Tíminn Sunnudagsblað - 01.09.1968, Blaðsíða 5

Skólinn er en-n naumast hálf-
göur, nokkrar stofur bætast
árlega. Við inngang í kjallara
ér gríöariegur haugur af rykug-
ri Inniskóm, sem hafa legið hér
allt sumar. Nú verður bráðum
farið að nota þá aftur. Það verð-
ur Ihlaupið á þeim á harðaspretti
upp stlgann, því vel þeim, sem
ekki er kominn upp á skör næstu
hæðar, áður en hljómur morgun-
bjöllunnar deyr út. Hann mætir
ásakandi augnaráði lærifeðranna
og verður að rita nafn sitt á sér-
legan hneysumiða.
Jón opnar hverja kennslustof-
una eftir aðra og spjallar um
kennsluhætti. Hann getur þess
meðal annars, að margir kennar-
anna séu innan við þrítugt. Tvær
kornungar kennslukonur veita til-
sögn í efnafræði og stærðfræði, og
er það skemmtileg þróun, því
lengi hafa kvenkynsverur aðeins
kennt tungumál í menntaskólum.
Æskufólk nútímans á góða daga.
Margir koma á eigin bifreiðum
— eða feðra sinna — í skólann.
í tímum sitja þeir á bólstruðum
stólum, og að kennslustundum
loknum geta þeir farið niður í
kjallara skólahússins og hvílt ör-
þreyttar heilafrumur við tóm-
stundaföndur eða knattborðsleiki.
Og ofan í kaupið leg-gja kennarar
þeirra fram alla sína krafta til að
gera þá að sannleiksleitandi vits-
munaverum.
'„Gamla yfirheyrslukerfið, þeg-
ar nemandi átti að læra námsefn-
ið' utan að og romsa því úr sér
daginn eftir, er nú að hverfa,“ seg-
ir Jón, „enda væri þá ekki rétt
að kalla okkur kennara, heldur
lieyrara, þá sem yfirheyra, eins
og gert var í skólum fyrri alda.
í þá daga gat kennari sagt, ja,
þessir nemendur, sem sitja hver
undir öðrum, kaldir og svangir,
fyrir framan mig, verða annað
hvort prestar eða lögfræðingar og
þurfa þar af leiðandi að kunna
ákveðnar staðreyndir.
En í dag, á seinni hluta 20. ald-
ar, er satt bezt að segja, að við
höfum ekki hug-mynd um, hvaða
þekking verður hagnýt eftir tíu
ár. Staðreyndir raunvísinda breyt
ast sífellt, framtíð tungumálanna
er á huldu og mannkynssagan í
endurskoðun. Hins vegar getum
við verið vissir um, að þjálfun í
vísindalegum vinnubrögðum og
beitingu dómgreindar kemur allt-
af að gagni.
T I M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
Þess v-egn-a kem ég ekki til nem
endanma og segi: Sannleikurinn
býr í mér og nú skuluð þið læra
hann utan að. Nei, 6g reyni að -
fá þau til að leggja af stað að
leita að honum sjálf.
Áður voru |>að kommusetning
og málfræði, sem skólar lögðu að-
aláhei'zlu á. Kennarar voru bundn
ir við vissa yfirferð. Gagnsleysi
þessara fræða var enn átakan-
legri í lélegri bekkjum gagnfræða
skóla, þar sem sátu nemendur,
varla færir um að skrifa nafnið
sitt, oft frá heimilum, þar sem
ekki sást pési, sem verðskuldaði
bókanheiti.11
„Við viljum miða íslenzku-
kennsluna við það, að unga fólk-
ið læri að tala og skrifa málið sitt,
og telju-m, að málskyn örvist með
engu betur en lestri góðra bóka.
Ég vil sízt gera lít-ið úr málfræð-
inni, en það er vísindagrein, sem
héfur takmarkað almennt gildi.
Við álítum, að menntaskólanem-
endum sé gagnlegra að tileinka
sér efni og anda fornra og nýrra
bókmennta heldur en læra að ’
greina þær í orðflokka og beyg-
ingarmyndir.“
„En ég hef oft heyrt því haldið
fram, að bókmenntir séu andlegur
munaður fáeinna gáfaðra einstakl-
inga. Það eru varla nema svo sem
tíu ár, síðan þorri íslenzkra mennta
skólanemenda taldi áhuga á þeim
jaðra við sérvizku."
