Nýja dagblaðið - 24.04.1938, Side 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
VTJA DAGBLAÐD9
Útgefandi: Blaðaútgáfan h.f.
Ritstjóri:
ÞÓRARXNN ÞÓRARINSSON.
Rltstjórnarskrifstof umar:
Lindarg. 1 D. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstofa:
Lindargötu jD. Simi 2323.
Eftir kl. 5: Simi 3948.
Áskriítarverð kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.f.
Símar 3948 og 3720.
Verkefní ungra
Framsóknarmanna
Dagana 11.—14. júní næstk.
verður landssamband ungra
Pramsóknarmanna stofnað að
Laugarvatni. Undanfarin ár
hafa félög ungra Framsóknar-
manna verið stofnuð víða um
land. Félag ungra Framsóknar-
manna í Reykjavík hefir und-
irbúið stofnun landssambands-
ins og var þeim undirbúningi
það langt komið í fyrra, að á-
kveðið hafði verið að halda
stofnfundinn í júnímánuði. En
þá kom þingrofið og kosning-
arnar, svo fresta varð fundin-
um til næsta árs.
Stofnfundur landssambands-
ins í vor hefir öll skilyrði til
þess að verða fjölsóttur. Dvalið
verður á einu vinsælasta skóla-
setri landsins. Ýmsir helztu
forvígismenn flokksins munu
flytja yfirlitserindi um helztu
dagskrármálin og á þeim verða
síðan byggðar umræður um af-
stöðu ungra Framsóknarmanna.
Á fundinum verður hægt að
kynnast ungum samherjum úr
öllum héruðum landsins, við-
horfi þeirra og hugðarefnum.
Af slíkum fundi hljóta menn
að fara ríkari af fróðleik, á-
nægju og áhuga.
Sennilega hefir aldrei síðan
1918 verið meiri þörf fyrir
þjóðholl pólitísk æskulýðssam-
tök og nú. Það er staðreynd, að
þjóðrækninni hefir hrakað á
undanförnum árum, en eigin-
girni og sérhagsmunastreita
eflzt að sama skapi. Eftiröpun
erlendra siða hefir útrýmt holl-
um og þjóðlegum lifnaðarhátt-
um. Einstakar stéttir neita að
taka hið minnsta tillit til þjóð-
arinnar og hóta eyðileggingu
þýðingarmikilla atvinnugreina,
ef óbilgjörnum kröfum þeirra
verði ekki fullnægt. Vissir
stjórnmálaflokkar byggja til-
veru sína á því að magna hjá
einstaklingunum kröfur til hins
opinbera í stað þess að gera
nokkrar kröfur til sjálfs sín.
Ofbeldisflokkar, studdir af
erlendu fjármagni, grafa und-
an rótum lýðræðisins og vilja
hefta alþýðuna i fjötra eftir
rússneskri eða þýzkri fyrir-
mynd. Við þetta bætast svo tals-
verðir fjárhagslegir örðugleikar,
sökum aflaleysis og versnandi
markaða.
Því má ekki gleyma, að fram-
farir seinustu ára hafa gert
þjóðina færari um að bjóða
miklum ytri örðugleikum byrg-
inn. Ræktaða landið, skipa-
stóllinn, iðjuverin, samgöng-
urnar og margar aðrar fram-
kvæmdir hafa stórum bætt að-
stöðu þjóðarinnar frá því sem
var fyrir nokkrum áratugum.
En það þarf heldur ekki að ótt-
ast, að hin ytri skilyrði brjóti
sjálfstæði þjóðarinnar niður.
Það voru ekki hin ytri skilyrði,
hafís, harðindi, eldgos eða
drepsóttir, sem eyðilögðu sjálf-
stæði þjóðarinnar á 13. öld. Það
voru hin innri skilyrði, ósam-
heldni, ættarígur og valdabar-
átta, sem þá varð sjálfstæðinu
að falli. Það voru líka hin innri
skilyrði, vaxandi þjóðernistil-
finning og sjálfsfórnarhugur,
sem endurheimtu sjálfstæðið.
