Nýja dagblaðið - 07.08.1938, Blaðsíða 3

N Ý J A
DAGBLAÐIÐ
3
Eiga stvrkþegarnir að hafa rétt-
indi en engar skvldur ?
I^H — 0 — 0 — ■ — II — H — P W 0 M I Wi H — D — II — I »
VÝJA DAGBLAÐIÐ
Útgefandi: Blaðaútgáfan hi
Rltatjórl:
I ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
RitstJ órnarskrlf stof umar:
Lindarg. 1 D. Simar 4373 og 2353. |
Aígr. og auglýsingaskrifstofa:
Lindargötu 1D. Siml 2323.
Eftir kl. B: Slml 3948.
Áskriftarverð kr. 2,00 á mánuði.
í Iausasölu 10 aura eintakið.
Prentsmlðjan Edda h.f.
Sim&r 3948 og 3720.
Hítaveítan frá
Þvottalaugunum
Tillögur þær, sem fulltrúi
Framsóknarflokksins bar fram
á síðasta bæjarstjórnarfundi í
samtaandi við hitaveituna frá
þvottalaugunum, eru mjög at-
hyglisverðar. Nú eru fluttir ca.
15 lítrar á sekúndu af rúmlega
90° heitu vatni til bæjarins.
Notin af þessum 15 lítrum eru
vitanlega mjög mikil, en það
hefir lengi leikið grunur á því,
að ekki væri sem sparlegast far-
ið með vatnið af notendum þess.
Það ber þó ekki að ásaka not-
endur í þessu sambandi, því
þetta er fyrirkomulaginu að
kenna.
Fyrst og fremst væri mjög
fróðlegt að fá að vita, hvort ekki
væri með nokkuð auðveldu móti
hægt að selja vatnið eftir mæli.
í öðru lagi er vitaskuld nauð-
synlegt að gæta þess, að mið-
stöðvarofnar í húsum þeim, sem
hituð eru upp með laugavatni,
séu ekki of stórir. í þriðja lagi
er það fyllilega rannsóknarvert,
hvort ekki er hægt að nota bet-
ur hitann úr afgangsvatninu en
gert er. Það hefir í mörg ár
gengið svo, að reykurinn hefir
staðið upp úr skólpleiðslunum,
þar sem heita afgangsvatnið
hefir verið látið renna til sjávar.
í rauninni er þaö nú óskiljan-
legt, að svo mikið aðgerðarleysi
skuli hafa verið frá hálfu ráða-
manna bæjarins i þessu máli.
Þeir virðast hafa starað sig
blinda á hitaveitu frá Reykjum.
Þeir virðast hafa gleymt því
gamla og góða orðtaki, að hæg-
ur er heimafenginn baggi. Hver
sekúndu-lítri úr laugunum
hlýtur að kosta mikið minna en
sekúndu-lítrinn kostar í hita-
veitu ofan frá Reykjum, sem er
6 sinnum lengri leið. Auk þess
er vatnið úr þvottalaugunum
allt að því 10° heitara, og verð-
ur sennilega þó enn meiri mun-
ur á hitanum eftir að búið er
að leiða vatnið ofan að. Þessi
hitamunur hefir vitaskuld stór-
kostlega þýðingu.
Það er því alls ekki að ófyrir-
synju, að fulltrúi Framsóknar-
flokksins lagði til á síðasta bæj-
arstjórnarfundi, að nú þegar
yrðu hafnar boranir við þvotta-
laugarnar. Það virðist ekki
liggja það mikið á að bora upp
við Reyki, að það ætti að vera
vel gerlegt að flytja stóra bor-
inn, sem nú er í notkun á
Reykjum, niður að þvottalaug-
um og bora a. m. k. eina djúpa
holu þar. Ef nú tækist að fá
meira vatn við þvottalaugarnar,
t. d. helmingi meira en nú er,
mundi kostnaðurinn við það
varla verða annar en sjálf bor-
unin. Dælurnar, sem geta sam-
tals dælt 65 lítrum á sekúndu,
hljóta að geta flutt það, og ó-
trúlegt er að leiðslurnar hafi
ekki verið gerðar a. m. k. fyrir
30 litra, þar sem því var trúað,
þegar boranirnar fóru fram við
laugarnar, að vatnið mundi
verða 23 lítrar á sekúndu. Það
eru heldur engin ósköp, þó að
þyrfti að leggja nýja leiðslu og
ætti ekki að vera lengi gert.
