Nýja dagblaðið - 18.03.1938, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
Er hungurrétturmn dýrmæt-
astur allra mannréttínda ?
Eftir Jóxias Jónsson
*—-------------------------
\ÝJA DAGBLAÐIB
Útgefandi: Blaðaútgáfan hi.
Ritstjóri:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
Ritstj órnarskrif stofumar:
Lindarg. 1 D. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Lindargötu 1D. Siml 2323.
Eftir kl. 5: Síml 3948.
Áskriftarverð kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Simar 3948 og 3720.
Lausn kaupdeilunnar
Frumvarp Framsóknarflokks-
ins um lausn kaupdeilunnar er
nú orðið að lögum. Og 5-manna
gerðardómurinn, tilnefndur af
aðilum deilunnar og hæstarétti,
er í þann veginn að taka til
starfa. Störfum hans mun verða
hraðað svo sem frekast má
verða, enda er á því mikil nauð-
syn. Allar líkur benda til, að
nú sé kominn nógur afli á tog-
aramiðin, svo að hver dagurinn
er dýrmætur, bæði fyrir sjó-
mennina, sem hafa fulla þörf
vinnunnar og útgerðina, sem á
því þyrfti að halda, ef verða
mætti, að vinna upp eitthvað af
tapi tveggja undangenginna
aflaleysisvertiða. Og fyrir þjóð-
arheildina er meira en mál til
þess komið, að togaraflotinn
fari að færa erlendan gjald-
eyri í búið.
Hver sá maður, sem ábyrgðar
hefir að gæta, mun óska þess af
alhug, að gerðardómurinn megi
bera giftu til að finna slika
lausn þessa máls, að sem flest-
ir mættu vel við una. Hitt mun
ekki þurfa að draga i efa, að
bæði sjómenn og útgerðarmenn
muni sætta sig við þá niður-
stöðu, sem fundin verður. Um
gerðardómsleiðina hefir að
vísu verið deilt á Alþingi og víð-
ar á meðan hún lá fyrir í frum-
varpsformi, og er ekkert við því
að segja, þó að menn greini á
um leiðir, þegar svo stendur á.
Þegar þessi leið hinsvegar er
orðin að lögum á lýðræðislegan
og þingræðislegan hátt, er kom-
ið nýtt viðhorf í málinu. Og
þrátt fyrir meiri og minni skoð-
anamun, má gera ráð fyrir að
allir séu í raun og veru fegnir
því, að aðferðin til lausnar
deilunni hefir verið ákveðin.
Enginn þarf að halda, að það
sé neitt sældarbrauð að standa
í samningum af hálfu hvors að-
ila, sem er í deilu eins og þess-
ari, meðan hvergi sér fyrir enda
á því þófi. Fyrir sjómennina,
sem fæstir hafa úr of miklu að
spila til brýnna lífsnauðsynja,
er þó slíkur dráttur tilfinnan-
legastur. Fyrir hina vinnandi
menn er slík deila síður en svo
nokkur gamanleikur.
Það er alveg sjálfsögð regla,
að grípa ekki til opinberra af-
skipta eins og hér er um að
ræða, nema i undantekningar-
tilfellum, þegar þjóðarnauðsyn
krefur. Og þessa er líka vand-
lega gætt í lýðræðislöndum. En
reynslan er sú yfirleitt í ná-
grannalöndunum, að í þeim
undantekningartilfellum þegar
svona hefir verið að farið, hefir
það borið tilætlaðan árangur.
Báðir aðilar hafa notað sér þá
lausn, sem þeim var lögð til af
löggjafarvaldsins hálfu. Vand-
ræðum og neyð meðal almenn-
ings hefir verið afstýrt.