Nú eins og fyr, verður það fyrst
og fremst undir þessum innri
skilyrðum komið, hvort þjóðin
heldur sjálfstæði sínu eða
glatar því. Hún getur alveg
eins glatað þvi í góðu árferði
og slæmu. Strax og einstakling-
arnir hætta að meta gildi þess,
hætta að vilja fórna einhverju
fyrir það, er það glötuninni of-
urselt.
Það verður höfuðverk ungra
Framsóknarmanna að sigrast á
þessum innri meinsemdum. Þeir
vilja halda áfram verki fyrir-
rennaranna, að gera landið
frjórra og byggilegra, stækka
skipastólinn, auka hagnýtingu
fossanna, bæta samgöngurnar
o. s. frv. En þeir álíta þetta ekki
einhlýtt. Þeir telja það megin-
skilyrði þessara framfara, að
æskan læri að meta sjálfstæði
og frelsi þjóðarinnar og hver
undirstaða það er fyrir allar
umbætur. Þeir vilja láta hana
vera reiðubúna til að minnka
kröfurnar fyrir sjálfa sig, þeg-
ar heill og sjálfstæði þjóðarinn-
ar krefst þess. Þeir vilja að 1
stað togstreitunnar milli stétt-
anna komi samvinna, sem
tryggir mönnum réttlátan arð
vinnu sinnar, en ekki meira.
Með aukinni þjóðrækni og sam-
vinnu vilja þeir koma í veg fyr-
ir, að valdabarátta og sjálfs-
elska stéttanna steypi þjóðinni
í sömu glötunina og barátta og
eigingirni ættanna á Sturlunga-
öldinni.
Skarpari stéttabarátta, sem
er boðskapur marxismans, er
sizt af öllu ráðið við þeim innri
meinsemdum, sem vaxið hafa
hjá þjóðinni á undanförnum
árum. Hömluminni barátta
einkaframtaksins, sem er boð-
skapur Sjálfstæðisflokksins,
getur heldur ekki ráðið bót á
þeim, heldur þvert á móti eyk-
ur þær. Aðeins samvinna og
aukin viðurkenning á því, að
hagsmunir fjárbraskarans og
óbilgjarnar kröfur stéttanna
verði að þoka fyrir sjálfstæði
og frelsi þjóðarinnar, getur
unnið bug á þessum meinsemd-
um og annað ekki. Þess vegna
hefir þörfin fyrir aukin ítök
Framsóknarstefnunnar meðal
æskumanna landsins aldrei
verið brýnni en nú. Þ. Þ.
YSIr landamærín
Blað kommúnista kallar enska
forsætisráðherrann í gær „nið-
ing frelsisins", „fulltrúa allrar
smánar og kúgunar" og fleiri
slíkum skammarheitum. Láta
hefði mátt fula gagnrýni í ljósi,
þótt önnur orð hefðu verið not-
Sigurður í Ferjnkoti
Eftir Jónas Jónsson
Bogabrúin yfir Hvitá er feg-
urst brú á íslandi. Við brúar-
sporðinn að norðan, er lítil en
ánægjulega góð jörð, með yfir-
lætislausu nafni. Það er Ferju-
kot, hinn aldagamli ferjustað-
ur yfir þetta stórvatn. Síðast-
liðinn vetrardag var bóndinn í
Ferjukoti, Sigurður Fjeldsteð,
borinn til grafar í Borgar-
kirkjugarði, að viðstöddu miklu
fjölmenni bæði úr héraðinu og
lengra að. Sigurður heitinn var
orðinn gamall maður, hafði
lengst af verið heilsuhraustur,
þar til síðustu missirin, að
hann kenndi banameins síns.
Lá hann þá veikur við miklar
þjáningar, en lét sér hvergi
bregða við sárar þrautir eða
mannraunir. Honum fór líkt og
herforingja þeim, sem heimtaði
að deyja standandi og í fullum
herklæðum.
Sigurður var sonur Andrésar
bónda Fjeldsteð, hins gervileg-
asta bónda. Hann var fæddur
og uppalinn á bökkum Hvítár.
