Tíminn Sunnudagsblað - 25.03.1962, Qupperneq 13

ItennfngnTn Wóðkirkjunnar, þótt hann
væri í ýmsum greinum kröfuharðari
en hún. Og hann hafði sér það til
gildis, að hann beitti sér fast gegn
ýmsum þjóðfélagslöstum, svo sem
drykkjuskap, rak hjálparstarfsemi
meðal þeirra, sem orðið höfðu hon-
um og ýmsum öðrum bágindum að
bráð, hjúkraðx sjúkum, veitti hrökt-
um húsaskjól, hlynnti að bjargaivana
öreigum.
Margt í fari hersins kom mönnum
hins vegar ókunnuglega fyrir sjónir:
einkennisbúningar hans, fánaburður,
nafnbætur fyrirliða og starfsfólks,
predikanir, söngur og gítarspil á göt-
um úti, knéfail, bænagerð og vitnanir
á samkomum, tíðar göngur með for-
tölum á heimili ókunnugs fólks, ræðu-
flutningur ólærðs fólks, karla og
kvenna, með nýstárlegum orðatiltækj-
um, mat hans á fólki. Hann leit smá-
um augum á þá, sem ekki fylltu hans
flokk og ógnaðí þeim jafnvel með víti
og fordæmingu, en setti kórónu dýrð-
arinnar á höfuð umventri hraknings-
konu og frelsuðum drykkjumanni.
Vesturheimsblaðið Lögberg flutti
íslendingum þá fregn fyrst blaða í
ársbyrjun 1895, að lautinant úr Hjálp-
ræðishernum, nefndur Þorsteinn
Davíðsson, þótt raunar væri hann son-
ur Jónatans bónda Davíðssonar á
Marðarnúpi í Vatnsdal, hefði lagt af
stað frá Winnipeg til Kaupmanna-
hafnar um jólaleytið, „og þaðan á
hann að fara til íslands að herja á
ættjörð vora“. Var þess getið, að
vestra hefði Þorsteinn „kynnt sig sem
einkarstilltur og heiðarlegur piltur“,
þau ár, sem hann var í Winnipeg. Að-
ur hafði hann verið um skeið í Mont-
ana í Bandaríkjunum, og þar gekk
hann Hjálpræðishernum á hönd.
Kirkjubláðið, sem Þórhallur Bjarn
arson prestaskólakennari gaf út um
þetta leyti, tók upp Lögbergsfregnina
og síðla vetrar komu tveir hinir fyrstu
boðberar Hjálpræðishersins til Reykja
víkur, danskur maður, Eriksen að
nafni og adjútant að tign, og Þor-
steinn Davíðsson, er nú var orðinn
kapteinn. Hefur sjálfsagt orðið marg-
rætt manna á meðal um þessa undar-
legu gesfi, og sjálfir töldu þeir, að
fólk hefði- verið varað við sér og beð-
ið að sneiða hjá þeim. Blaðið Reyk-
víkingur sagði tíðindin á þennan hátt:
„Þess er ógetið, að fiskileysið og
Frelsisherinn, einn og einn í hóp,
fylgjast nú að sem engisprettur um
suðurkjálkann ...“
Um svipað leyti birti það fyrirspurn
frá bónda:
„1. Er hægt fyrir Reykjavík um
þennan tíma að fæða allan herinn,
sem sagt er, að nú sé kominn til bæj-
arins?
2. Gengur ekki háu verði nú i
Reykjavík gamalbelju- og bolakjöt
handa honum?“
Spottið leynir sér ekki.
III.
