ segir þar, „styðjum vér ó-
friðinn beint og óbeint. Hvernig
eigum vér að geta stutt það, sem
vér teljum siðferðislega rangt?
Það getur enginn kristinn maður
gert með góðri samvizku. Þess
vegna skorum vér á alla kristna
menn að hætta að kaupa og selja
japanskar vörur. Vér gerum
þetta ekki af neinni óvild til jap-
önsku þjóðarinnar. Vér viljum
aðeins hjálpa henni til að kom-
ast úr þeim siðferðislegu ógöng-
um, sem yfirgangssöm hernað-
arklíka hefir leitt hana út i.“
Árið 1935 skiptist innflutning-
ur Japana þannig: Hráefni 1.137
millj. yen, hálfunnar vörur 486
millj. yen, alunnar vörur og mat-
væli 524 millj. yen. Hráefni og
hálfunnar vörur eru því yfir-
gnæfandi meginhluti innflutn-
ingsins. Mest af þeim vörum fá
Japanir frá löndum Englendinga
og Bandaríkjanna. Hráefni til
vefnaðarvöruiðnaðarins fá þeir
t. d. nær eingöngu frá Ástralíu
og Bandaríkjunum og selja síðan
megnið af þessum vörum aftur
til ensku samveldislandanna og
Bandaríkjanna. Bretum og
Bandaríkjamönnum væri það
þess vegna í lófa lagið að eyði-
leggja þessa eina helztu atvinnu
grein Japana og skapa með því
það neyðarástand í landinu, að
þeir yrðu nauðbeygðir til að gef-
ast upp.
Hernaðariðnaður Japana bygg
ist líka mjög mikið á innflutn-
ingi hráefna. Þeir hafa að vísu
birgt sig upp með miklar birgðir
af járni á undanförnum árum,
en hafa mjög litlar birgðir af
zinki, sem allt verður að flytja
inn. Það hafa þeir fengið frá
Bandaríkjunum, nýlendum
Breta og Malakka.
Síðastliðið ár fluttu Japanir
inn oliu fyrir 315 millj. yen. Að-
eins i/io hluta af olíunotkun
sinni framleiða þeir sjálfir á
eynni Sachalin. Nú er talið, að
þeir hafi olíubirgðir til 6 mán-
aða. Eftir það eru þeir algerlega
háðir því, hvort þeir fá nokkra
olíu frá Standard Oil eða Royal
Dutch Shell.
Samgöngur
míllí Yestmannaeyja
og Englands
Úr Vestmannaeyjum er blað-
inu skrifað:
All góð ýsuveiði á smábáta er
nú í Vestmannaeyjum, en róðr-
ar hafa verið stopulir vegna ó-
gæfta, og svo hafa menn ekki
getað hagnýtt sér veiðina sem
skyldi, vegna of strjálla skipa-
ferða til Bretlands, en þangað er
ýsan seld ísvarin. Er illt til þess
að vita, þar sem ýsuveiðin er
eina arðbæra atvinnugreinin,
sem hægt er að stunda frá Eyj-
um á haustin, og gefur mönnum
sem hana stunda oft allverulega
tekjuauka og skapar nokkurn
erlendan gjaldeyri.
Árið 1936 sneru Vestmanna-
eyingar sér til ríkisstjórnarinn-
ar með tilmæli um að nokkurt
pláss yrði haft laust í hverri
ferð skipa Eimskipafélagsins,
þeirra er til Bretlands sigla, fyr-
ir ísfisk frá Eyjum, og fékkst þá
bót á því, en fyrri hluta hausts-
ins höfðu skipin verið fullfermd
í Reykjavík, svo þau gátu engu
við sig bætt í Eyjum. Nú eru
ferðir orðnar strjálli en þá,
meðal annars vegna þess að „ís-
land“, sem hafði viðkomur í
Leith, er fallið úr leik og hinum
ferðunum illa fyrir komið,
þannig er stundum hálfur mán-
uður milli ferða til Bretlands, en
svo koma aftur tvö skip, með
eins og tveggja daga millibili.
Væri ástæða til þess að tekið
yrði tillit til þessara flutninga
við samninga áætlana fyrir
næsta ár, þannig að mögulegt
verði að hagnýta sér þessa at-
vinnumöguleika til fulls.
BjarnÉ Benedíktsson
Framh. af 2. síðu.
ur er enn óskrifaður og er sá
þáttur um þau einu afskipti sem
Bjarni mun hafa haft af Súnd-
hallarmálinu, en það er ráðning
forstjórans við Sundhöllina. Eg
hefi stundum verið að hugsa um
að skrifa um það greinarstúf, þó
ennþá hafi ekki af því orðið.
Þetta verður þá að nægja til að
sýna Bjarna Benediktssyni það,
að það er alveg sama hvar hann
stígur, allsstaðar er ísinn ófær.
Magnús Stefánsson.
Ólafur Thórs .
í ógöngum
Framh. af 1. síðu.
hvernig hann á að verja þá fjar-
stæðu fjármálastefnu, sem kem-
ur fram í umræðunum um frv.
Sjálfstæðisflokksins. — Þeirri
spurningu, hvernig Sjálfstæðis-
menn ætli að samræma þessi
frumvörp við sparnaðarhjal sitt,
er því jafn ósvarað og áður.
Umræðum um málið var frest-
að.
Tekjur bæja- og sveitafélaga.
Frumvarp íhaldsmanna um
tekjur sveita- og bæjafélaga var
aðalmálið í efri deild. Bjarni
Snæbjörnsson flutti langa ræðu.
Brynjólfur Bjarnason taldi frv.
óforsvaranlegt, þar sem ekki
væri komið með tillögur til að
bæta ríkinu upp þennan tekju-
missi. — Sýndi Bernharð Stef-
ánsson fram á að íhaldið væri
gengið nokkuð langt í hinum á-
byrgðarlausu fjármálatillögum
sínum, þegar jafnvel kommún-
istum væri farið að ofbjóða!
Viðskiptabann gegn Japönum
veltur því fyrst og fremst á af-
stöðu Breta og Bandaríkjanna
eða réttara sagt, það er á þeirra
valdi, hvort slíkt bann hefir
nokkur áhrif eða ekki.