Nýja dagblaðið - 05.03.1938, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
—o—omh — ' >
I\ÝJA DAGBLABIB
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Ritstjóri:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
Ritst j ómarskrif stof urnar:
Lindarg. 1 D. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Lindargötu 1D. Sími 2323.
Eftir kl. 5: Sími 3948.
Áskrifarverð kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Símar 3948 og 3720.
Eindrægnin í
Sjálistæðisilokknum
Morgunblaðið hefir undanfar-
ið gortað af því, að meiri ein-
drægni sé ríkjandi innan Sjálf-
stæðisflokksins en nokkurs ann-
ars hérlends stjórnmálaflokks.
í blaði Sjálfstæðisflokksins á
Akureyri, íslendingi, hefir Jón
Sveinsson, efsti maður á lista
flokksins, við bæjarstjórnar-
kosningarnar, nýlega skrifað
greinarflokk um sama efni. —
Hann fer ekki með neinar full-
yrðingar, heldur skýrir blátt á-
fram frá staðreyndum. Vitnis-
burður hans er líka á allt aðra
leið.
í upphafi greinarinnar segir
Jón frá undirbúningi kosning-
anna og virtist samheldnin þá í
bezta lagi. Segist Jóni síðan svo
frá:
„Var nú prédikuð hin mesta
eindrægni á þeim fundum, er
stuðningsmenn D-listans héldu.
En nú er komið á daginn hver
heilindin hafa verið.
Um leið og einhuginn er boö-
aður, er sérstök klíka að verki.
Klíka, sem heldur skóla hingað
og þangað í bœnum, til að kenna
mönnum að strika út og fœra
til, án þess að ónýta atkvœða-
seðilinn. Og það er sannanlegt,
að nokkrir Sjálfstœðismenn
liggja með Gróusögur í eyrum
þeirra kjósenda, sem þeir vona
að séu talhlýðnir.“
Þessi starfsemi bar þann ár-
angur, að Jón, sem var efsti
maður listans, var strikaður út
á 157 seðlum, og náði því ekki
kosningu, þó listinn kæmi 4
mönnum í bæjarstjórnina. Arn-
finna nokkur Björnsdóttir var
strikuð út á 114 seðlum og náði
heldur ekki kosningu.
Jón kemst að þeirri niðurstöðu
að annaðhvort séu þeir, sem
hafa strikað hann út, „lítilsigld-
ir fávitar“ eða „samvizkulausir
flokksníðingar“, en á öðrum
stöðum í greininni verður það
helzt skilið, að í þeirra hópi séu
ýmsir helztu leiðtogar Sjálf-
stæðismanna á Akureyri.
Afleiðingarnar telur Jón þess-
ar:
„Afleiðingin af þessari
skemmdarstarfsemi og stiga-
mennsku flokkssvikaranna, er
fyrst og fremst sú, að tapazt
hefir eitt sœti Sjálfstœðismanna
í öœjarstjórn.... í öðru lagi er
flokkurinn hér tvístraður um ó-
ákveðinn tíma.... Og þegar
þetta er um garð gengið, er sem
hlakki í mörgum þeim, sem
þykjast vera Sjálfstœðismenn.“
Þannig lýsir Jón Sveinsson
eindrægni Sjálfstæðisflokksins á
Akureyri. Og öll þessi óheilindi
og baktjaldavinna stafar ekki af
málefnaágreiningi. Átökin virð-
ast stafa af því, að foringjar
Sjálfstæðisflokksins koma sér
ekki saman um, hvernig þeir
eiga að skipta með sér þeim
stöðum og smábitlingum, sem
aðstaða þeirra í bæjarstjórninni
var líkleg til að skapa þeim.
