Nýja dagblaðið - 08.06.1938, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
NÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: Blaðaútgáfan hi.
Ritstjóri:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
Ritstj órnarskrlf stof umar:
Lindarg. 1 D. Símar 4373 og 2353.
Afgr. og auglýsingaskrifstoía:
Lindargötu 1D. Simi 2323.
Eftir kl. 5: Simi 3948.
Áskriftarverð kr. 2,00 á mánuði.
í lausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmiðjan Edda h.í.
Símar 3948 og 3720.
«❖
Kynlegar undírtektír
Fyrir nokkrum dögum ritaði
forsætisráðh. öllum blöðum og
tímaritum bréf, og sendi útvarp-
inu og afrit af þvi bréfi, þar sem
hann óskar þess, að horfið sé
frá hinum ruddalega rithætti,
er ríkt hefir um erlendar þjóðir
og forvígismenn þeirra. Færir
ráðherra rök að því að dónalegt
orðbragð um erlendar þjóðir og
forvígismenn sé engum góðum
málstað til framdráttar, en til
þess fallið að skaða okkur sjálfa.
Morgunblaðið og Alþýðublaðið
brugðust næsta barnalega við
þessu bréfi — og bera greinar
þessara blaða um málið vott um
næsta lítinn pólitískan þroska.
— Mbl. hafði ritað um þeta mál
fyrir rúmri viku síðan, eða rétt
áður en ráðherrann sendi blöð-
unum bréfið. Og þegar blaðinu
berst bréfið setjast ritstjórnir
niður og skrifa þakkargrein til
ráðherrans fyrir það, að hann
hafi orðið við og tekið upp til-
lögu blaðsins. Hér var fram-
kvæmt mál, sagði Mbl., sem það
átti fyrstu tillöguna að! — Alþ.-
blaðið hafði hingað til ekki sagt
neitt um bréf forsætisráðherra
— en ritstjórnarnir virðast hafa
lesið Mbl.-greinina, sem hafði
ekki verið leiðrétt eða svarað hér
í blaðinu. Og í gær er Alþýðu-
blaðið orðið fokvont yfir áminn-
ingarbréfi ráðherra, segir að
refsingar muni lítið leiðrétta,
ráðherrann hafi hér gerzt vika-
piltur fyrir Mbl. — m. ö. o. til-
lögurnar séu frá Mbl., þessvegna
séu þær óalandi. —
£etta atferli blaðanna tveggja
er næsta kátbroslegt — og skulu
her gefnar nokkrar upplýsingar
um tildrög þessa bréfs forsætis-
ráðherra ef það mætti í senn
minnka lítilsháttar gleiðgosa-
hátt Mbl. og geðstirfni Alþbl. —
Fyrir um mánuði síðan
hreyfði forsætisráðherra því í
nefnd, þar sem fulltrúar frá Al-
þýðufl. og Sjálfstæðisfl. eiga
sæti og voru báðir viðstaddir —
að hann teldi að orðbragð blað-
anna um erlendar þjóðir og for-
vígismenn væri okkur til minnk-
unar og líklegt til að valdi okk-
ur skaða. — Þessvegna væri
æskilegt, að slíkur ruddaskapur
væri lagður niður. — Allir
nefndarmenn voru sammála um,
að svo væri — og allir virtust
sammála um, að ráðherra ritaði
hið margumtalaða bréf og bæri
fram þessa ósk og um leið að-
vörun til blaðanna. — Þetta er
sennilega ástæðan til þess, að
Mbl. rúmum hálfum mánuði síð-
ar ritar um þetta mál, er ráð-
herra ber fram á fyrnefndum
nefndarfundi, þar sem tveir
Sjálfstæðismenn og einn Alþýðu
flokksmaður voru meðal annara
mættir. —
Nýja dagblaðinu þykir mjög
leitt að þurfa þannig að taka
þessa æru af Mbl.-ritstjórunum,
sem þeir virðast hafa glaðzt svo
barnslega yfir að eiga. — En
væntanlega læknar það þá um
leið taugakerfi Alþbl., þegar
upplýst er að tillagan um að rita
þetta áminningar- og aðvörunar
bréf til blaðanna er ekki til orð-
ið í höfði Mbl.ritstj óranna, held-
ur borið fram á fundi löngu áður
og að því er virðist með góðu
samþykki þess Alþýðufl.manns,
er þar var mættur.