Það skal bent á það, að í
rauninni er það svo mkið stór-
mál, að allt verði reynt, sem
unnt er, til þess að betur sé far-
ið með vatnið úr hitaveitunni
við þvottalaugarnar, og að leit-
að verði eftir meira vatni þar,
að það má ekki láta það við-
gangast, að forráðamenn bæj-
arins hafist ekkert að í því máli.
Knútur ArugrímS'
son ogf íhalds"
hlöðin
Blöð Sjálfstæðisflokksins, Mbl.
og Vísir, túlka ræðu Knúts Arn-
grímssonar á hátíð Sjálfstæðis-
félaganna og verzlunarmanna
sl. mánudag á mjög ólíkan hátt.
Mbl. reynir að afneita Knúti og
kenningum hans, Vísir hælir
honum hinsvegar, telur hann á-
gætan flokksmann og skoðanir
hans hárréttar.
Morgunblaðið segir, að hátiðin
hafi verið haldin af Verzlunar-
mannafélaginu einu, en „Sjálf-
stæðisfélögin hafi aðeins áskil-
ið sér rétt til að Sjálfstéeðismenn
ættu þarna greiðan aðgang“! Þá
segir blaðið ennfremur, að Knút-
ur hafi í ræðu sinni „gert heið-
arlega grein fyrir því, hvers-
vegna hann fylgi ekki Sjálfstæð-
isflokknum að málum“ og loks
klykkir blaðið út með því, að
Knútur hafi „af frjálsum vilja
rifið tengsli sín við Sjálfstæðis-
flokkinn“.
Öllu hörmulegri málaflutning-
ur er tæpast hugsanlegur. Hinn
30. júlí sl. birti Mbl. auglýsingu,
sem náði yfir alla forsíðuna, þar
sem stendur stórum stöfum:
„Verzlunarmannafélag Reykja-
víkur og Sjálfstæðisfélögin í
Reykjavík og Hafnarfirði, halda
sameiginlega skemmtun að Eiði.“
Síðan kemur skemmtiskráin og
þar segir m. a.: „Kl. 3yz Ræða.
Minni íslands. Knútur Arn-
grímsson kennari.“
Sýnir þessi auglýsing bezt,
hversu fjarstætt það er af Mbl.
að eigna nú Verzlunarmannafé-
laginu einu skemmtunina, þar
sem hún er auglýst í sameiningu
af því og Sjálfstæðisfélögunum.
Og þó Mbl. vilji rökstyðja mál
sitt með því að forráðamenn
Sjálfstæðisfélaganna séu miklir
þöngulhausar, fær það enga til
að trúa því, að þeir láti andstæð-
inga sína tala um stjórnmál á
skemmtunum sínum!
Enda kemur það alstaðar fram
í ræðu Knúts, að hann telur sig
góðan og gildan flokksmann
Sjálfstæðisflokksins. Hann skor-
ar á alla að fylkja sér undir
„merki Sj álfstæðisflokksins“ og
segir „að það sé ekki hægt að
frelsa þessa þjóð, án þess að
Sj álfstæðisflokkurinn sigri“. —
(Framhald af 1. síðu.)
ur séu eingöngu „kreppunni“
að kenna! Og svo þykjast þessir
flokkar vera einlægir móti í-
haldinu og vilja steypa því af
valdastóli hér í bænum!
Engin atvlnna.
Blöð kommúnista og sósíalista
segja, að það vanti vinnu í land-
inu og það, sem þurfi að gera,
sé að auka atvinnuna. Þá hverfi
fátækraframfærið af sjálfu sér.
Sannleikurinn er sá, að hér
býðst ýms vinna og hér myndi
á undanförnum árum hafa get-
að skapast margvísleg atvinna,
en þessi tækifæri hafa verið og
eru látin ónotuð. Af hverju?
