Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.2003, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 20. DESEMBER 2003 3
Ég, Fjölnismenn,
Tómas Jónsson
og fleiri
nefnist grein eftir Einar Má Guðmundsson
þar sem hann fjallar um menningarlega
sjálfsmynd og möguleika þjóðarinnar.
Hann segir: „Við þurfum að vera raunsæ og
framkvæma hið ómögulega. Eða með öðr-
um orðum: allt þarf að vera í stöðugri
endurskoðun, ekkert má taka sem gefið.“
Hljóðritun
hófst hérlendis fyrir hundrað árum. Í tilefni
af því rifjar Njáll Sigurðsson upp sögu
hljóðritunar hér á landi og rekur tækniþró-
unina sem hefur verið ævintýraleg.
Sigurður Pálsson
hefur sent frá sér síðustu bókina í ljóðabóka
tylft sinni sem hófst með útkomu bókar-
innar Ljóð vega salt árið 1975. Guðbjörn
Sigurmundsson skrifar ýtarlegan ritdóm
um bókina er nefnist Ljóðtímavagn.
FORSÍÐUMYNDIN
er af hluta verks eftir Leif Breiðfjörð er nefnist Skáldið. Steindur gluggi
(110x57 sm, 1997).
Þ
að er oft talað um kortaæði í
okkur landsmönnum núna
þegar jólin nálgast og við
viljum gera öllum gott, og
kannski ekki síst sjálfum
okkur stundum. Þá er tjaldað
til þeim kortum sem til eru
og segulröndin rispuð fram
úr hófi þannig að til eru dæmi um að fólk
þurfi að endurnýja kortin sín eftir jólaæð-
ið.
Svo spá menn í hvort ekki sé hægt að
borga af einu kortinu með öðru og þá er
komin af stað svona veltuvítahringur eins
og í gamla daga þegar menn veltu ávís-
unum milli reikninga vegna þess hve lang-
an tíma það tók fyrir tékkann að fara í
gegnum kerfið.
En ef við Íslendingar erum kortaóðir
hvað varðar notkun þeirra – þá eru Bret-
ar kortaóðir hvað varðar fjölda þeirra.
Ég nota oft nærri enga peninga á Ís-
landi. Einvörðungu kortið. Enda slitnar
það hratt.
Hér úti í Englandi þar sem ég bý nú
um stundir nota ég kortið helst í veggjar-
vél og bölva smámyntinni þess á milli.
Hins vegar er stöðugt verið að bjóða
mér kort eða skylda mig til að nota kort.
Og það eru engin jólakort.
Í fyrsta lagi er ég með kortin mín tvö
að heiman sem ég nota sífellt minna nema
til að millifæra pening inn á reikning í
banka hér úti. Það tók að vísu óendanlega
langan tíma að fá reikning hér úti. Ég var
farinn að velta því fyrir mér hvaða skugg-
ar væru í fortíð minni sem þvældust svona
fyrir.
Ef ég tek nú smá útúrdúr hér og segi
söguna af því þá er það þannig að Bretar
eru enn með hjartað í brókinni vegna 11.
sept. 2001. Maður gæti haldið að Leeds
hefði þurrkast út.
Við fórum í tvo banka og sóttum um
reikning. Það tók klukkustundarviðtal í
hvorum banka að yfirfara pappíra að
heiman sem fullyrtu hélt ég að við hjónin
værum sómasamlegir viðskiptavinir og
ekki með glæpaferil á bakinu.
Eitt aðalmálið var að staðfesta hvar við
ættum heima. Það gat gerst t.d. með
reikningi frá rafveitunni eða símanum.
Svo þurfti að fá staðfest hvar við höfðum
átt heima næst á undan. Þ.e. á Íslandi.
Þegar búið var að standa í bréfa-
samskiptum við annan bankann og hlusta
á Vivaldi í símsvaranum þeirra mínút-
unum saman þá fannst þeim við hæfi að
bjóða okkur viðskiptakjör af svipuðum
toga og tíu ára barn fengi, enda að stofna
reikning í fyrsta sinn.
Hinn var skárri en það tók samt á
sjöttu viku að fá á hreint að við værum
ekki elsk að bin Laden og Saddam.
En það hefur gengið vel síðan og elsku-
legt fólk í bankanum okkar. Við fengum
bankakort sem getur allt sem við viljum,
kort út af heimabankanum og nú bönkum
við að vild og hlustum helst ekki á Vivaldi,
sem raunar var ágætis lagasmiður og tón-
skáld.
En aftur að kortum.
Maður er með tvö bókasafnskort og
stúdentakort – af því maður er nú orðinn
háskólastúdent aftur. Svo er kort frá
íþróttafélaginu mínu, kort til að hlaða inn-
eign á símann minn, kort til að borga
vatnsreikninginn, kort til að borga skatt-
ana mína svo nokkuð sé nefnt. Held það
séu ein fjórtán kort í veskinu mínu og öll í
notkun.
Svo streyma inn tilboð um fríkort hjá
einstökum verslunum, kort til að bjarga
fjármálunum (sem ég reyndar taldi í góðu
lagi!), kort til að versla upp á afslátt í
verslunum – borga eftir minni og borga
smá vexti – um 30% á ári (ekki nema 3% á
mánuði!). Kort á kort ofan.