Enda verður því ekki neitað,
að þessi áminning til blaðanna
er sannarlega orð í tíma talað —
sem Nýja dagbl. hefir og oftar
en einu sinni nú upp á síðkastið
bent á og leitt rök að.
„Skortur á hreinlæti í okkar
ágætu höíuðborg“
Vaxandi flokkur
Hálfum mánuði fyrir hvita-
sunnu ætlaði Gunnar Thor-
oddsen að halda fund að Sauð-
húsvelli undir Eyjafjöllum.
Fundinn ætlaði hann fyrir unga
fylgismenn Sj álfstæðisflokksins
þar í grennd. Þessi fundur fórst
fyrir, því að ungir Eyfellingar
fylgja yfirleitt ekki Sjálfstæð-
isflokknum að málum og ósk-
uðu ekki eftir að hlýða á frétta-
burð Gunnars um stjórnmála-
viðhorfið í landinu. Er það
skemmst af að segja, að á
„fundi“ Gunnars mættu þrír
menn, og mun hann ekki hafa
talið fundarfært með svo fá'
um áheyrendum.
Á laugardaginn fyrir hvita-
sunnu komu austur að Selja-
landi þrír ungir Framsóknar-
menn úr Rvík. Dvöldu þeir aust
ur þar yfir hátíðina, gengu á
Eyjafjallajökul ásamt flokks-
bræðrum sínum þar úr sveitinni,
og nutu þess heilnæmis, sem
útivist undir beru lofti hefir í
för með sér. En auk þessa héldu
Framsóknarmennirnir úr Rvík
fund að Sauðhúsvelli og stofn-
uðu þar félag ungra Framsókn
armanna í Vestur-Eyjafjalla-
hreppi. Á þennan fund komu
nál. tiu sinnum fleiri menn,
karlar og konur, en á „fund“
Gunnars hálfum mánuði áður.
Þetta atvik, sem í fljótu
bragði virðist ekki hafa stór-
vægilega þýðingu, er mjög tal
andi tákn um stjórnmálavið
horfið í landinu eins og nú
horfir við. Framsóknarflokkur-
inn fer einn með völdin, svo
sem kunnugt er, en nýtur hluf-
leysis Alþýðuflokksins. Fram-
sóknarflokkurinn ber ábyrgð-
ina gagnvart þjóðinni. Ýmsir
stjórnmálamenn, sem standa
utan Framsóknarflokksins,
halda að þetta sé tilvalið tækf
færi til þess að grafa undan
trausti flokksins meðal almenn
ings, fólkið muni ósjálfrátt
kenna flokknum um marghátt-
aða erfiðleika, sem steðja að í
augnablikinu, og sé haldið uppi
nógu harðvítugum og illkvitnis-
legum ádeilum á flokkinn, muni
dagar hans senn taldir. Þeir
menn, sem þannig hugsa, hall
ast með öðrum að þeirri stjórn-
málalist, að hægra sé að vinna
fylgi flokki, sem sé 1 andstöðu,
Það er venjuiega hægra að
standa hjá og rífa kj... um það,
sem aflaga fer og ábótavant er,
bæði hjá einstaklingum og
stofnunum, en að koma með
hagkvæm úrræði til að bæta úr
meinsemdunum svo að fullu
haldi komi.
Eftir að Hitler tók 1 vetur yf-
irráðin yfir Austurríki, kom
hingað heim landi okkar, Grím-
ur Magnússon læknir, sem dval-
ið hefir 10 síðustu árin í Vínar-
borg. Grímur hafði haft orð á
þvi, er hann gekk um götur
Reykjavikur, að skortur væri á
hreinlæti í okkar ágætu höfuð-
borg. í hans augum hafa göturn-
ar í Reykjavík ekki verið eins
þrifalegar og í Vín. Ójá. Senni-
lega fást ýmsir til að trúa þess-
um góðlátlegu orðum Gríms.
Við þessa frétt roðnaði einstaka
maður, svona í bili, og aðrir
drógu andann aðeins dýpra.
Þessi ummæli læknisins breyttu
samt engu. Hreinlætið og óþrif-
in eru vist nákvæmlega þau
sömu, sem verið hafa á götum
bæjarins. Maðurinn er ekkert
annað en vani, og þegar til
lengdar lætur, verður maður
sorpinu samgróinn, ef svo mætti
orða það. Ég meina, að maður
veitir því enga eftirtekt, þegar
maður gengur daglega á þvi og
hefir það i kringum sig. í sam-
bandi við þetta má benda á
gluggaskansana, sem margir
eru meðfram gangstéttunum.
