Lesbók Morgunblaðsins - 16.08.2003, Blaðsíða 5

var snöggan blett að finna í leik. Í báðum þess-
um sýningum var umbúðum stillt í hóf, þessi
klassísku verk fengu að njóta sín.
Á þessum stutta tíma sem liðinn er af þessari
öld verður ekki sagt að íslensk leikritun hafi
farið mikinn. Þó ber að nefna það sem hvað
best var gert í þeim efnum og kemur þá upp í
hugann einleikur Völu Þórsdóttur, Háaloft,
sem sýnt var í Kaffileikhúsinu á vegum Ice-
landic Takeaway Theatre í leikstjórn Ágústu
Skúladóttur, en í verkinu nálgaðist Vala við-
kvæm mál á ljúfsáran hátt en af hæfilegri al-
vöru. Í þessari uppfærslu fóru þær Ágústa og
Vala einstaklega einfalda en um leið áhrifaríka
leið, leikrýmið hentaði fullkomlega og þar sem
auðvelt hefði verið að „búa“ um verkið fóru
þær þá leið að strípa það. Á Nýja sviði Borg-
arleikhússins setti LR upp And Björk of co-
urse ... eftir Þorvald Þorsteinsson, verk sem
var „of course“ með því athyglisverðasta sem
uppá var boðið, lágstemmdur leikur og sorg-
legur húmor einkenndu þessa uppsetningu
sem stýrt var af Benedikt Erlingssyni. Leik-
arar fóru á kostum í sýningunni en hér verður
þó nafn Hörpu Arnardóttur sérstaklega nefnt.
Við fyrstu sýn mætti ætla að þessi sýning hefði
verið fyrstu gráðu umbúðaleikhús, svo er þó
ekki, umbúðaleikhús kemur aldrei hreint fram,
segir sjaldnast alla söguna og aldrei segir það
hana eins og hún er.
Werner Schwab var loks kynntur fyrir ís-
lenskum leikhúsgestum þegar LR setti á svið
verkið Öndvegiskonur, áhrifamikið leikrit.
Uppsetningin var mjög fín og vakti töluverða
athygli, Viðar Eggertsson leikstýrði. Vestur-
port kynnti okkur írska leikskáldið Enda
Walsh þegar kraftmikil sýning þeirra á verk-
inu Diskópakk vakti verðskuldaða athygli í litla
hjallinum í vesturbænum. Vesturport stimpl-
aði sig í raun glæsilega inn í íslenskt leikhúslíf
og er skemmst að minnast uppfærslu þeirra á
Rómeó og Júlíu í samstarfi við Borgarleikhúsið
og Íslenska dansflokkinn. Nú hefur þessari
sýningu verið boðið til Young Vic leikhússins
sem er í raun stórkostleg viðurkenning og
finnst þeim sem hér stýrir penna að fólk geri
sér ekki grein fyrir því hérlendis hvað Young
Vic leikhúsið er í raun og hversu mikill heiður
það er að vera boðin þangað með slíkum „brav-
úr“ sem raun ber vitni. Þrátt fyrir miklar um-
búðir er sú sýning ekki umbúðasýning. Sagan
um elskendurna í Veróna heldur sér prýðilega
og er hvergi prettuð, sýningin er heilsteypt í
stíl og áræðni. Þrjú heljarstökk og ein róla not-
uð tvisvar afþvíbara í annars hefðbundinni sýn-
ingu hefði hins vegar bent til heiðarlegrar
löngunar til að fylla umbúðaflokkinn.
Ein besta og um leið umbúðalausasta sýning
undanfarinna ára fór einnig fram í Borgarleik-
húsinu í samvinnu þess og Strindberg-hópsins.
Dauðadansinn í leikstjórn Ingu Bjarnason var
sannkölluð leikhúsupplifun, sýning sem unnin
var af alúð og vandvirkni og síðast en ekki síst
af virðingu fyrir verkinu og höfundi þess en þá
virðingu skortir því miður á stundum í íslensku
leikhúsi. Það virðingarleysi er oft aumkunar-
verð tilraun til róttækni ellegar enn aumkunar-
verðara tilhlaup í átt að módernisma og gildir
þá einu hvort hann er „prí“ eða „póst“, sá síð-
arnefndi hefur stungið niður fæti í leikhúsinu
ýmist dúðaður eða ber en ekki skilið eftir sig
teljandi minnisvarða.
Leikhópurinn Á senunni tók sig til og setti á
svið leikritið Kvetch eftir Steven Berkoff í leik-
stjórn Stefáns Jónssonar, það er skemmst frá
því að segja að sýningin féll vel í kramið enda
góð í alla staði; verkið skemmtilegt, leikurinn
frábær og leikstjórnin góð. Verðlaun þau sem
þessari uppfærslu hlotnuðust á vordögum eru
ekki tilviljun. Berkoff er að sjálfsögðu, þrátt
fyrir allt og allt, meistari einfaldleikans, líkt og
með Brecht væri auðvelt að eyðileggja verk
hans með klúðurslegu ofhlæði þess sem á þar
ekki heima.