Hann tók við óðalinu eftir föður
sinn og unni því mikið, enda
sást það í verki. Hann húsaði
jörðina svo sem bezt mátti
vera. Fallegur trjágarður var í
hallanum frá bænum niður að
Hvítá. Öll hús fyrir bústofninn
voru nokkuð frá bænum. Veður-
áttan í Borgarfirði er svo mild,
að vel má hafa það skipulag.
Fágaður smekkur Sigurðar
Fjeldsteð kom fram í allri um-
gengni úti og inni. Þannig
þyrftu útlit og yfirbragð allra
heimila á íslandi að vera.
Ferjukot er mikil laxveiði-
jörð. Þau hlunnindi höfðu
tvennskonar þýðingu fyrir Sig-
urð Fjeldsteð. Laxinn gefur
góðar tekjur, svo að bóndinn í
Ferjukoti hlýtur að verða efna-
maður, ef hann stundar vel bú
sitt, en ástundun og búmennsku
hafði Sigurður í bezta lagi. Auk
þess leiddi laxveiðin þýðingar-
mikla gesti til Sigurðar, en það
voru hinir ensku laxveiðamenn.
Sigurður kynntist ungur Eng-
lendingum og hinum stór-
menntaða en ógæfusama
uð. En tilgangurinn er vitanlega
sá, að reyna að spilla sambúð
okkar við Breta og auka þannig
hina ytri örðugleika. Kommún-
istar vinna þannig á öllum svið-
um að hruni þjóðfélagsins, því
að það telja þeir undirstöðu
byltingarinnar.
*
Kommúnistablaðið segir í gær
að Bretar veiti smáþjóðunum
litla vernd gegn fasistaríkjun-
um. En hvernig er það með hús-
bónda baðsins, Stalin? Hvaða
vernd veitti hann Lithauen, þeg-
ar Pólverjar beittu þá yfirgangi
á dögunum? Og dró hann ekki
að endurnýja loforð um stuðn-
ing Rússa við Tékkoslovakiu, ef
á hana væri ráðist, þangað til
Blum hafði gefið slíka yfirlýs-
ingu fyrir hönd frönsku stjórn-
arinnar?
franska aðalsmanni á Hvítár-
völlum. Hann nam vel tungu
Englendinga, og samdi sig að
siðum þeirra, enda var upplag
hans og uppeldi eins og ís-
lenzkra sveitamanna yfirleitt,
að hann kunni vel að taka á
móti beztu einkennum enskrar
menningar. í Siguxði Fjeldsteð
var runnin saman í einn far-
veg hin forna íslenzka byggða-
menning við þá rólegu, djúpu
og yfirætislausu fágun, sem ein-
kennir þá Englendinga, sem
móta menningu þjóðar sinnar.
Það var ánægjulegt að koma
til hans að Ferjukoti. Útsýni er
þar hin fegursta um allan Borg-
arfjörð. Áin líður straumlygn
fram hjá bænum. Heimilið var
hið prýðilegasta og vel búið á
allan hátt, en hjónin samvalin
um gestrisni, sem ekki líður
fljótt úr huga vegfarandans.
Sigurður var ánægður í sínu
ríki, með jörð sína, byggðina,
landið og alla sína aðstöðu.
Hann hugði lítt á stórbreyt-
ingu og átti ekki ætíð samleið
með stéttarbræðrum sínum,
sem ekki höfðu enn eignazt
nema konungsrikið hálft eða
varla það. Sigurður var íhalds-
samur að enskum sið. Hann
hafði erft og ávaxtað þau verð-
mæti, sem mikils voru verð, og
honum þótti einsýnt að ekki
skyldi afhenda eða glata, til að
fulnægja augnabliks kröfum
tízkunnar.
Oft fer svo um slíka menn,
að þeir una svo vel störfum
sínum og heimili, að ekki ber á
kröftum þeirra í félagslífinu.