Þeir eru sífellt meir og minna
fullir af allskonar samansöfn-
uðu drasli, sem þangað hefir
fokið, en kemst ekki hjálpar-
laust þaðan burt. Þar á ruslið
griðastað. Þar virðist það fá að
hvíla sig árið út og árið inn.
Með því að ganga daglega hjá
þessum ófögnuði, maður getur
sagt í i/2 eða heilt ár, þá fer
maður ekkert að veita þessu eft-
irtekt, en fyrstu dagana finnst
manni þetta alveg ólíðandi, ekki
sizt í höfuðborg landsins. Hús-
ráðendur geta liðið þetta rusl
flokki, sem enga ábyrgð berl,
flokki, er geti notað óviðráðan-
lega örðugleika fyrlr ádeiluefni
á flokkinn, sem fer með völdin.
Þetta litur ekki ósennilega út
í augnablikinu, og myndi mjög
vænlegt, ef um óþroskaða kjós-
endur væri að ræða. En hér á
landi gef$t þessi aðferð alls ekki
vel. Fólkið veit vel, að þeir örð-
ugleikar, sem við eigum nú við
að striða, eru óviðráðanlegir,
að þeir eru utanaðkomandi, en
ekki verk rikisstjórnarinnar
eins og andstæðingarnir vilja
margoft vera láta. Fólkið í
landinu veit líka vel, að ekki er
öðrum flokkum betur treyst-
andi til þess að ráða fram úr
erfiðleikunum. Þær ályktanir á
það auðvelt með að draga af
tuttugu ára starfssögu flokks
ins, og ekki síður af fram
komu flokksins á yfirstandandi
(FramhaXi á 4. síOu.)
ótrúlega vel; þó hafði ég hugs-
að, að margur vildi gera hreint
fyrir sinum dyrum, en hér fær
aað ekki að rætast. Með allri
sanngirni getur húsráðendum
verið þetta að nokkru leyti vork-
unnarmál, og vildi ég koma inn
á það siðar í þessari grein..
Sennilega hefir heilbrigðis-
nefnd yfirumsjón á þvi, að
oessar ruslakistur séu þrifaðar,
og verður ekki annað séð en hér
sé á ferðinni fullmikið eftirlits-
leysi og vanræksla á því starfi,
sem sumum öðrum hreinlætis-
málum bæjarins. Enda spyr
margur, hvort hér sé til nokkur
starfandi heilbrigðisnefnd. —
Þrifnaður og hreinlæti streymir
yfir bæinn með heita vatninu.
Askan og sótið hverfur að húsa-
baki og sorptunnur sjást þar
engar. Bréfaruslið, sem nú er
argasta plága á götunum og í
húsaskjóli í sumum hverfum
bæjarins, verður þá tekið fastari
tökum en nú er. Eftir heimkomu
Gríms Magnússonar í vetur,
bregður einn „Bæjarbúi“ sér
fram á ritvöllinn og skrifar
kærkomna grein í eitt dagblaðið
um „Bréfarusl í bænum“. Með-
al annars segir hann þar: „Það
þykir ósvinna nú orðið, er ferða-
fólk skilur eftir bréfarusl, tóm-
ar dósir og flöskur o. fl. í fögr-
um brekkum eða lautum, þegar
það ferðast á sumrin, en ekki er
hitt betra, að fleygja þessu rusli
á göturnar eða í kringum hús-
In — í kringum heimili sín og
nágranna sinna“. Ég er alveg
samþykkur „siðasta ræðumanni"
Bæjarbúanum, og það ættu
fleiri að taka til máls i þessu
vanþrifamáli bæjarins.
Fólk þarf að skilja þá hirðu-
semi, sem því er samfara, að
fleygja ekki umbúðapappír og
ýmsu öðru rusli hvar sem það
er statt. Þetta gera samt margir
í gáleysi. Gera sér ekki grein
fyrir þeim sóðaskap, sem oft
getur af því hlotizt. Sérstaklega
ættu þeir eldri að vekja eftir-
tekt þeirra yngri á hirðusem
inni. — Skólabörnin kasta t. d.
aldrei bréfarusli á gólfið i
kennslustofunni. Af hverju gera
þau það ekki? En þegar þau
koma út á leikvöllinn, þá er
hreinlætið og snyrtimennskan
gleymd. Börnin koma oft þang-
að með bréfarusl i vösum sínum
eða húfunum og fleygja því
bara á leikvöllinn, þar sem þau
ætla að skemmta sér í frímín-
útunum. Þó er börnunum vel
kunnugt um, að ruslageymslur
eru í hverju horni. Því sýna þau
þennan sóðaskap? Af þeirri
einföldu ástæðu, að þeirra hug-
kvæmni yfir hreinlætið, nær
ekkert út yfir skólastofuna.