Á undanförnum árum hefur Möguleikhúsið
fest sig enn frekar í sessi sem metnaðarfullt og
ábyrgt leikhús sem setur listrænar kröfur til
sjálfs sín. Þáttur þess í því að færa yngstu kyn-
slóð þessa lands vandaðar leiksýningar er
ómetanlegur hluti af því að ala upp listunn-
endur. Leikhús sem sinnir börnum býr við þau
forréttindi að þurfa ekki einu sinni að hugleiða
umbúðir. Lab Loki hefur gert áhugaverðar til-
raunir svo og Bandamenn og Egg leikhúsið en
sýning þess á verkinu Shopping and Fucking
var þó einhvern veginn á skjön við tíðarandann
og „próvókerandi“ þættir verksins eldast illa
og eru í raun dánir. Trúðarnir Barbara (Hall-
dóra Geirharðsdóttir) og Úlfar (Bergur Þór
Ingólfsson) voru töluvert í sviðsljósinu um tíma
og voru sennilega aldrei betri en þegar þau
túlkuðu Píslarsögu Krists með „sínum nefum“.
En list trúðsins er kannski einmitt sú sem er
hvað tærust, fjærst – ekki bara umbúðaleik-
húsinu- heldur og umbúðasamfélaginu, en um
leið er samningurinn sem talað var um hér að
framan fáum mikilvægari en trúðnum.
Ekki held ég að sé á neinn hallað þó að því sé
haldið fram að róttækustu varanlegu aðgerð-
ina til þess að reyna að skapa nýja vídd í ís-
lensku leiklistarlífi á þessu tímabili eigi Guðjón
Pedersen, leikhússtjóri LR. Hér er átt við þá
ákvörðun hans að leyfa einum heilstæðum,
mátulega stórum, leikflokki að vaxa og dafna á
Nýja sviðinu í Borgarleikhúsinu. Þarna hefur
myndast skemmtilegur kjarni, sem vinnur
greinilega þétt saman og það traust sem þar
ríkir hefur skilað sér til áhorfenda í mörgum
mjög góðum sýningum. Benedikt Erlingsson
hafði umsjón með þessum flokki og ljóst að
hann og hans fólk vann vinnuna sína án þess að
vera stöðugt að hugsa um umbúðir.
Að öðru leyti hefur fátt verið til tíðinda í ís-
lensku leiklistarlífi, ekki er að merkja neina
byltingu og kannski má segja að gegnumsneitt
vanti slagkraft, dirfsku til þess að gera metn-
aðarfullar tilraunir en einnig dirfsku til þess að
setja upp sígild verk á klassískan hátt. Slíkar
klassískar uppsetningar kalla gjarna á tilraun-
ir, framsækni og hugmyndavinnu; slíkar sýn-
ingar kalla bókstaflega á andhverfur sínar, það
sanna ótal dæmi og má nefna tilraunaleikhús
Royal Shakespeare Company á síðustu öld
sem eitt slíkt.
Menn hefur svo sem greint á um það hvort
leikhús geti í raun breytt samfélaginu, valdið
umbreytingu á þjóðfélaginu, má þar t.d. nefna
John McGrath. En jafnvel hann trúir því ein-
læglega að leikhúsið geti skapað þrýsting á t.d.
stjórnvöld og geti um leið styrkt einstakling-
inn.
Einn okkar besti leikari af yngri kynslóð-
inni, Björn Hlynur Haraldsson, sagði í blaða-
viðtali fyrir rúmu ári að íslenskt leikhús væri
„fyrirsjáanlegt“. Þetta held ég sé hárétt grein-
ing hjá Birni sem að hætti kokhraustra ungra
manna segir einnig í sama viðtali:
„Mín auðmýkt kemur fram í því að ég ber
virðingu fyrir leikhúsinug finnst skelfilegt þeg-
ar það er svívirt með endalausu drasli.
Því níutíu prósent af leiksýningum er drasl.
En kannski er það bara eðlilegt hlutfall í öllum
listum.“ (DV 29/4 2002)
Gefum okkur það að Björn hafi eitthvað til
síns máls en gefum okkur þó að Björn sé að
ýkja og „aðeins“ sextíu prósent af leiksýning-
um sé drasl, þá vitum við vel hvar þær er að
finna. Þær eru í allrahanda umbúðum, þess
albúnar að; rjúfa samning áhorfenda og leik-
ara, nauðga leikskáldum allra tíma, bródera
drapperingar og leiktjöld með ódýrum pallíett-
um og plastblómum. Viðhalda umbúðasam-
félaginu og halda áfram að fela samtímann í
flæði órökréttra langana í eitthvað annað og
betra.
Í allsnægtum samtímans hlýtur að vera
komið að því að hinkra við og spyrja sig hvort
„annað og betra“ hljóti ekki að vera falið í ein-
földun, afturhvarfi og síðast en ekki síst í
mannlegri samlíðun. Um þetta þarf hann einn-
ig að snúast, samningurinn leikarans og áhorf-
andans.
Heimildir:
Bennett, Susan, Theatre Audiences 2.ed. Routledge,
London 1997.
Bhabha, Homi K., The Location of Culture, Routledge,
London 1994.
Björn Hlynur Haraldsson, - viðtal í DV 29/4 2002.
Fortier, Mark, Theory/Theatre 2.ed. Routledge, Lond-
on 2002.
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Alexei Borodin setti upp Djöflana, leikgerð á magnaðri sögu eftir Dostojevsky. „Ástæðan fyrir
því að ég nefni þessa sýningu hér er þó sú að mér fannst hún einfaldlega magnaður
leiklistarviðburður, framin af vandvirkni og metnaði.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Höfundur er leikhúsfræðingur og kennir fræði-
greinar við leiklistardeild Listaháskóla Íslands.
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Hamlet og Draumur á Jónsmessunótt í leikstjórn Baltasars Kormáks. „Þessar tvær uppfærslur stjórnað af sama leikstjóranum eru einmitt ágætt dæmi um Shakespeare með og án umbúða.“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 16. ÁGÚST 2003 5