Nýja dagblaðið - 08.01.1938, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
Vestmannaeyja-
ferð
NÝJA DAGBLAÐEB j
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f. j
Ritstjóri:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. |
Ritstj órnarskrif stof urnar:
Lindargötu li). Simar 4373 og 2353 !
Afgr. og auglýsingaskrifstofa: j
Hafnarstræti 16. Simi 2323.
ÍLSkriftargjald kr. 2.00 á mánuði. J
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Sími 3948.
■■
Ofug þróun
Eftir hörð átök hjá sósía-
listum hefir niðurstaðan orðið
sú, að samfylking hefir tekizt
með þeim og kommúnistum í
bæjarstjórnarkosningum, bæði
hér og úti á landi.
Fullkominn samruni þessa
flokks er því hér eftir ekki nema
tímaspursmál.
Um það eitt, að sameining
tekst milli þessara flokka, er
ekki nema gott að segja. Það
er ekki til neinna bóta, hvorki
fyrir verkalýðinn eða stjórn-
málabaráttu landsins, að verka-
menn séu í stöðugri baráttu
innbyrðis. En hitt er annað mál
og ekki síður mikilvægt, á hvaða
grundvelli þessi sameining fer
fram og hvernig hinn nýi flokk-
ur verður.
Það sem hefir skipt sósía-
listum og kommúnistum í and-
stæða flokka, er ekki markmið-
ið sjálft. Um það eru þéir sam-
mála. Það, sem þá greinir um,
er leiðin að markinu. Sósíalistar
vilja ná takmarkinu með þvi
að vinna meirihluta þjóðarinn-
ar til fylgis við skoðanir sínar á
friðsamlegan hátt. Meðan sú
þróun stendur yfir, vilja þeir
gjarnan vinna að umbótum á
kjörum hinna vinnandi stétta.
Kommúnistar leggja hinsvegar
enga áherzlu á það, að afla sér
meirihlutafylgis. Þeir leitast við,
að byggja flokk sinn þannig upp,
að geta steypt þjóðskipulaginu
sem fyrst með byltingu og ætla
síðan að knýja stefnumál sin
fram með ofbeldi. Þeir vilja eng-
ar umbætur gera meðan þjóð-
skipulagið helzt óbreytt, því
slíkt verði til þess að gera fólk-
ið ánægðara og dragi úr bylt-
ingarhug þess.
Vegna þessara gerólíku og
ósamræmanlegu starfsaðferða
socialista og kommúnista hefir
skapast fullkominn fjandskapur
milli þessara flokka. í þeim
löndum, þar sem lýðræðið hefir
staðið lengst og fólkið kann orð-
ið bezt að meta frelsið, hefir
vegur kommúnista yfirleitt orð-
ið lítill. Svo er það t. d. á Norð-
urlöndum og í Englandi. Hins-
vegar hafa socialistar náð þar
miklum vexti og eru nú aðal-
stjórnarflokkarnir á Norður-
löndum fjórum. Þeir hafa þar
smá saman fjarlægzt marxism-
ann og tekið upp borgaralega
umbótapólitík. Vegna þess hefir
vegur þeirra líka farið vaxandi,
enda hafa þeir lika fullkomlega
afsannað þær kenningar komm-
únista, að ekki sé hægt að bæta
kjör fólksins, án byltingar.
Að sama skapi sem fylgi þess-
I.
Framsóknarmenn í Vest-
mannaeyjum hafa um nokkra
stund haft með sér félagsskap,
en ekki látið mikið á sér bera við
kosningar. Þeir hafa álitið rétt
að bíða byrjar eftir hentugri
stund, að grípa á áberandi hátt
inn í bæjarmálastarf Eyjanna.
En nú álitu þeir tírnann kominn,
og óskuöu eftir, að við Eysteinn
Jónsson kæmum kynningar- og
fundaferð upp úr nýári. Fórum
viö með Gullfossi á mánudags-
kvöld og ætluðum að koma með
Súðinni á fimmtudagsmorgun til
Rvíkur. En vegna óveðurs, gat
skipið ekki komizt út af Vest-
mannaeyjahöfn fyrr en á
fimmtudagskvöld. Höfðum við
þess vegna nærri þrjá daga til
fundahalda og kynningar í Eyj-
unum.