Vaninn er svo ríkur, að fleygja
öllu rusli frá sér, hvar sem
statt er, en halda ekki sælgætis-
umbúðum og öðru blaðadóti
saman og koma því í sinn rétta
stað. Vitanlega opinbera þau
börnin það, sem þetta gera, að
þau eru þessu vön frá heimil-
um sínum. Þau hafa ekki drukk-
ið í sig hreinlætistilfinninguna
með móðurmjólkinni. Þau hin
sömu hafa enga sómatilfinn-
ingu fyrir því hvert leiksviðið
er hreint eftir föngum eða
sorpugt. Þetta er eitt með
mörgu öðru, sem skortir á
hreinlæti okkar ágætu höfuð-
borgar. Ég veit, að það er hægra
að standa hjá og tala um þessi
mál við kennara og aðstandend-
ur barnanna, en að koma þeirri
tilfinningu raunverulega inn í
meðvitund barnanna, að þau
sýni þrifnað og prúða umgengni
í hvívetna. Vinnist ungdómur-
inn hxeinlætinu til fylgis, þá
erum við á framtíðarvegi með
þrifnað í okkar ágætu höfuð-
borg.
í október og nóvember s. 1.
skrifaði ég grein í tvö af dag-
blöðum bæjarins um óviðunandi
sorpgeymslur og óþrifnað að
húsabaki o. fl. Breyting hefir
engin komið enn þá á það ó-
þrifámál, þó kominn sé 18. maí,
enda gerði ég mér aldrei háar
vonir um það beinlínis. En um
það hafði ég von, að e. t. v.
tækju einhverjir í sama streng
og hreinlætismálinu þokaði
smát og smátt í rétta átt. —
Að húsabaki standa sorptunn-
urnar, oft með stórum kúf upp
af börmunum, með ösku, sóti,
bréfarusli og allsk. úrgangi frá
húsunum, eins og allir þekkja
til. Suma tíma verður að safna
í hauga, þegar tununrúmið
þrýtur. Sorphreinsararnir purfa
víða við að koma og hafa ekki
undan að losa úr tunnunum.
Húsmæðurnar, sem hafa á-
hyggjur af hreinlætinu kring-
um heimili sín, eru sárleiðar í
skapi yfir þessu sleifarlagi, en
geta ekki við neitt ráðið, því
breyting til bóta verður að
koma frá æðri stöðum. Svo
kemur vindurinn óboðinn allt í
einu, þá bregður þessi ófögn-
uður sér í ferðalag með honum.
Fer fyrst fram á milli húsanna.,
út á götur og gangstéttir, þvæl-
ist þar fram og aftur, þar til
hann finnur sér eitthvert skjól.
Á þessu ferðalagi hefir það út-
svínað hreinlæti húsmæðranna
og þeirra, sem vilja hafa þrifa-
legt I kringum sig. Verk götu-
hreinsaranna er alveg eyðilagt.
Það lítur svo út, sem þeir hafi
ekki þrifað til í lengri tíð, þó
þeir séu stundum nýbúnir að
því, og að jafnaði er það verk
mjög vel af hendi leyst. Þessi
hringrás á ruslinu, öllum bæj-
arbúum til særingar og skamm-
ar, endurtekur sig allan ársins
hring á meðan ekki kemur ann-
að betra fyrrikomulag á sorp-
geymsluna og hxeinlætismálin
yfir höfuð. Húsmæðurnar þurfa
að fá það inn í sig, að láta
brenna öllu mögulegu rusli, sem
tilfellst á heimilunum. Þessar
sorptunnur, sem almennt eru
notaðar, eru ónógar og vand-
ræðageymslur, þegar þangað er
borið hvert „pút og plagg“ frá
heimilunum, meira að segja
dýnur, poka- og bréfarusl, all-
(Framhald á 4. síöu.)