Þetta minnir mjög mikið á
framkomu Reykjavíkuríhaldsins,
þegar Pétur Halldórsson var val-
inn borgarstjóri. Samkvæmt yf-
irlýsingu Ólafs Thors í Morgun-
blaðinu 31. júlí 1935, höfðu
„ýmsir áhrifamenn Sjálfstæðis-
flokksins og allflestir meðlimir
foringjaráðs Varðarfélags“ til-
nefnt Jakob Möller. En „niður-
staðan varð þó sú,“ segir 1 yfir-
lýsingu Ólafs, „að annar maður
var valinn og var orsök þess
einkum sá undirróður, sem átti
sér stað innan flokksins gegn
Jakoö Möller.“
Þannig er Sjálfstæðisflokkur-
inn. Hinir eigingjörnu foringjar
hans geta staðið saman í nei-
kvæðri baráttu gegn umbóta-
málum hinna vinnandi stétta.
Þar hafa þeir sameiginlegra
hagsmuna að gæta. En þegar
þeir eiga að skipta einhverju
herfangi á milli sín, strax og
hagsmunirnir rekast eitthvað
lítilsháttar á, þá er eindrægnin
búin. Sönn eindrægni er hvergi
minni en í Sjálfstæðisflokknum,
enda hlýtur það svo að vera, þar
sem það eru persónulegir hags-
munir en ekki hugsjónir, sem
halda flokknum saman.
Lækkun útgerðar-
kostnaðar
Á seinasta flokksþingi Fram-
sóknarmanna var samþykkt að
láta endurskoða lögin um at-
vinnu við siglingar á íslenzkum
skipum, m.a. með tilliti til þess
að sjávarútveginum væri ekki
iþyngt með kröfum um of mikið
mannahald.
Þessi ályktun flokksþingsins
var byggð á þeirri staðreynd, að
núgildandi lög krefjast í mörg-
um tilfellum fleiri yfirmanna
en nauðsyn krefur og gerir út-
gerðarkostnaðinn þannig meiri
en hann þyrfti að vera. Þannig
er þess t. d. krafizt að bátar
undir 30 smál., sem leggja afla
daglega á land, skuli hafa lærð-
an stýrimann með hærri laun-
um en aðra bátverja. Bakar
þetta smáútgerðinni talsvert
aukin útgjöld og stundum hafa
ekki fengizt menn, sem full-
nægðu hinum tilsettu skilyrð-
um. Togurum er t. d. gert að
skyldu að hafa einum vélstjóra
fleira en þörf krefur og eykur
það útgerðarkostnað þeirra á 5.
þús. kr. árlega.
í samræmi við framangreinda
ályktun hafa þingmenn Fram-
sóknarflokksins nú lagt fram
tvö frv. Hið fyrra gengur í þá
átt að fella niður óþarfa yfir-
menn á skipum, en hitt nemur
úr gildi þá reglu, að föstum árs-
mönnum á skipum séu greidd
laun í 5—6 daga umfram árs-
launin.
Ef bæði þessi frv. yrði að lög-
um myndi útgerðinni sparast
Skáldíð og hermaðurínn
Gabríele D’ Annunzío Þórh. Þorgilsson
D’Annunzio var heimskunnur
maður. Hér hefir hann óefað
verið kunnari lesendum er-
lendra bóka en flestir aðrir rit-
höfundar í rómönskum löndum.
— Það sem hér fer á eftir, á
ekki að vera neinn dómur um
hann sjálfan né verk hans, að-
eins örstutt yfirlit yfir hinn
róstusama og viðburðaríka æfi-
feril hans, sem út af fyrir sig
er líkastur æfintýri.
Gabriele D’Annunzio hét í
rauninni bara Gaetano Rapag-
netta, eins og hver annar rétt-
ur og sléttur alþýðumaður. En
í yfirlæti fyrstu rithöfundarára
sinna mun honum hafa fundizt
það nafn harla litilmótlegt, og
tók hann því það ráð að skipta
um nafn. En hversvegna hann
seildist svo langt að kenna sig
við erkiengilinn Gabríel, „boð-
berann“ (D’Annunzio), verður
ekki ráðið, þótt vel megi vera,
að þetta eftirnafn hafi áð-
ur verið til i ætt hans.