II.
Þessir þrír dagar voru ekki
lengi að líða. Við fengum nætur-
stað á mjög snotru, nýlegu gisti-
húsi, Hótel Berg. Fórum svo
strax með nokkrum kunningjum
í bifreið hringferð um allar eyj-
arnar, suður á Stórhöfða, þar
sem vitinn er, og eftir flestum
hinum mörgu, nýju ræktunar-
vegum, sem gerðir hafa verið
síðan 1928. Síðar um daginn
komum við að hinum prýðilega
íþróttavelli, norðanvert við bæ-
inn, og að garði þeim, sem hlað-
inn hefir verið í haust til varn-
ar Eiðinu móti brimi, sem var á
góðri leið með að brjóta grand-
ann. Eftir þetta skiptum við
Eysteinn með okkur verkum, að
því leyti sem við vorum ekki á
fundum. Hann kynnti sér hafn-
armálin og afkomu sjávarút-
vegs, en ég heimsótti skólana í
bænum, héraðslækninn og kynnti
mér ræktunar- og búnaðarmál.
Daginn eftir fór ég aftur fyrir
hádegi með tveim af aðalleið-
togum ræktunarmálanna aðra
ferð um alla ræktunarvegina.
Jafnframt þessu heimsóttum við
lýsissamlagið, sem er samvinnu-
félag allra útgerðarmanna í Eyj-
um. Verksmiðja þeirra kostar
um hálfa milljón og má kallast
risafyrirtæki á íslenzkan mæli-
kvarða. Ennfremur heimsóttum
við netagerðina, sem hnýtir net
fyrir alla útvegsmenn í Vest-
mannaeyjum og selur til Suður-
nesja auk þess. Þá komum við í
tvö af frystihúsum bæjarins, og
athuguðum sjóveituna, sund-
laugina og landbrot það, sem er
að gerast frá syðri hafnargarð-
inum og bænum stendur talsverð
hætta af.
Einn höfuðkostur við pólitísk
ferðalög fyrir þingmenn og
blaðamenn, er að þeir kynnast
þannig af eigin sýn aðaldrátt-
um í framþróun einstakra hér-
aða. —
III.
Það er erfitt að segja hvað er
merkilegast að sjá í Vest-
mannaeyjum við stutta heim-
sókn. Tryggvi heitinn Þórhalls-
son mætti Vestmannaeyingum
á miðri leið í ræktunarmálum,
og fyrir hans áhuga og forgöngu
var byrjað 1928 að leggja vega-
net um allar Eyjarnar, og jafn-
framt að rækta landið. Nú eru
í Eyjunum 300 kýr og tæplega
30 bílar. Talið er að búið sé að
rækta hálft landið og að koma
megi kúafjöldanum upp í 600
og veitir ekki af því vegna
heimamanna í Eyjum. Sumt af
landinu er gott til ræktunar,
en mikið af því er nýtt og frjó-
efnasnautt. En með því að bera
feiknamikið af fiskiúrgangi í
þetta land, verður það frjótt.
Ég sá blett dálítið frá bænum,
sem gaf í þrem sláttum 110
hesta að töðu af einum ha.
Þann blett átti einn af þekkt-
ustu útgerðarmönnum í Eyjum,
Ólafur Auðunsson. Mér var
sagt, að þessi uppskera væri tals-
vert algeng hjá bændum sem
hefðu nógan áburð. Og þegar
litið er á, aö vegakerfið og rækt-
unin er að langmestu leyti fram-
kvæmd á síðustu 10 árunum, síð-
an Framsóknarflokkurinn fór að
hafa megináhrif á stjórn jarð-
ræktarmálanna, þá virðist mér
einsætt, að ekki líði á löngu þar
til allt ræktanlegt land í Eyjum
verði tún og garðar. Eyjarnar
verða þá allar skrúðgrænar milli
hafs og hamra.