Þau leiðinlegú tíðindi hafa
gerzt í sambandi við afgreiðslu
þessa máls, að Alþýðuflokkur-
inn hefir litið svo á, að þau
hlytu að verða þess valdandi,
að samskonar stjórnarsamvinna
flokka hinna vinnandi stétta og
átt hefir sér stað undanfarin
ár, gæti ekki haldið áfram, a.
m. k. nú um stund. Framsókn-
arflokkurinn leit raunar öðru-
vísi á það mál. En auðvitað
verður Alþýðuflokkurinn að
gera það upp við sjálfan sig,
hvað frá hans sjónarmiði sé rétt
í þeim efnum og hvaða viðhorf
frá hans hálfu sé eðlilegt eftir
að hann hefir dregið ráðherra
sinn út úr ríkisstjórninni. Fram-
sóknarflokkurinn telur það á
þessu augnabliki fyrst og
fremst hlutverk sitt að leysa
hina geigvænlegu deilu, forða
þúsundum manna frá skorti og
þjóðarheildinni frá aðsteðjandi
hættu. Sína afstöðu, þegar því
er lokið, mun hann nú sem fyr
miða við þau málefni, sem þá
liggja fyrir.
Alpingi
Ný þingmál
Fiskveiðas j óður.
Sjávarútvegsnefnd efri deild-
ar flytur frv. um breyting á
lögum um Fiskveiðasjóð. Er
lagt til í frv. að auka starfsfé
sjóðsins á þann hátt, að hann
fái til viðbótarlánveitingu þá
upphæð, sem hann verður að
greiða í afborganir og vexti af
láni hjá Landmandsbankanum
danska, og tekur ríkið þá að sér
að greiða það. Mundi starfsfé
sjóðsins þannig aukast um 120
þús. kr. á ári fyrst um sinn.
Þá er lagt til að lækka út-
lánsvexti sjóðsins úr 6% niður
í 5%. Ennfremur er lagt til að
1% lántökugjaldið falli niður og
sömuleiðis V4% árlegt auka-
gjald, sem nú rennur í trygg-
ingarsjóð.
Þangmjöl.
Landbúnaðarnefnd neðri
deildar flytur frv. til laga um
heimild fyrir ríkisstjórnina til
að veita þremur mönnum sér-
leyfi til fóðurmjölsvinnslu úr
þangi, ef þei'r leiða að því gild
rök, að þeir geti framleitt góða
og óskaðlega vöru. Leyfið má
veita til 10 ára, en það fellur
úr gildi, ef framleiðsla er ekki
byrjuð í stærri stíl innan
þriggja ára eða ef hún fellur
niður i tvö ár á sérleyfistíma-
bilinu.
Þessir þrir menn eru Karel
Hjörtþórsson verkstjóri, Theó-
dór Jónsson bókari og Svein-
björn Jónsson byggingameist-
ari. Byrjaði Karel á þessum
rannsóknum fyrir nokkrum ár-
um og fékk hina síðan í lið með
sér. í samráði við Búnaðarfé-
lag íslands framleiddu þeir í
fyrravetur nokkur hundruð kg.
af þangmjöli, sem var efna-
greint af dr. Jóni Vestdal, en
Þórir Guðmundsson var feng-
inn til að gera fóðurrannsóknir.
Alþingi vann tæplega í sólar-
hring að lögunum um gerðar-
dóm í vinnudeilum. Allir þing-
menn Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins fylgdu
málinu. Alþýðuflokkurinn, Héð-
inn Valdimarsson og kommún-
istar stóðu. saman gegn lausn
málsins, og greiddu atkvæði
gegn afbrigðum á þingsköpun-
um og öllum greinum frv. og
lögunum í heild sinni. Að lokum
lýsti Haraldur Guðmundsson
því yfir.að hann gerði samþykkt
frv. að fráfararatriði þegar í
stað.
Málstaður hinna óánægðu er
mjög veikur í alla staði. Verk-
fallið er að því er snertir tillög-
ur leiðtoganna búið að standa í
10 vikur eða frá byrjun janúar.