D’Annunzio fæddist um borð
í seglskipi úti á Adríaflóa árið
1863. Bernsku-og æskuárin lifði
hann í Ítalíu og gekk á skóla í
Róm; giftist ungur franskri
greifadóttur, en skildi fljótt við
hana, og til þess að fá hjóna-
skilnaðinn staðfestan að lögum,
sem þá var bannað í Ítalíu, sótti
hann um borgararéttindi í
Sviss, en var synjað. Nokkru
síðar, eða 1898, var hann kjör-
inn á þing. Þar kom hann fram
sem sósíalisti og vöktu ræður
hans og yfirlýsingar hrifningu
— og undrun trúbræðra hans.
Þeir voru í hálfgerðum vand-
ræðum með hann. Hann fylgdi
engri fyrirskipaðri „línu“.
Sextán ára gaf hann út fyrstu
ljóðabók sína, og hafa margar
komið út síðan, enda var hann,
einkum framan af, mest dáður
fyrir ljóð sín. Þykja þau prýðis-
fögur að forminu til, en út á
efnið hafa margir að setja.
Hann syngur fýsnum og nautn-
um lof með ögrandi, meitluðum
lýsingum, hann dregur upp
truflandi myndir af lastahneigð
manna og glæpsamlegri hegðun,
og kvæði hans eru gagnsýrð al-
gyðishyggju, sjálfsdýrkun og
hatri á öllu meðalhófi eða hálf-
velgju.
Þetta var nóg til að hrinda af
stað ofsalegum deilum um hann
talsvert fé, án þess að öryggi
sjómanna yrði að nokkru leyti
skert. Sézt það síðarnefnda m.
a. vel á því að löggjöf nágranna-
þjóðanna gerir yfirleitt minni
kröfur um fjölda yfirmanna en
frv.
Það munu allir viðurkenna að
nauðsynlegt sé að létta öllum
óþörfum útgjöldum af útgerð-
inni. En andstöðuflokkar Fram-
sóknarmanna hafa þó ekki þor-
að að hreifa þessu máli af ótta
við óvinsældir nokkurra manna.
Þess ber nú að vænta, að þeir
láti hagsmuni útgerðarinnar
skipa æðri sess en slíkan ótta.
D’ANNUNZIO.
og skáldskap hans, og tóku þátt
í þeim margir þjóðkunnir menn,
svo að jafnvel er spurning, á
hverju frægð D’Annunzio kem-
ur til með að byggjast meira i
framtíðinni, hvort heldur á
sjálfum verkum hans eða bók-
menntunum, sem um þau hafa
verið skrifaðar.
Ekki tók fyrir ritdeilur þess-
ar, heldur heppnaðist D’An-
nunzio þvert á móti að hleypa
nýju fjöri i þær, er hann byrj-
aði að senda frá sér skáldsögur.
Þau hneykslandi viðhorf, sem
hjúpuð voru leikandi lipru,
hreimþýðu rósamáli í ljóðum
hans, komu nú fram í allri sinni
nekt á auðugu og fáguðu „sa-
lon“ máli gagnrýnendanna
sjálfra. „Nautnin“, „Sigur dauð-
ans“ (1894), o. s. frv., voru að
efni til, þrátt fyrir gullfagra
kafla innan um, nokkurskonar
úppsölumeðal fyrir heiðarlega
borgara í þá daga; „Eldurinn”
(kom út um aldamótin) er guð-
spjall sjálfsdýrkunarinnar, en
um leið lofgerð lista, fegurðar
og samræmis.
Skáldsögurnar erfðu samt af
ljóðunum hylli almennings, og
rak nú hver sagan aðra, þrátt
fyrir nöldur ritdómaranna.
Jafnframt voru leikrit eftir
D’Annunzio, eins og „La figlia
di Jorio“, „Dauða borgin" og
„Vormorgunsdraumur“, sýnd í
stærstu leikhúsum Ítalíu, með
Eleonora Duse í aðalhlutverk-
um, fyrir fullum sölum áhorf-
enda. Og þegar svo við það
bættist, að smásögusafn eins og
„San Pantaleone", „Ósnortin
jörð“, „Bók meyjanna" o. s. frv.
fengu slíkar viðtökur, að því var
spáð, að þær myndu fyrst og
fremst halda nafni höfundar-
ins á lofti á ókomnum tímum,
þá fór hinum lærðu gagnrýn-
endum ekki að verða um sel og
lækkuðu þeir seglin, meðan þess
var enn kostur: Þeir áttu þarna
auðsjáanlega í höggi við
„skrýmsli“, — eins og sagt var
um Lope de Vega, — sem gat
brugðið sér í allra kvikinda líki
og ávalt borið sigur af hólmi.