Barnaskólinn í Eyjum er mikil
bygging, að nokkru leyti frá tíð
Rögnvaldar húsameistara. Síðar
hefir þar verið byggð ný álma
með ágætu leikfimishúsi. Börnin
eru yfir 500. Skólinn er gott hús,
nema hann ætti að vera færri
hæðir, en þetta var siður í þann
tíð, að láta eins og íslendinga
vantaði lóðir undir byggingar
sínar. Skólanum er prýðilega við
haldið og hreinlæti og umgengni
í bezta lagi. Páll Bjarnason
skólastjóri hefir komið á mjög
föstu og rólegu skipulagi um
alla stjórn og vinnubrögð í skól-
anum. Þegar þarf að bæta við
barnaskóla í Vestmannaeyj-
um, held ég að það ætti að vera
á öðrum stað, ef til vill nærri
íþróttavellinum, vera lág bygg-
ing, helzt ekki nema ein hæð,
með miklum skilyrðum til mai'g-
háttaðrar vinnubragðakennslu
og íþrótta.
Gagnfræðaskólinn í Vest-
mannaeyjum var stofnsettur
með lögum frá 1930, fyrir for-
göngu Framsóknarmanna. Skóla
stjórinn, Þorsteinn Víglundsson,
átti hin fyrstu ár erfitt upp-
dráttar, því að flokkadráttur
er oft allmikíll í Eyjum og bitn-
aði það á skólanum. En nú er
öll andstaða horfin og bæjarbú-
ar standa sameinaðir um skól-
ann. Nemendur eru um 60 mjög
mannvænlegur hópur. Allir eru
þeir í bindindisfélagi skólanna,
og er það ekki lítill fengur sann-
arlegri menningu i bænum, að
svo mikil reglusemi ríkir í þeim
skóla, sem allur þorrinn af ung-
lingum í bænum sækir um 2—3
vetra skeið.
Iðnaðarmenn í Vestmanna-
eyjum hafa keypt íbúðarhús
Gísla kaupmanns Jónssonar,
„Breiðablik“ fyrir kvöldskóla
sinn, og leigja jafnframt Gagn-
fræðaskólanum neðstu hæð fyrir
kennslu fyrri hluta dags. En
önnur og þriðja hæð í húsinu er
leigð til íbúðar, en þar geta ver-
ið margar kennslustofur. Húsið
er úr timbri og talið nokkuð
kalt. En það stendur á fallegasta
stað í bænum, utan um það er
stór og vel hirtur garður með
vandaðri steingirðingu um-
hverfis. Nemendur hafa ágæta
aðstöðu til íþrótta í skólagarð-
inum, og umhverfið er hið ákjós-
anlegasta fyrir slíkan skóla.
Ég hreyfði því við marga
menn í Vestmannaeyjum, og því
var yfirleitt vel tekið, að Breiða-
Svar vid svari
Herra Benjamín Sigvaldason
veitir mér þann heiður að senda
mér „svar“ á gamlársdag út af
greinarstúf, er ég skrifaði í
Nýja dagbl. um síðasta hefti
Grímu.
Hann segir, að ég opinberi
„fáfræði“ mína og „þekkingar-
skort“ er ég hafi ætlazt til að
hann hefði skrifað þjóðsögu.
Nú er það vitanlegt, að herra
Benjamín Sigvaldason hefir
skrifað sig þjóðsagnaritara
(ekki þó í ,,svari“) og hélt ég af
því í „fáfræði“ minni að hann
væri það, en ekki sagnfræðing-
ur (Historiker) og verð ég að
játa það að þarna hefi ég
hlaupið á mig, með því að taka
mark á honum. Hann kveðst
hafa fulla ástæðu til að ætla,
að ég hafi ekki lesið formálann,
sem mér fannst að hefði mátt
missa sig. Ó-jú, það hafði ég
gert, t. d. þá merkilegu upp-
götvun, að alþýðufólk ætti sér
sögu. Aftur á móti hefir hann
lesið greinarstúf minn svo ræki-
lega, að hann hefir farið að sjá
(tvöfalt?) það, sem engir aðrir
hafa séð, eins og það að ég am-
ist við að heimildir séu notað-
ar eða þáttur Rifs-Jóku væri
skrásettur. —
En er alveg sama hvernig
verkið er af hendi leyst?