Þar fá þeir ekki verkefni sem
hæfa orku þeirra. Sigurður
Fjeldsteð varð fyrir þvi happi
seint á æfinni, að fá tækifæri
til að velta miklu bjargi úr leið
héraðsbúa sinna. Lengi hafði
verið starfræktur í Borgarfirði
að Hvítárbakka unglingaskóli
við lítinn húsakost og erfiða að-
stöðu. Laust fyrir 1930 gekk al-
menn vakningaralda um Borg-
arfjörð að endurreisa þennan
skóla 1 Reykholti. Var fjársöfn-
un víða um héraðið, einkum
hjá æskumönnum. Vorið 1929
sat Sigurður sem fulltrúi byggð-
ar sinnar á sýslufundi Mýra-
manna. Alþingi var þá að ganga
frá lögunum um héraðsskóla.
Ríkið lagði helming til skóla-
húsanna móti framagi hérað-
anna. Um leið og Sigurður sá,
að þetta ákvæði myndi verða að
lögum, bar hann fram þá djarf-
mannlegu tillögu í sýslunefnd-
inni, að Mýrarsýsla skyldi
leggja fram 30 þús. kr. til hér-
aðsskóla í Reykholti, ef Borg-
arfjarðarsýsla greiddi jafnmik-
ið af hendi. Sýslunefndin sam-
þykkti tiilögu Sigurðar. Hann
kom sjaldan með eyðslutillögur,
en þegar hann beitti sér fyrir
máli, var fylgt eftir með mik-
illi orku. Borgfirðingar tóku
vel kalli hans. Sextíu þúsund
krónur komu í skóla æskunnar
að Reykholti úr héraðinu og
seiddu til sín jafn háa fjárhæð
úr ríkissjóði. Mun lengi sjást í
svip Reykholtsskóla stórhugur
þess bónda, sem sameinaði æsku
héraðs síns með svo mikilli
orku, að til slíks eru fá dæmi í
sögu íslenzkra byggða.
Nú liðu nokkur ár. Reykholts-
skóli reis á höfuðbóli Snorra
Sturlusonar og þótti svo vegleg
bygging, að hún hæfði staðnum
og héraðinu. Æskumenn víða af
landi streymdu að hinni nýju
Snorralaug. Sigurður Fjeldsteð
lifði að sjá ávöxt dirfsku sinn-
ar. Hundrað ungir menn og kon-
ur búa nú hvern vetur i Reyk-
holti við nám við þvílík skilyrði
til lærdóms og íþrótta, sem
sjaldséð eru nema fyrir auð-
mannabörn, þó að leitað sé víða
um lönd. En fyrir rúmlega ári
síðan barst sú fregn um héraðið
að Sigurður Fjeldsteð myndi
hafa tekið banasjúkdóm sinn.
Var þá brugðið við og mynd-
höggvari fenginn til að koma
að hvílu hans og móta á varan-
legan hátt svipmót þessa
merkilega Borgfirðings. Sú
mynd er nú i Reykhilti og mun
væntanlega jafnlengi og bygg-
ingin sjálf, minna æsku héraðs-
ins á þann stórmannlega hér-
aðshöfðingja sem lét sér nægja
hversdagslega að prýða og
fegra jörð sína og heimili, en
bjó þó yfir þeirri orku, sem
með þurfti til að eiga höfuð-
þátt í að Snorra Sturlusonar er
nú minnst í Reykholti svo veg-
lega sem raun ber vitni um.
J. J.
VERÐ VIÐTÆKJA ER LÆGRA HÉR A
LANDI, EN I ÖÐRUM LONDUM ALF-
UNNAR.
Viðtækjaverzlunln veitir kaupendum viðtækja melrl
tryggingu um hagkvæm vlðskipti en nokkur önnur
verzlun mundl gera, þegar bilanlr koma fram i tækj-
unum efla óhöpp bera aO höndum.
Ágóða VlOtækjaverzlunarinnar er lögum samkvæmt
eingOngu varlO til reksturs útvarpsins, almennrar út-
breiöslu þess og tll hagsbóta útvarpsnotendum.
Takmarklð er: VlOtækl inn á hvert belmili.
Víðtækjaverzlun ríkísíns
Lœkjargötu 10 B. Sími 3823.