Nýja dagblaðið - 06.01.1938, Qupperneq 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
Sjávarútvegurinn, stjórnar-
flokkarnir og „úrræðí“
Ólals Thors
Iwýjadai;blaðis
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f. i
Ritstjóri:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. |
Ritstj órnarskrif stof umar:
Lindargötu 1.1. Símar 4373 og 2353 !
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Hafnarstræti 16. Sími 2323.
kskriftargjald kr. 2.00 á mánuði. !
í lausasöiu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Sími 3948.
Betri bær
Fallegrí bær
Vísir hefir stundum kalla'ð
Framsóknarmenn óvini Reykja-
víkur. Ég held, að það virðulega
blað hafi jafnvel álitið þann
flokk vera óvini nr. 1. Þessi stór-
yrði hafa hrotið af vörum óvin-
veittra blaðamanna, þegar
Framsóknarflokkurinn var að
lyfta einhverju megintaki fyrir
landsheildina, stöðva óhagstæð-
an verzlunarjöfnuð við útlönd,
stöðva myndun eyðsluskulda
erlendis o. s. frv.
Þessum mönnum verður sjálf-
sagt ekki vel við í bili, þegar þeir
heyra, að þessi flokkur láti sér
ekki nægja að setja svip fram-
faranna og hinnar endurvöktu,
þjóðlegu menningar á dreifbýlið
og kauptúnin. Þeir ætli sér líka
að fara að vinna í sjálfri Rvík
og á sama hátt. En þessi undrun
verður varla langvarandi. Sum-
um svefnstyggum sálum í sveit-
unum var nóg boðið, þegar fólk
átti kost á samvinnuverzlun í
eigin búðum, þegar byrjað var
að girða túnin, leggja dýra vegi
yfir fjöll og firnindi og brýr yfir
reginvötn. Ekki batnaði þegar
sjúkrahús eins og Kristnes reis
eins og höll langt upp í sveit,
eða stórbyggingar með öllum nú-
tímaþægindum voru byggðar við
hitalindir langt uppi í fjalldöl-
um.
Nú furðar engan á þessu.
Nú vita menn, að þessi átök
Framsóknarmanna voru byggð
á stórhug, framsýni og gætni.
Þessi verk standast öll dóm tím-
ans. Nú vekja þau réttmæta sig-
urgleði í hugum allra sæmilegra
íslendinga. Þeir finna, að hér er
sameign allra, sem er þjóðinni
allri til sóma.
Og nú kemur röðin að Reykja-
vík. Það er talað um að gera bæ-
inn betri. Á að byrja nýtt kapp-
hlaup við sr. Bjarna, Friðrik og
Árna um að bæta hjartalag
Reykvíkinga, svo að um muni?
Vel munu þessir menn vinna,
en nóg mun samt rúm fyrir aðra
í nánd við þá, sem velji sér
meira af jarðneskum viðfangs-
efnum.
í þessu sambandi er átt við bæ,
sem er betra að búa í heldur en
núverandi Reykjavík. Það á að
vera bær, þar sem hreinn og ó-
skemmdur fiskur er seldur með
sæmilegu verði í hreinlegum
búðum. Það á að vera bær með
ódýru ræktarlandi fyrir alla bæj-
arbúa, sem vilja framleiða græn-
meti og garðmat handa sér og
sinum. Það á að vera bær, þar
Formaður Sjálfstæðisflokks-
ins hefir mjög um það geipað í
blöðum sínum, og haft til þess
aðstoð manna eins og Sigurðar
Kristjánssonar, að núverandi
stjórnarflokkar hafi sýnt sjáv-
arútveginum kæruleysi og jafn-
vel fjandskap, og á engan hátt
verið málum hans sinnandi á
Alþingi eða í ríkisstjórn.