Herra Benjamín Sigvaldason
segir að sér hafi dottið i hug,
að ég hafi tilhneigingu til að
gera öðrum illt. Satt að segja
datt mér ekki í hug að honum
yrði svona illt af þessum grein-
arstúf mínum. Þó getur hann
huggað sig við það, að þótt ég sé
slæmur, þá eru, sem betur fer,
til góðir menn á landi hér, svo
sem t. d. þeir, sem báðu hann
að skrifa þáttinn í Grímu og
þeir er rita í Dvöl.
Að endingu þakka ég svo
herra Benjamín Sigvaldasyni
sagnfræðingi fyrir hógværð og
ljúfmennsku, nafnbætur og
góðar ráðleggingar mér til
handa og óska honum árs og
friðar. Er svo útrætt um þetta
mál frá minni hálfu og mun ég
draga mig auðmjúklega í hlé
fyrir norðanvindinum.
Hjörtur Björnsson
frá Skálabrekku.
blik yrði keypt af iðnaðarmönn-
um fyrir gagnfræðaskólann og
iðnskólann, ef húsið fengist
með sanngjörnu verði. Síðan
yrði allt húsið notað fyrir skól-
ana og fyrir bókasafn bæjarins,
sem á við lítinn kost að búa. Þá
væri hægt að gera kennsluna
miklu fjölbreyttari en hún er
nú, einkum verklega kennslu
bæði pilta og stúlkna. Iðnaðar-
mönnum er ofraun að bera
kostnað af húsinu, en fyrir bæ-
inn og landið yrði tilkostnaður-
inn óvenjulitill.
. Að réttu lagi þyrfti Vest-
mannaeyjabær að eignast gott
skólaeldhús, fyrir allar ungar
stúlkur í bænum, þar sem þær
gætu lært til hlítar öll nauðsyn-
leg handtök og aðferðir við hag-
nýta nútíma matreiðslu og
heimilisstjórn. Álmu, eina hæð,
mætti auðveldlega byggja frá
bakhlið hússins, þvert yfir garð-
Frh. á 4. síðu.
ara gætnu socialistaflokka hefir
aukizt hafa flokkar kommúnista
hrunið niður. Verkamenn standa
þar nú yfirleitt sameinaðir í ein-
um sterkum, lýðræðissinnuðum
flokki.
En sú sameining, sem er að
verða hér, fer fram með allt
öðrum hætti og hefir allt önn-
ur markmið.
Hér gerist hún ekki með þeim
hætti, að socialistar vinni fylgi
frá kommúnistum með skyn-
samlegum umbótum. í þess
stað byrjaði Héðinn Valdimars-
son að keppa við kommúnista í
kröfum um þjóðnýtingu og öðru
þessháttar. Þetta varð til að
auka veg kommúnista og óskýra
mörkin milli flokkanna. Þegar
Héðinn sá afleiðinguna af þess-
ari misheppnuðu tilraun, sem
átti að verða til þess að eyði-
leggja kommúnistana, en hafði
öfug áhrif, breytti hann alger-
lega um stefnu til að bjarga
sjálfum sér frá falli. í stað þess
að vera áður einn mesti fjand-
maður kommúnista verður hann
nú mesti vinur þeirra. Öll hans
vinna beinist að því marki, að
sameina socialista og kommún-
ista í nýjan flokk, sem hafi aö
mestu leyti sömu stefnu og
kommúnistar.
Allt bendir nú til að honum
muni heppnast þetta og hin
pólitísku og faglegu samtök
verkamanna verði á næstunni
í höndum hans og kommúnista.
Hér er því þróunin alveg and-
stæð því, sem orðið hefir ann-
arsstaðar á Norðurlöndum. Hér
eru það byltingaröflin, sem hafa
sigrað, og hinir hægfara social-
istar, sem hafa beðið lægra
hlut.
Hinir nýju stjórnendur munu
kappkosta það fyrst og fremst
að heyja harðsnúna baráttu
fyrir hinum marxistisku kenn-
ingum og nota til þess ósvífnari
og óvægnari vinnubrögð en
verkalýðsflokkarnir á Norður-
löndum.
Afleiðingarnar geta orðið ör-
lagaríkar. En öruggusta vörnin
gegn þeim hættum, sem af því
kunna að stafa, er að efla mið-
flokkinn, sem vill skapa aukið
jafnvægi í þjóðfélaginu, treysta
lýðræðið í sessi og tryggja áfram
hina friðsömu þróun umbót-
anna.