Ekki voru menn þessir fyrr komnir
til Reykjavíkur en þeir tóku til ó-
spilltra málanna. Þeir efndu til fyrstu
samkomu sinnar í Góðtemplarahúsinu
sunnudaginn 12. maí, og töldu þeir
sjálfir, að þangað hefðu komið um
fjögur hundruð manns. Víst er, að
ekki komust allir inn, er á þá vildu
hlýða. Forvitni fólks hefur verið ó-
skapleg, og fyrst í stað hefur hún orð-
ið óvildinni yfirsterkari, því að ekki
er getið um neinar óspektir í þetta
sinn. Sérstaka sálmabók íslenzka
höfðu þeir til sinna nota, en það var
mál vandfýsinna manna, að hún bæri
þess glögg merki, að til hennar hefði
verið efnt af mikilli skyndingu og
takmarkaðri íþrótt.
Herópið, mánaðarblað Hjálpræðis-
hersins, tók nú einnig brátt að koma
út, miklum mun skreyttara myndum
en Islendingar áttu að venjast, og von-
um betur úr garði gert að málfari.
Tóku brátt að birtast í því skrár um
ötulustu sölumennina, er margir
hverjir urðu meðal hinna fyrstu, sem
gengu í Hjálpræðisherinn. Auðséð er,
að fólk þetta hefur flest verið úr hópi
þeirra, sem örsnauðastir voru í bæn-
um og minnstra mannvirðinga nutu.
Honum reyttist einnig furðanlega fé
meðal fólks,og fóru blöðin að hafa
orð á, að sníkjurnar væru freklega
reknar og mætti skrílsmerki kalla að
láta ginnast til slíkra gjafa.
í byrjun júlímánaðar hafði fyrsti
Reykvíkingurinn tekið sinnaskiptum
og játazt Hjálpræðishernum opinskátt.
Var og fast á miðin sótt. Rak hver
samkoman aðra, bæði innan húss og
utan. En brátt kom að því, að húsnæði
lá ekki á lausu, þegar sendiboðar þess-
ir föluðust eftir því, jafnvel þótt þeir
Ieituðu út fyrir sjálfan bæinn. Sést
af frásögn Þjóðólfs þetta sumar, hvers
kyns var:
„Aðrir eins framfara- og félágs-
menn og Seltirningar hafa ekki leng-
ur liðið úr þeirn vaðalinn. Þeir hafa
hreint og bemt byggt þeim út, og bæj-
Frú Eriksen og lautinant Muurmann í
íslenzkum búningum veturinn 1897.
arfógetinn i Reykjavík vildi ekki
leigja þeim leikfimihús barnaskólans
til að predika í“.
Söng þeirra, fyrirbænir og predik-
anir á götum úti töldu blöðin aftur á
móti hátt Farisea.
En þeir lögðu ekki árar í bát, enda
vanir andróðri. Áður en sumarið var
liðið, höfðu þeir fest kaup á veitinga-
húsi, sem þá stóð við suðurenda Aðal-
strætis, þar sem Herkastalinn er nú,
Okakerinu svonefnda, öðru nafni
Hótel Reykjavík. Kaupverðið var níu
þúsund krónur, er var stórfé þá og ef-
laust mjög hátt verð. Hafa kaupin að
sjálfsögðu verið gerð fyrir fé frá öðr-
um löndum.
Þóttust komumenn nú standa báð-
um fótum í jötu, er þeir höfðu eign-
azt sitt höfuðból. Fluttu þeir Eriksen
og Þorsteinn í húsið þegar í septem-
bermánuði, en vígðu það Hjálpræðis-
hernum með fánaburði, fyrirbænum
og blessunarorðum sunnudaginn 6.
október og hrósuðu frægum sigri
hjálpræðisins yfir djöflinum og árum
hans. En bæjarbúar glottu og höfðu
það í skimpingum, að hinn gamli
drykkjuskáli var orðinn heilagt hús.
Einn hagyrðingurinn kvað:
Þar sem forðum Bakkus bjó
o| bjórsins freyddi aldan stíf,
fæsíí n’u hug*guh,*li]álþ ög fró
og hver veit — máske eilíft líf.
IV.
Þegar húsið hafði verið vígt, hófust
þar samkomur á hverju kvöldi og
stundum fleiri en ein á dag. Og ekki
í Reykjavik
Hjálpræðishersins á íslandi
T í M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ
109