Þessum rógi til hnekkingar
hefir hér í blaðinu verið skýrt
frá staðreyndum um það, á
hvern hátt stjórnarflokkarnir
unnu að málefnum sjávarút-
vegsins á síðasta Alþingi. En að
þessu sinni skulu til frekari
glöggvunar stuttlega rif j aðar
upp helztu aðgerðir Alþingis
til stuðnings sjávarútvegin-
um síðan núverandi stjórn kom
til valda sumarið 1934.
Má þá fyrst á það minna, að
á haustþinginu 1934 var út-
flutningstollur á síld lækkaður
og færður til samræmis við hið
almenna útflutningsgjald sjáv-
arafurða. Var tollurinn endur-
greiddur fyrir árið 1934, og
hefir þvi ívilnun þessi komið
síldveiðendum til góða í 4 ár.
Mun lækkunin hafa numið sem
næst 125 þús. kr. árlega eða
samtals 500 þús. kr. á þessum 4
árum.
Til Fiskimálasjóðs hefir ríkið
greitt á þessum árum samtals
um 850 þús. kr., sem tekið var
að láni, og varið til markaös-
leita, rannsóknar aflamiða og
margskonar nýbreytni í fram-
leiðslu sjávarafurða, sumpart
sem beinum framlögum, sum-
sem menn geta byggt yfir sig
hús með sæmilegum húsbúnaði,
án þess að vera lífsþrælar alla
æfi. Og það á að vera bær, þar
sem lítil börn fá að sofa
fram eftir myrkum skammdegis-
morgnum og eru leidd til for-
eldrahúsanna af velviljaðri lög-
reglu, löngu áður en fullorðið
fólk gengur til svefns.
En auk þess á Reykjavík að
geta orðið fallegur bær. Til þess
þarf hann að fá skipulag, eins og
Keflavík og Eyrarbakki, Blöndu-
ós og Skagaströnd. Hann þarf
að fá opin svæði frá Tjörninni
og suður að Skerjafirði. Hann
þarf að fá vel lagaðar og breiðar
götur og fögur hús, þar sem
mest ber á þeim, þar sem þau
setja svip á bæinn.
í stuttu máli: Reykjavík þarf
að verða betri bær og fallegri bær
fyrir þá, sem þar eiga að lifa og
fyrir landið allt. Þess vegna þarf
Framsóknarflokkurinn að ráða
miklu um hag Reykjavíkur. Þess
vegna þarf bærinn, vegna sjálfs
sín, að láta Framsóknarflokkinn
vinna mikinn sigur við næstu
bæj arst j órnarkosningar.
part sem vaxtalágum lánum til
atvinnurekenda.
Greiddar hafa verið úr ríkis-
sjóði samtals um 100 þús. kr.
vegna ofviðrisskaða, aðallega á
vélbátum.
Útflutningsgjald á saltfiski
hefir verið afnumið með lögum
og nemur sú ívilnun 220—230
þús. kr. árlega fyrir útgerðina,
miðað við útflutning síðustu
ára, en tilsvarandi hærri upp-
hæð, ef afli og sala kemst í
meðallag eða hærra.
Næstum allt, sem þá er eftir
af útflutningsgjaldi sjávaraf-
urða, eða 400 þús. kr. árlega,
hefir nú ríkið gefið eftir til
Fiskimálasjóðs, og verður því
samkvæmt sérstökum lögum
varið til styrktar hraðfrystihús-
um og niðursuðuverksmiðjum
og til að stuðla að því að hingað
verði fenginn af félagsskap sjó-
manna nýtízku togari í til-
raunaskyni.
Ennfremur mun ríkisstjórnin
samkvæmt heimild þingsins, ef
ekki stendur á tilsvarandi í-
vilnun frá hlutaðeigandi bæj-
arfélögum, endurgreiða veiði-
skipum salttollinn og kolatoll á
saltfisksvertíð á yfirstandandi
ári. Nemur sú eftirgjöf væntan-
lega um 150 þús. kr.