Svo er að sjá, sem ílest eða öll
skipin hefðu getað gengið þenn-
an tíma. Útgerðarmenn létu
megnið af skipunum leggja út
á veiðar fyrir áramót, og stunda
ísfisksveiðar frá Englandi. Ef
skipin komu í höfn á sínu ætt-
landi var ætlazt til að þau væru
stöðvuð af trúnaðarmönnum
sjómanna. Eitt skipið kom í
höfn í Reykjavík vegna smábil-
unar, fékk viðgerð og hélt síðan
í haf. Sjómennirnir leyndu
burtför sinni, til þess að vera
ekki stöðvaðir með ofbeldi. Þeir
vildu um fram allt fá að vinna
fyrir sér og sínum. Veiðiskipin
héldu þannig út allan janúar
að heita mátti, sem einskonar
útlagar sinnar þjóðar, og með
stöð í fjarlægu landi. Útgerðar-
menn stigu með þessari fram-
kvæmd skynsamlegt spor í at-
vinnumálum sínum og landsins
alls.
Næsti þáttur eru ufsaveið-
arnar. Þar tekst duglegum
manni, Skúla Thorarensen, að
fá nokkur skip á leigu, með
samkomulagi við sjómenn og
skipseigendur. Talið er að eitt
af þessum skiþum muni hafa
útvegað landinu um 30 þús. kr.
virði í gullgildum gjaldeyri í fe-
brúar.
En verkfallið hélt áfram engu
að síður, því að útgerð Sk. Th.
var einskonar rauðakross-starf-
semi milli herlínanna og aðeins
um stundarsakir.
Framsóknarflokkurinn lét
málið ekki til sín taka á þessu
stigi, til að gefa þeim sem þótt-
ust hafa alla þræði deilunnar í
sínum höndum, tækifæri til að
leysa málið sjálfir. í blöðum
Framsóknarmanna var lögð
fram ein röksemd í friðaráttina.
Það var sannað með ótvíræðum
Fóru þær fram á Vífilsstöðum.
Reyndist bezt að blanda saman
þangmjöli, karfamjöli og síld-
armjöli og virðist árangurinn
af því gefa góðar vonir.
Er hér um athyglisvert mál
að ræða, sem vert er að gefa
fullan gaum.
sönnunum, að dýrtíðin í land-
inu hafði ekki aukizt frá 1929,
þegar grundvöllur var lagður að
núgildandi sjómannskaupi. —
Þessi röksemd benti í þá átt að
það hefði verið vafasöm aðgerð
frá leiðtogum sjómanna, að
hefja verkfallið, eins og afkomu
útvegsins er nú háttað.
Mbl. og Alþýðublaðið notuðu
verkfallið allan tímann til kjós-
endaveiða. Bæði blöðin gáfu
sjómönnum villandi upplýsing-
ar. Bæði lögðu áherzlu á þörf
sjómannanna til að fá hærra
kaup. Alþýðublaðið gaf ávísun
á hinn blásnauða útveg og á-
líka fátæka banka. Mbl. benti á
ríkissjóðinn, sem þann náttúr-
lega aðila að borga tekjuhall-
ann. Báðar tillögurnar voru í
þjóðnýtingaráttina. Formaöur
sjómannafélagsins, Sigurjón
Ólafsson, tók upp það undarlega
ráð að halda aldrei fund með
sjómönnum um málið. Talið er
að pólitískur uggur hafi komið
þar til greina. Verkamenn í
Rvík eru nú sem stendur skiftir
í þrjár andvígar socialistiskar
deildir, auk þess sem mjög
margir sjómenn fylgja Mbl. að
málum. Sigurjóni Ólafssyni bar
hiklaus skylda til að láta sig
engu skifta þennan skoðana-
mun, og yfirboð Einars Olgeirs-
sonar og Héðins. Hann átti all-
an tímann, sem verkfallið stóð,
að hafa marga stóra og al-
varlega fundi um málið með
sjómönnum, svo að þeir hefðu
fullkomið yfirlit um allan gang
málsins. En þetta var ekki gert.
Sjómenn höfðu ekkert á að
byggja nema hinar villandi og
mjög óeinlægu ráðleggingar
blaða, sem vildu hafa pólitískan
ávinning af því að gefa ekki
rétta hugmynd um kauphækk-
unarmöguleikana.