„Það er ekki nema von,“ segii
Jón, „að unglingar hafi lítið gam-
an af bókum, sem þeir eiga að
kunna utan að. Þá verður lestur-
inn leiðinleg skylda. Við reynum
að hjálpa þeim til að skil-ja.“
„Hvernig farið þið að því?“
„Við tökum okkur góðan tíma,
reynum að brjóta hverja bók til
mergjar. Eins og kunnugt er, skipt
u-m við skólavetrinum í þrennt,
haustönn, miðönn og vorönn. Á
hverri önn förum við rækilega yf-
ir eitthvert verk. Það getur verið
fornsaga, nútímaskáldsaga, jafnvel
Passíusálmar. Heyrðu, það var ann
ars meðan ég kenndi við gagn-
ræðaskþlann í Kópavogi, sem ég
var með sálmana.
„Varla hafa táningarnir í Kópa-
vogi haft gaman af þeim?“
„Að Passíusálmunum? Það held
ég nú. Enda eru þeir alveg stór-
kostlegir — byggingin eins og
dýrðlegasta tónverk. Hver einasti
sálniur hefur sín lykilorð, sem
ganga eins o,g stef frá upphafi til
enda. f 44. sálminum til dæmis
koma alltaf til skiptis orðin „fað-
ir“ og „hönd“ og vefjast saman
í erindinu:
Vertu, Guð faðir, faðir minn
i frelsarans Jesú nafni.
Hönd þín leiði mig út og inn,
svo allri synd ég hafilí.
Eða í 25. sálmi, hvernig séra
Hallgrímur notar m.a. þar orðið
„út“. Hann byrjar með því að lýsa,
hvernig Jesús er hrakinn út úr
musterinu, hæddur og smáður og
alls staðar útskúfaður.
En Jesú pína opnar syndugum
mönnum hlið guðsríkis, og þang-
að stígur Hallgrímur og gerist for-
söngvari englahers, sem syngur
Guðs syni lof og dýrð, svo berg-
málar um allar himnahailir.
Andstæðurnar í fyrri og seinni
hluta sáimsins eru gagnhugsaðar.
Heldurðu, að það sé tilviljun, að
Passiusálmarnir urðu þjóðinni
langhjartfólgnastir af öllum þeim
lútherska kveðs-kap, se-m flæddi
yfir þjóðina eftir siðaskipti Nei,
list-brögðin, sem sá fátæki klerk-
ur, séra Hallgrímur, kunni að beita
mögnuðu orð hans, svo að þau
urðu hrjáðum huggun fram á okk
ar daga. Þú skalt einhvern tíma
lesa það, sem Magnús Jónsson
dósent og Halldór Laxness hafa
skrifað um Passiusálmana, og þá
hætta þeir að fara inn um annað
eyrað á þér og út um hitt.
En svo ég snúi aftur að mennta-
skólanu-m hér við Hamrahlíð, pá
lásum við á fyrstu haustönn Hrafn
kels sögu Freysgoða. Síðan lásum
við Kjalnesinga sögu með því að
hún gerist í nágrenni Reykjavík-
u-r og hægt um hönd að skoða
sögusviðið. Fóru kennarar og nem
endur einn dag að Elliðavatni,
Kollafirði, Esjubergi og fleiri bæj
um, sem komu við mál Kjalnes-
inga, og gengu að fossinum Glym
í Hvalfjarðarbotni þennan sama
dag.
Að öðru leyti hagaði ég kennslu
Kjalnesinga sögu þannig, að fyrst
hraðlásu nemendur hana. Síðan tal
aði ég um hana í niðrandi tón.
Fann ég henni flest til foráttu og
vitnaði í viðurkenndar fræðibæk-
ur, sem telja, að fyrstu kafia-r sög-
unnar, u-m landnámsmanninn Ör-
Iyg, sem reisti fyrstu kirkju á ís-
landi, kom-i meginefninu ekkert
við og séu galli á byggin^n verks-
ins.
653