Af því að foringjar kommúnista
og sósíalista hafa heimtað háa
kauptaxta og hvatt menn til að
vinna ekki, ef töxtunum væri
ekki fullnægt. Þannig hefir mik-
il atvinna farið forgörðum, at-
vinna, sem ekki gat staðið und-
ir fullu taxtakaupi, en hefði þó
getað veitt mönnum betri og
sjálfstæðari afkomu en fá-
tækraframfærslan. Þessir menn
eiga þvi sannarlega sinn þátt í
því hvernig komið er. Þeir hafa
eyðilagt mörg atvinnuskilyrði
og valda því, að ekki er hægt að
hagnýta þau. Annarsvegar hafa
þeir alið upp í mönnum þá
hugsun, að vinna ekki nema
fyrir taxtakaupi, hinsvegar hef-
ir íhaldið boðið fátækrastyrk.
Sannarlega óglæsileg og óheilla-
vænleg samfylking,
Þessir menn tala um það, að
auka atvínnuna. Hver eru skil-
yrðin frá þeirra hendi til þess
að það sé hægt? Hærri kaup-
taxtar en nokkur framleiðsla
hér megnar til langframa að
standa undir, en sama og eng-
in viðleitni til að vinna bug á
dýrtiðinni. Þessir menn ættu
sannarlega að sýna vilja sinn til
að auka framleiðsluna í verki,
áður en þeir hrópa hátt um
hann í blöðum og á mannfund-
um.
Það er rétt, að það er hægt
Slíkt myndu ekki aðrir segja, en
þeir, sem telja sig Sjálfstæðis-
flokksmenn.
Allar afsakanir Mbl. virðast
því á sandi byggðar. En viðleitni
blaðsins til að afneita Knúti er
eigi að síður virðingarverð.
Afstaða heildsalamálgagnsins
Vísis er hinsvegar allt önnur.
Það birtir ræðuna eins og um ó-
venjulega merkilegt efni sé að
ræða og til frekari áherzlu birt-
ir blaðið ritstjórnargrein um
hana í gær, þar sem hvert ein-
asta atriði hennar er talið rétt
og jafnvel reynt að ganga enn
lengra í sóðalegu orðbragði. Þar
er talað um það af miklu yfir-
læti, að núv. valdhafar „verði
sóttir til ábyrgðar“ og að þeir
„hyggist með stundarátökum að
(Framh. á 4. síðu.)
að auka framleiðsluna hér á
landi og það þarf að gerast sem
fyrst. En það verður ekki gert
með því að kæfa þá viðleitni
strax í fæðingunni með miklum
kröfum. Það má ekki leggja á
hana meiri byrðar en hún getur
borið, og þegar leiðtogar sósíal-
ista og kommúnista öðlast þann
skilning, skapast fyrst veruleg-
ir möguleikar fyrir aukna og
vaxandi framleiðslu.
Réttindi
en engar skylilur.
En hverfum aftur að aðalefn-
inu. Það er staðreynd, að fá-
tækramálin í bænum eru komin
í megnustu óreiðu og spillingu
vegna atkvæðaveiða bæjar-
stjórnarmeirihlutans. Því þýðir
ekki að leyna, að þeta ástand
hefir skapazt vegna þess, að
styrkþegarnir fengu atkvæðis-
rétt og stóru bæjarflokkarnir
keppast þess vegna um atkvæði
þeirra.
Þessi réttindaaukning styrk-
þeganna hefir verið réttlætt
með því, að hún væri í anda
lýðræðisins. Það er að vissu
leyti rétt. Það má segja, að ann-
ar aðalþáttur lýðræðisins sé í
því fólginn að veita mönnum
frelsi og meiri réttindi. Og þeg-
ar menn tala um lýðræðið, fer
oft svo, að þeir muna ekki eftir
nema þessum þætti. En hinn
þátturinn er sízt veigaminni og á
honum veltur það, hvort lýð-
ræðið getur staðizt samkeppn-
ina við aðra stjórnarhætti.
Hann er sá, að öllum réttindum
fylgja ákveðnar skyldur.
Sé þessum skyldum ekki full-
nægt, verða réttindin oftast
lítils virði. Þess vegna fer jafn-
an svo, að hugsi menn eingöngu
um fyrri þátt lýðræðisins, en
vanræki hinn, verður afleiðing-
in óstjórn og stjórnleysi, sem
endar með frelsissviptingu, ein-
ræði og harðstjórn.