Þegar sáttasemjari lagði fram
fyrri miðlunartillögu sína, neit-
aði stjórn Sjómannafélagsins
henni, án þess að kalla sjómenn
á fund. Þegar síðari tillögurnar
voru lagðar fram, hélt Sigurjón
Ólafsson að vísu fund. Tillög-
urnar, sem voru langt og flókið
mál, voru lesnar upp án nokk-
urra skýringa sem gagn var að.
Leiðtogar sjómanna gáfu enn
enga bendingu um málið. Félag-
ið var eins og höfuðlaus her. Til-
lagan felld með litlum atkvæða-
mun. Enginn vafi er á að hún
myndi hafa verið samþykkt með
miklum atkvæðamun, ef sjó-
menn hefðu fengið sanna og
glögga skýrslu um gang málsins.
En það var ekki. Þeir fengu yfir-
leitt annaðhvort enga hand-
leiðslu eða þá aðeins villandi
bendingar, eins og áðurnefndan
áróður blaðanna.
Þegar hér var komið máli,
greip Framsóknarflokkurinn inn
í. Máliö var orðið þýðingarmikið
þjóðmál. Fiskurinn óð uppi á
miðunum fyrir sunnan og vestan
land. Erlend skip fylltu sig með
afla á fáum dögum og sigldu
heim með auð sinn, en hæðnis-
og lítilsvirðingarorð féliu af vör-
um þessara keppinauta um ves-
aldóm íslendinga, sem ættu hin
góðu mið, hefðu fjölmenna, dug-
lega en atvinnulausa sjómanna-
stétt, en létu veiðiskip sín liggja
bundin. Vélbátar og opnir bátar
tví- og þríhlóðu á dag. Landið
skorti gjaldeyri til allra hluta,
fyrir matvörur, kol, salt, veiðar-
færi, læknislyf o. s. frv. Almenn
hungursneyð stóð fyrir dyrum,
og þó fyrst og fremst í höfuð-
borginni. Lítið eitt lengra fram-
undan algerð glötun á láns-
trausti og áliti landsins hjá öll-
um viðskiptaþjóðum.
Þegar hér var komið sögunni,
var það skylda ábyrgrar lands-
stjórnar, að beita sér fyrir því,
að óhlutdrægur dómur gengi um
kaupgjaldsmálið. Stjórnin tók
til fyrirmyndar alveg nýja fyrir-
mynd frá Noregi, þar sem verka-
mannastjórn hefir beitt sér fyrir
gerðardómi til aö koma á friði í
útgerðinni við Lofoten. Allir
þingfiokkar í Noregi stóðu sam-
an um gerðardómslausnina þar
í landi. Hér urðu Framsóknar-
menn og Sjálfstæðismenn sam-
taka um hina sömu lausn, en
íulltrúar verkamanna héldu uppi
andstöðu, sem var byggð á sandi,
eins og handleiðsla þeirra í
vinnudeilunni frá byrjun.
í umræöunum um gerðardóm-
inn, töluðu Einar Olgeirsson,
Sigurjón Ólafsson o. fl. um hinn
helga rétt verkamannanna til að
vinna ekki. Sjómenn á togurum
hafa nú fyrir munn leiðtoga
sinna haft þennan rétt í tíu vik-
ur. Enginn er betur settur fyrir
þetta í öllu landinu. Allir eru
ver settir. Hungur vofir yfir
bænum, jafnt öllum stéttum. —
Vöntun á gjaldeyri myndi lama
alla þjóðina, eyðileggja traust
hennar, og draga úr alls konar
atvinnuframkvæmdum, ef skipin
lægju alla vertíðina og sildveiði-
tímann með.
Framsóknarflokkurinn byggir
sínar aögerðir á því, að rétturinn
til aö lifa og starfa sé ennþá
heilagri en rétturinn til að svelta
sig og sína með skipulögðu iðju-
leysi.
KAUPI0
LÉREFTSTUSKUR
hreinar og heillegar,
(mega vera mislitar),
kaupir Prentsmiðjan
EDDA h.f., Lindar-
götu 1D.
aSeins Loftur.