Tíminn Sunnudagsblað - 25.03.1962, Qupperneq 12

ligip émM
wi« £& IM -. ^4œ
sma
■•■■ ,Pv
liipiiilii
I
j.fj
P
.'\vV
: ■
'
'! ||pgjpt|l
| ■ :
■■■•v\;
'P$St>f4í&<Í

PóstskipiS lætur frá bryggju í Kaupmannahöfn 1. marz 1896 meö þrjá íslandsfara Hjálpræðishersins.
O, vínviður hreini, þú eilifi eini,
sem aldrei munt visna, ég held mér vi& þig.
Nœr blóðgur er svitinn og sárastur hitinn
i svalandi skugga þú varðveitir mig.
I.
Á nítjándu öld tóku ýmsar trúar-
hreyfingar að leita sér fótfestu á Is-
landi, sumir nýjar af nálinni, en aðrar
gamalgrónar 1 öðrum löndum: Mor-
mónar, kaþólskir menn og aðventistar
hófu hér trúboð, Hjálpræðisherinn
tók sér bólfestu í landinu, únítarar
skutu upp kollinum. Á seinustu ára-
tugum hennar voru stofnaðir frí-
kirkjusöfnuðir „til eflingar frjálsri
kristni", og i aldarlokin stofnaði séra
Friðrik Friðriksson hér K.F.U.M.
Innan sjálfrar þjóðkirkjunnar voru
talsverð umbrot, og hér og þar um
landið tóku menn að hafna samfylgd
kirkju og presta. Það bar til tíðinda,
að sumir hættu að láta skíra börn sín
og ferma, frábáðu sér gamlar trúar-
venjur við útför ástvina sinna, bænd-
ur fóru að tala yfir moldum manna,
og þess urðu brátt dæmi, að fólk væri
jarðað í óvígðri mold, án þess að
prestur kæmi þar nærri.
Allt þótti þetta ekki litlum tíðind-
um sæta, og ásannaðist það oft og
víða, að umburðarlyndi var af mjög
skornum skammti gagnvart nýbreytni
í þessum efnum. Mormónar, kaþólsk-
ir menn, Hjálpræðisherinn og þeir,
sem höfnuðu tiú og kirkju, sættu
i iklu aðkasti og oft beinum ofsókn-
um, þótt engir væru jafnsvívirðilega
leiknir og Mormónarnir, sem ekki
þóttu aðeins óalandi og óferjandi,
heldur urðu einnig að þola líkamlegt
ofbeldi og misþyrmingar. Ekki var
heldur skiiTzt við málaþrasi og lög-
sóknum á hendur fólki, sem nýbúið
var að missa vandamenn sína, ef það
þótti brotlegt við gamla siði — yfir-
völdin töldu sér jafnvel sæma að
ógna ekkjum, sem virt höfðu vilja
manna sinna á deyjanda degi. Og einn
af prestum þjóðkirkjunnar, sjálfur
Matthías Jochumsson, var knésettur
svo, að hann gerði yfirbót í víðlesnu
blaði að kröfu biskupsins fyrir þær
sakir, að hann hafði í blaðagrein kall-
að útskúfunarkenninguna „lærdóminn
Ijóta, sem svo voöalega neitar guðs
vísdómi, almætti og gæzku“.
Samhliða slíkri harðneskju yfir-
valda við nýbreytni, sem þeim stóð
stuggur af eða var í nöp við, gætti
mjög meðal almennings þeirrar hóp-
mennsku, sem illa þolir einstaklingum
að ganga sínar götur, ef þær liggja
ekki að minns-ta kosti meðfram hinni
miklu þjóðbraut, og lætur stjórnast
af ímugust á þeim, er hneigjast til
annarra skoðana eða annarrar hegð-
unar en þorri manna. Slík hóp-
mennska er enn rík í íslendingum,
hversu mjög sem menn tjá í öðru orð-
inu virðingu sína fyrir skoðanafrelsi
og mannréttindum, og brýzt fram í
mörgum myndum. Gagnvart hinum
nýju trúarhreyfingum nítjándu aldar
kom þessi hópmennska mjög fram í
samfylgd með hneigð fólks á gelgju-
skeiði að aldri og þroska til þess að
gera óskunda. Múgsefjunin veitti
tveimur frumstæðustu eðlisþáttum út-
rás um einn farveg.
II.
Það getur verið fróðlegt að kanna,
hvaða viðtökur þær trúarhreyfingar,
er nefndar hafa verið, hlutu hér á
landi í upphafi og hvernig þær háðu
baráttu sína. Við skulum velja Hjálp-
ræðishei'inn. Hann flutti kenningar,
sem í eðli sínu voru ekki frábrugðnar
Blóð og eldur
Annamikil og róstusöm upphafsár
1G3
T I M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