Þetta hefir reynslan sýnt víða
annarsstaðar svo greinilega, að
um það verður ekki deilt.
í fátækramálum er fram-
kvæmdin nú þannig, að hinir
vinnufæru styrkþegar hafa
réttindi til fátækrastyrksins og
réttindi til að hafa úrslitaáhrif
á þau mál með þátttöku í
sveita- og bæjarstjórnarkosn-
ingum. En hverjar eru skyld-
urnar, sem koma á móti þess-
um réttindum?
kvæðisréttar þeirra þora stóru
Þær eru engar.
Af því stafar sú spilling, sem
þróazt hefir í þessum málum.
Hinir vinnufæru styrkþegar
hafa öll réttindi, en engar
sérstakar skyldur. Og vegna at-
bæjarflokkarnir ekki að nefna
skyldurnar,
Reynslan í fátækramálum
Reykjavíkur sýnir okkur bezt,
hvílík hætta það er, að hugsa
aðeins um fyrri þátt lýðræðis-
ins, en vanrækja hinn.
„Hver, sem ekki vill
viima, á ekki heldui*
mat að fá“.
Frá fullkomlega rýðræðislegu
sjónarmiði ættu hinir vinnu-
færu styrkþegar (hér er bæði
átt við þá, sem fá fátækrastyrk
og atvinnubótavinnu) að hafa
um tvennt að velja: Að afsala
sér réttindunum til íhlutunar
um þessi mál með þátttöku í
sveitar- eða bæjarstjórnarkosn-
ingum eða tryggja sér þau með
því að inna af hendi ákveðnar
skyldur á móti.
í snjallri ræðu á landsfundi
ungra Framsóknarmanna í vor
hefir Hermann Jónasson for-
sætisráðherra hreyft síðara at-
riðinu mjög ítarlega. Hann seg-
ir, að engum sé það fjær én
Framsóknarmönnum, að af-
nema framfærsluskylduna, þ.
e. a. s. að sveitarfélög og ríki ali
önn fyrir þeim, sem ekki geta
séð fyrir sér sjálfir. En þegar
menn hópist saman í þúsunda-
tali á ákveðna staði, haldi að
sér höndum og segi: Hér vil ég
vera og hér verður samfélagið
að sjá fyrir mér, þá séu þessi
mál komin í hreinustu öfgar.
„Slíkur einhliða réttur einstakl-
inganna á þjóðfélagið", segir
hann, „án nokkurrar gagn-
kvæmrar skyldu, endar ekki
nema á einn veg: Að ríkið og
bæirnir geta ekki innt skylduna
af hendi og rétturinn verður
einskis virði fyrir þá, sem hans
eiga að njóta“.
Og forsætisráðh.helduráfram:
„Réttur einstaklinganna og
ríkisins verður í þessum málum
að vera gagnkvæmur. Ríkið
verður að hafa rétt til að segja
við þá, sem það framfærir: Þið
verðið að vinna þar sem ég hefi
þörf fyrir vinnu ykkar, ella fá-
ið þið enga framfærslu. Sá, sem
vill vinna, á rétt á því að sam-
félagið framfæri hann — en sá,
sem ekki vill vinna, skal ekki
mat fá. Þetta er reglan, sem
verður að taka upp og sem verð-
ur að gilda fyrir framtíðina“.
Þetta er sú gagnkvæma
skylda, sem hinir vinnufæru
styrkþegar geta og verða að
inna af hendi til að verðskulda
þau réttindi, sem þeir hafa nú.
Með því að taka upp þessa reglu
er það líka nokkurn veginn
tryggt, að það hætti að verða
pólitískur gróðavegur fyrir í-
haldið, að ástunda þá spillingu,
sem nú á sér stað í fátækramál-
um Reykjavíkur.
Þetta er eitt mikilvægasta
stórmálið, sem nú bíður úr-
lausnar. Það er ekki aðeins
fjárhagslegt og menningarlegt
stórmál. Það er lýðræðið sjálft,
sem er í hættu, ef haldið er á-
fram að rýmka réttindin, en
sleppa skyldunum. Þá er ekki
langt undan það stjórnleysi,
sem annarsstaðar hefir orðið
lýðræðinu að falli, og líka hefir
náð tökum á fátækramálum
Reykjavíkur. Þ. Þ.