Tíminn Sunnudagsblað - 08.07.1962, Qupperneq 14

Leirker ýmissa timabila frá Knossos. Þau eru alft frá 2200 f. Kr. tjl 1400 f. Kr.
sjávar. Fiskveiðar voru mikið stund-
aðar og landbúnaður gekk einnig vel.
Allur iðnaður í borgum og listir tóku
hröðum framförum, og upp úr þess-
um jarðvegi spratt sú menning, sem
átti eftir að fæða af sér aðra jafnvel
enn rismeiri.
Svo mikil var velmegun Krítar
næstu 200 árin eftir 2000 f. Kr., að
barónarnir eða prinsarnir urðu smám
saman veliauðugir höfðingjar. Við
lágreist hús sín, sem venjulega stóðu
inni í miðjum fjölmennum borgum,
reistu þeir sér litlar hallir. En gagn-
stætt höllum egypzkra og súmerskra
konunga voru þær inni í húsamergð
almúgans. Prinsar Krítar virðast á-
vallt hafa verið alþýðlegri en höfð-
ingjar Áusturlanda og Egyptalands.
Þeir reyndu heldur ekki að koma á
trúarlegri einvaldsstjórn. Krítverjar
höfðu sín eigin trúarbrögð, undarleg
en aðlaðandi, og ólík trúarbrögðum
annarra. Trúin virðist ekki hafa hald-
ið öllu í greip sinni eins og með faraó-
um Egyptalands og höfðingjum Súm-
era. Við vitum sem næst ekkert um
presta Krítar. Einn eða tveir sjást á
veggmyndum, en ávallt í hópi venju-
legs fólks. Ekki hafa heldur nokkru
sinni fundizt krítversk musteri. Þó
finnast lítil ölturu og helgir skógar-
lundir og hellar í fjöllunum, þar sem
fórnir hafa verið færðar. Þá eru og
glæsileg ölturu í höllunum, sem frem-
ur hafa verið í oinkaeign en almenn-
ings, svipað og einkakapellur í höll-
um Túdoranna. En aldrei hefur fund-
r/r neiiz, sem gæti haía verið inusteri.
Svo -tv 98 sjá, sem írúarbrögð Krít-
verja haí'i verið náttúrmrú byggð á
e;.rigyð->urú. Iiinn inikli Seiíur Forn-
Grinkja var guð Krííverja. liann lifir
áfram eftir endalok mínósku menn-
ingarinnar með Grikkjum og tengist
síðan áþekkri, norðiægri trú.
En það, sem hæst reis með menn-
ingu þessari, voru listir. Kritverjar
voru náttúruskoðarar. Blóm hæð-
anna, saffranblóm og liljur, prýða
fjöldann allan af veggjum og fín-
gerðum leirkerum. Freskómyndir
gerðar af miklum hagleik hafa varð-
veitzt á veggjum hallanna í Knossos
og Fæstos og á brotum í söfnum. Fugl
ar eins og lynghænur og akurhænur,
endur og svölur; höfrungar og kol-
krabbar, skeljar og sjávargróður
prýða veggi og vasa. Þetta er heimur
fíngerðra lita og forma, listilega
gerðra, aldrei ýktra eða misskilinna.
Listamennirnir sköpuðu sjálfstæða
list, sem ekki verður blandað saman
við listir annarra tímabila. Litanotk-
un Krítverja var ákveðin og falleg
og myndformin ólík öðrum. Útskurð-
ur stóð á háu stigi og enn fremur gull-
og silfursmíði. Gullsmiðir Krítar
smíðuðu drykkjarbikara og drykkj-
arker með loki, hálsmen og kórónur,
sem þola fyllilega samanburð við það,
sem bezt hefur verið gert í heiminum.
Efnaðri heimili hafa verið vel búin
gull- og silfurmunum, og jafnvel fá-
tæklingar áttu sína gripi úr gulli og
silfri. Ekki virðist hafa verið mjög
mikill munur á auðugum og fátækum.
Við uppgröft okm í ljós, að allir
bjuggu í þokkalegu húsnæði; sumir
höfðu að vísu stærra hús og meira
í '

9&&mlsSít3tfSirm(Íc4vf ■■•Xv.1■■■■■■■■■■■■■ ■■■■■■■■■ ■ .ív*.. .v... Mt......
Frægur leirdiskur, sem fannst við uppgröft Fæstosborgar. Áletrunin er skrúfu-
laga. gerð smáu letri. Orðabil eru táknuð með þverstrikum. Diskurinn er senni-
lega letraður helgirúnum.
i
i
1
446
T f M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