Sannarlega hægt að kortleggja líf mitt.
Það sem er svo makalaust í þessum til-
boðskortum öllum er tvennt. Annars veg-
ar hvernig þeim er lætt inn á fólk og hins
vegar hvernig fólk kennir kortunum um
fjárhagsvanda sinn. Sem það leysir svo
stundum með því að fá sér nýtt kort.
Þegar kortin eru markaðssett þá er
lögð áhersla á viðskiptavildina. Menn fá
kort án nokkurrar fyrirhafnar, að sögn.
Líklega er það nú ekki rétt en látum það
vera.
Hvers vegna ætti ég að fá mér kort? Jú,
segir auglýsingin, – af því lífið er leikur.
Ellegar af því þú átt það skilið. Nú eða þá
til að létta þér lífið. Til að safna punktum
fyrir ekkert. Raunar er þetta viðkvæðið
víða. Þú færð allt þetta fyrir ekki neitt.
Jamm og jæja.
Ekkert mál. Ekkert að borga, engin
fyrirhöfn og endalausir afslættir.
En svo koma greiðsludagarnir hjá fólki
og þá skellur í skoltunum. Sum kortin
bjóða litla vexti eða enga vexti gegn því að
menn haldi uppi ákveðinni lágmarks-
neyslu. Og hún er ekki lítil og hana þarf
að borga. Og ef hún er ekki borguð þá
bresta á þvílíkir vextir að sjálft banka-
kerfið hefur verið tekið á beinið og spurt
hvað það haldi að verðbólgan í landinu sé.
Mesta fjörið varð í haust þegar æðsti yf-
irmaður eins stærsta bankans lét út úr sér
að honum dytti ekki í hug að nýta sér
kreditkort. Þau væru alltof dýr og hann
varaði börn sín við þeim.
Næstu daga voru fjölmiðlarnir fullir
vandlætingu og birtu myndir af honum
með frúna upp á arminn ásamt mati á
verðmætum þeim sem þau báru á sér í
skartgripum.
Síðan fóru fjölmiðlarnir hamförum í
málinu og seldu fjölmargar auglýsingar
um greiðslukort í leiðinni.
En þó gekk fram af mér að heyra talað
við fólk sem var miður sín yfir því hversu
djúpt í skuld það hafði sokkið og kenndi
kortunum um. Nýútskrifað háskólafólk
var illa skuldsett vegna þess að það þurfti
jú að halda uppi líffstíl sínum í fatnaði og
öðru á meðan það var í námi. Og fyrir vik-
ið var það svo skuldsett að það gat sig
hvergi hreyft.
Vesalings fólkið.
Datt því ekki í hug að lifa á færri aur-
um og gera minna?
Og hverjum var um að kenna? Dæmi
hver sem vill en ég greiði atkvæði með
sjálfstæðum einstaklingum.
En allt um það. Nú fyllast búðirnar af
öðruvísi kortum. Og þau eru litrík og fal-
leg og miklu skemmtilegri en öll plast-
kortin mín til samans.
Það eru jólakortin sem hér er átt við.
Og hafi ég einhverntíma kvartað yfir því
að jólin byrjuðu snemma sumstaðar á Ísa-
landinu þá held ég að Bretar eigi metið.
Jólaskraut birtist hér í október, jóla-
varningur sömuleiðis og fyrir 1. nóvember
heyrði maður jólalög leikin í verslunum.
Jólakökurnar yndislegu, sem er líklega
það besta sem Bretar búa til matarkyns,
fyrir utan indverskan mat og annað sem
ég má líklega ekki nefna á prenti, hafa
verið á boðstólum í tæpan mánuð, þegar
þetta er ritað um miðjan nóvember.
Þrettán jólasveina segja þeir. Til hvers?
Eru jólin ekki nógu löng samt?
Með þessu sendi ég óskir um gleðileg
jól til þeirra sem þetta lesa. Og hinna líka.
KORTAJÓL OG
JÓLAKORT
RABB
M A G N Ú S Þ O R K E L S S O N
maggi@flensborg.is
PÉTUR GUNNARSSON
AÐVENTA
Nóturnar þreifa sig áfram í laglínu;
Heims um ból
hlg ... glh ...
helg eru mær/jól.
Setur mark sitt á allar athafnir
blokkarinnar
líka þær óhátíðlegustu.
Pétur Gunnarsson (f. 1947) á meðal annars að baki tvær ljóðabækur, skáldsögur og
þýðingar. Ljóðið Aðventa birtist í nýútkominni bók er nefnist Að baki daganna (2003)
og inniheldur samnefnda nýja ljóðabók auk fyrstu ljóðabókar Péturs, Splunkunýr dag-
ur, sem kom út árið 1973.
LESBOK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING LISTIR
5 1 . T Ö L U B L A Ð - 7 8 . Á R G A N G U R | U M S J Ó N Þ R Ö S T U R H E L G A S O N
EFNI
Rúnar
Helgi
Vignisson
hefur sent frá sér tvær þýðingar á árinu.
Um er að ræða tvær af áhugaverðustu
skáldsögum síðustu ára, Hina feigu skepnu
eftir bandaríska rithöfundinn Philip Roth
og Friðþægingu eftir Ian McEwan. Þröstur
Helgason ræðir við Rúnar Helga um sög-
urnar og þýðingarvinnuna.