Samþykkt hafa verið lög um
skuldaskil fyrir vélbáta og línu-
skipaútveginn. Samkvæmt þeim
lögum hefir Skuldaskilasjóður
vélbátaeigenda lánað um 1
millj. 350 þús. kr. til útgerðar-
manna og á þann hátt keypt
þeim samninga og niðurfellingu
skulda svo að mörgum milljón-
um skiptir. Til að standa
straum af þessari starfsemi,
leggur ríkissjóður nú fram-160
þús. kr. á ári.
Árin 1936 og 1937 voru út-
gerðarmönnum hér syðra að til-
hlutun ríkisins veit t samtals
um 350 þús. kr. að láni til að
standa straum af hinni óhag-
stæðu vetrarvertíð og geta kom-
ið bátum sínum á síld.
Þá mætti gjarnan minna Ólaf
Thors og hans menn á það, að
í árslok 1935 námu stjórnar-
flokkarnir úr lögum hið óvin-
sæla og tilfinnanlega verð-
jöfnunarsjóðsgjald á saltfiski,
sem nam að meðaltali 5 krónum
á hvert skippund. Var þar með
létt af útveginum álögum, sem
myndu hafa numið um 2 millj.
kr. samtals á árunum 1936 og
1937, og hlutfallslega á yfir-
standandi ári. En þessi skattur
var eins og kunnugt er arfur,
sem núverandi stjórn tók við
eftir ráðsmennsku Sjálfstæðis-
manna og bandamanna þeirra í
utanríkismálum, svo sem nánar
var frá skýrt í greinum J. J.
um þetta mál hér í blaðinu fyr-
ir tveim árum1).
Vel mætti líka á það benda,
hvernig núverandi stjórn hefir
aðstoðað útgerðarmenn með til-
högun innflutningsleyfa, þar
sem innflytjendum hefir í stór-
um stíl verið gert skylt að
kaupa' vörur frá Ítalíu og
Þýzkalandi til þess að hægt
væri að selja þangað ' fram-
leiðslu sjávarútvegsins. Hafa
aðrir landsmenn þannig í mörg-
um tilfellum verið skattlagðir til
aðstoðar útgerðinni, þar sem
hinar þýzku og ítölsku vörur oft
hafa verið dýrari en sambæri-
legar vörur annarsstaðar.
Samkvæmt framansögðu má
slá því föstu, að bein lækkun
og niðurfelling skatta á útgerð-
inni á árunum 1934—38, miðað
við það ástand, sem var, þegar
núverandi stjórn tók við, nemi
samtals sem næst fjórum millj-
ónum króna.
Þar við bætist svo annar sá
stuðningur, sem útgerðin hefir
hlotið og talinn er hér að fram-
an, og fólginn er í hagkvæmum
lánveitingum, skuldaskilum,
framlögum ríkisins til Fiski-
málasjóðs, svo og þeim 400 þús.
kr. af útf lutningsgj aldi, sem
áður runnu í ríkissjóð, en nú
verður varið til styrktar hrað-
frystihúsum, niðursuðuverk-
smiðjum o. s. frv., ennfremur
sú hjálp, sem fisksölunni hefir
verið veitt með áðurnefndri út-
hlutun innflutningsleyfa.
Til viðbótar má svo nefna þá
mikilsverðu lagavernd, sem
síldar- og saltfisksölunni hefir
verið fengin og síðari tímar
munu betur meta að verðleik-
um en nú er gert af pólitískum
æsingamönnum.
Blöð og skrafskúmar Sjálf-
stæðisflokksins hafa löngum
legið á þvi lúalagi, að halda því
fram, að fé því, er Fiskimála-
nefnd hefir verið falið til ráð-
stöfunar, sé á glæ kastað. Er
oftast svo á þeim að skilja, að
Héðinn Valdimarsson, sem ver-
ið hefir formaður nefndarinnar,
útdeili einn þessu fé og hafi þar
um öll ráð. Þetta er þó firra ó-
hlutvandra manna og annað
ekki. Fiskimálanefnd er lögum
samkvæmt skipuð 7 mönnum,
sem tilnefndir eru af eftirfar-
andi aðilum (einn af hverjum):
Landsbanka íslands, Útvegs-
banka íslands h/f., Fiskifélagi
íslands, botnvörpuskipaeigend-
um, Sambandi ísl. samvinnufé-
laga, Alþýðusambandi íslands
og atvinnumálaráðherra. Það er
ekki einu sinni svo, að hinn
stjórnskipaði maður, sem at-
1) Svo viðkvæm var samvizka Sjálf-
stæðismanna, þegar á þetta mál var
minnzt, að þeir stukku úr utanríkis-
málanefnd og hafa ekki sézt þar síðan.