í kring um árið 1910 stóðu á-
rásirnar gegn Gabríele D’An-
nunzio upp á sitt hæsta. Þá gaf
hann út skáldsögu sina „Forse
che si, forse che no“ (= ef til
vill, ef til vill ekki), lofsöng um
fluglist, sem þá var á bernsku-
skeiði, þar sem rauði þráðurinn
er sá, að upphefja sjálfan sig
og fórna öllu fyrir sællífi og
munað. Hann var ákærður fyrir
það að hafa siðspillandi áhrif á
æskulýðinn. Sumir áfelldust
hann líka fyrir að stæla frek-
lega verk annara höfunda, og
áttu þeir þar einkum við sál-
arlífslýsingar hans, sem að vísu
voru bergmál frá Bourget,
Dostojefski, þýzkum og skandi-
naviskum höfundum.
Til 1910 hafði D’Annunzio lif-
að hóflausu munaðarlífi í alls-
nægtum, þrátt fyrir látlaust
rithöfundarstarf. En um það
leyti missti hann landsetur sitt,
Cappoccina, í nánd við Flórenz,
í hendur skuldunautum sinum
og flæktist til Frakklands. Þar
hélt hann áfram að skrifa og
gaf nú út skáldrit jöfnum hönd-
um á frönsku og ítölsku. Það
var ekki fyr en styrjöldin skall
á 1914, að sá D’Annunzio, sem
núlifandi kynslóð er í ferskustu
minni, lét fyrst á sér bæra, enda
hafði þá skáldfrægð hans dalað
nokkuð í bili.
Hann var í Frakklandi, er
stríðið hófst. Sendi hann þaðan
ofsaþrungin og vígreif ávörp
til þjóðar sinnar um það, að nú
væri tækifærið til að færa út
landamæri Ítalíu og sameina
alla ítali, og það yrði að gerast,
þótt rifta þyrfti gerðum samn-
ingum („Per la piu grande
Italia“, 1915). Fór hann siðan til
Ítalíu og hélt æsingarstarfsemi
sinni áfram gegn Austurríki
með slíkum árangri, að raddir
gagnrýnenda hans þögnuðu nú
með öllu, og þjóðin fagnaði
hinum endurheimta skáldjöfri
eins og herforingja, sem leiða
mundi hana fram til sigurs i
væntanlegu stríði.
D’Annunzio átti vafalaust
sinn mikla þátt í því að ítalir
rufu samninga sína við banda-
þjóðir sínar, miðveldin svo-
nefndu, og sögðu þeim stríð á
hendur. í ófriðnum tók D’An-
nunzio sjálfur virkan þátt;
fyrst sem riddaraliðsforingi, en
þar sem sú deild hersins gat lít-
ið beitt sér í hinum vélræna
hernaöi nútímans, bað hann um
að vera fluttur yfir í fótgöngu-
liðið, og var hann þá settur í
fremstu skotgrafir Karst-há-
sléttunnar, þar sem bardagar
voru skæðastir. Honum leiddist
þó von bráðar þófið í skotgröf-
unum og fékk sig innritaðan í
sjóherinn. Stóð hann.þá fyrir
kafbátaárásum inn í sjálfa að-
alherskipahöfn óvinanna, Pola.
Úr sjóhernum fór D’Annunzio
svo yfir í flugherinn. Þar fann
hann loks ótakmarkað svigrúm
fyrir áræði sitt, hugkvæmni og
fífldirfsku. Flaug hann þá m. a.
yfir Vínarborg, sem frægt er
orðið, og dreifði yfir borgina á-
vörpum og flugritum eftir sjálf-
an sig, í stað sprengikúlna. Á-
ræði hans kostaði hann hægra
(Frh. á 4. siðuj