Tíminn Sunnudagsblað - 27.04.1969, Síða 18

Skipsfrand og björgun á Hlésey árið 1861.
„Og vonar kristi-
lega upp á strand"
I.
Bók Þc-rbergs Þórðarsontar.
Steiniarnár ta'la, hefst á gamam.-
saaniri f násögn aif þvi, er skip vair
að stnainda á söniduimim skaft-
Mlisku:
,.Það voru sfóukostlegir dagair í
Suðursveit vorið 1886, og þá hiökk
uðu mairgir tiO i Austuir-Skaftafells
sýslu. í seimuistu vifcu góu vffldi tffl
mifciil guðls biessun. Þá bar stóra
skomnortu frá Dúnkírkju í Praltók-
1-amdi upp á eitt af Hálsaskerjunum
undan austanverðri Suðnrsveit. . ..
En skon'nortan losnaði af sberiuu
á næsta flóði og rorraði stjórnlaus
vestur með söndunum undan
hægri austankylju. Það var heifll-
andi sýn. Pólflcið var gripið af óskap
legum spenningi. Það stóð úti á
stéttuim og í hlaðvörpum. og lá úti
i glugguim og horfði með sívaxandi
ótta. Hvar skyldi þetta mikla skip
bera að landi?
Það rak lengra og lengra vest-
ur Það var komið vestur fyrir
Breiðte'bólistaðairfjöru og mjakaðist
með hverri mínútunimi að mörkum
Suðursveitar og Öræfa. Betur, að
guð í himnimum gæfi, að það lenti
eflcki vestur á Öræfafjörur!11
Loks tók skipið ndðri á Fells-
fjöru. og þá fór fagnaðaralda um
hópinn, sem beðið hafði úrslitanmia
með önd'imia í háisinum:
„Það hneyfðist efcbi fyriir mel-
þúfuna. Það er strandáð! Guði sé
Sof!“
Og þetta varð frábærlega gott
str and einis og fllesa má í bók Þor-
bengs.
En fleásrl höfuinidar en Þórberg-
ur Þórðianson flaafa fjallað nm því-
fliíkt efni með kímilegum haetti. í
hinu háði þrungna hetjulkvæði Lúð
ví'ks Hollbengs, Pétur Paars, eru
Anihoflftbúa l'ögð í mumm orð, sem
gaetu verið eitthvað nálaegt þessu
á íslemzku:
Hanm svanaði honum: Þá ey
vér Amhoflit flcölum.
Iðifflieiga á kné í hæn vér föffluim,
að sfcaparinn láti ei sflripim
siglia hjá.
Það skeður stundum, að þau
lamdi ná.
Því gott er fólflcið, eflckert á
það vamtar,
þótt áður væru hér á reilki
fantar.
• Það vex að náð og vimniur
emgum gramd
og vomar toristilega upp á strand.
Stramd var atburður af því tagi,
þar sem slysrni eims var happ ann-
ars. Á eyjum og í sjávarbyggtkim,
þar sem lífct hagaði til og sums
staðar í Dammörku, skiptu slcip-
strömdin veruiegu mál fyrir af-
komu fóifcs. Til voru jafnvefl þeir
staðir, sem að mi'kflu ieytj voru
háðir því, að sflcipuim hflleflcktist þar
á aramað veifið. En þeir, sem áfctu
líflsbjörg síma undir slíku, lágu vefl
við höggi, þegar háðfugiar nemndu
tffl þeirra augum. Þaö var auðvelt
að draga dér að ’þeiim, sem „von-
uðu knistfflega upp á sfcraind“ og
þöfckuðu guði að lcvöldi þann vel-
gernimg, a-ð Háfca sflcip fcomia á fjörur
þeirna.
Geiri sfcopsins hefði máftt beima
að fleiri en SfcafbMlinguim og
dönsðcuui eyjanskeggjum. AKMr
voru umdir sömu sök seldir, er við
sjó bjuggu rnærri siglinigaleiðum.
Við sflculum nú um sfcund dvelj-
ast við þetta efni, og staðurinn,
sem við kjósum okikur, er Hlésey
í Kattegati.
II.
Hliésey er adllstór ey umdan aust-
ursbrönd VendiiSkaga. Umihverfis
haima eru grymniingar og rif, sem
teygja sig langar leiðiir út fná
benini. Þarnia bafa lönguim verið
tíðar Sknpaferðir, því að j'afnan hef
ur verið fjölfairið fyrir Sfcagann.
Nú orðið ber varflia við, að sfcip
strandi þarma, en alt öðnu máli
gegndi fynr á tímum, þegair sfldp
voru efldci búin meiinum leiðsögu-
tækjum að fcala og urðu að treysta
á seglin ein, en vitair emgiiir á þess-
um viðsjálu slóðum. Á fyrri öld-
um voru skipstjórar stórSkipanua,
sem send voru tifl. Afrifcu og Asíu,
jafnvel látndir umdinrita það beit,
áður en þeir lébu úr höfin, „að
siigla út Eyransund í guðs nafni i
góðum byr, og vara Sig á AmhóLt
og H!ésey.“
Elztu heimildiir um slripstrand
við Hlésey eru flná fimmtándu öld,
og verður eflcflci í efa dregið, að þá
hiafi verið þar „á reifci fantar“,
sem sættu laigi að villflla um fyrir
slripStjármarmönnum. Gamlar erfða
sagmir herma, að eyjanskeggjair
hafi jafnvel bumdið luktiir í hal-
amm á lcúm sínum á kvöldim í þeiinri
von, að sæfarar héldu það vena
skips'lulktir á sjó úti og rernndu á
grumn áður en þeir yggðu að sér.
Sögur um svipuð brögð enu kurnn
an úr fleiri byggðarlögum, þan
sem sfcipum van hætt við stramdi.
Ómótmælanflegt er, að árið 1619
þótti nauðsym tffl bera að gefa út
konumgsbréf, er bammaðí fólkfl í
VemdiflsýSlu og á Hflésey að fcemdna
elda á stnöndimmi að nætunlagi til
þess að gabba sæfana.
Blómia'skeið seglSkdpanma var um
354
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