t T L Ö n D :
Atvínnulíf
Fínnlands
Finnsku bankarnir hafa ný-
lega gefið út skýrslu um starf-
semi sína á tímabilinu 1. okt.
1936—30. sept. 1937. í skýrslu
þessari er að finna margvíslegar
upplýsingar um afkomu at-
vinnuveganna þar í landi á þessu
tímabili.
Eftir yfirliti þessu að dæma,
virðist afkoman hafa farið batn-
andi. Liggur einkum til þess sú
ástæða, að verð á allskonar trjá-
vörum hefir stórhækkað í verði,
en skógarhögg og trjáiðnaður
eru með helztu atvinnuvegum
Finnlands. Verðhækkun hefir
einnig orðið á mörgum landbún-
aðarafurðum. Þetta hefir aukið
tekjur bænda og skógarhöggs-
manna og hin aukna kaupgeta
þeirra hefir stuðlað að aukinni
innanlandsframleiðslu á ýmsum
iðnvörum, eins og t. d. skóvörum
og ýmiskonar byggingarvörum.
Verzlunarjöfnuðurinn hefir
ekki orðið eins hagstæður á þessu
tímabili og oftast áður, sem staf-
ar af því að aukizt hefir inn-
flutningur á vélum og hráefnum
til iðnaðar, en innflutningur
neyzluvara hefir minnkað. Þessi
breyting á utanríkisverzluninni,
ásamt því að fjölmörg ný at-
vinnufyrirtæki hafa verið skrá-
sett seinustu mánuðina, ber þess
merki, að atvinnuvegirnir séu í
blómgun.
Inneignir sparifjáreigenda í
bönkum hafa á þessu tímabili
aukizt um 1368 millj. marka, en
útlán bankanna hafa aukizt um
879 millj. marka. Bankarnir
hafa allan tímann legið með
miklar peningabirgðir, sem þeir
hafa ekki komið í notkun; síðan
í júní hafa þær venjulega numið
yfir eina milljarð marka. Þetta
hefir haft þær afleiðingar, að
vextir hafa lækkað. Vextir af
sparifé eru nú 3y2% og vextir af
útlánum hjá Finnlandsbanka
4%.
Framfærslukostnaður er talinn
hafa hækkað um 7y2% síðan
1935.
í lok ágústmánaðar síðastl.
voru 2794 menn skráðir atvinnu-
lausir í öllu landinu. Á sama
tíma 1934 voru skráðir 5064 at-
vinnuleysingjar, en skráningin
var þá ekki eins fullkomin.
—y-
vinnumálaráðherrann velur (i
þessu tilfelli Héðinn Valdimars-
son), sé sjálfkjörinn formaður
nefndarinnar. Samkvæmt lög-
unum á nefndin að kjósa sér
sjálf formánn og hefir líka gert
það. Það er erfitt að sjá, að
nefnd, sem á að ráðstafa opin-
beru fé handa sj ávarútveginum,
geti vexið samsett á eðlilegri
hátt en þennan, og hafi nefnd-
inni í einhverju verið mislagðar
hendur, þá er það ekki sök Al-
þingis, heldur þeirra aðila, sem
áttu að skipa menn í nefndina
og engin sérstök ástæða var til
að vantreysta í því efni. Enda
mun það svo vera, að árásirnar
á nefnd þessa og störf hennar
J. J.
Framh. á 4. síðu.