Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.2004, Blaðsíða 14

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 21. FEBRÚAR 2004
MENNINGARSTOFNUN Sam-
einuðu þjóðanna hefur nú hug á
að bæta sjö nýjum verkum við
hin klassísku undur veraldar,
mannvirki á borð við Kínamúr-
inn, Kólosseum í Róm og Risann
á Rhodos. Um er að ræða metn-
aðarfullt verkefni þar sem al-
menningi um allan heim gefst
færi á að kjósa um hver hin nýju
undur skulu teljast en kosning
fer fram á vefnum
www.n7w.com fram til áramóta
2005/2006. Nú þegar hafa um 16
milljónir manna greitt atkvæði á
vefnum, en vonast er til að 60 til
100 milljónir manna kjósi áður
en yfir lýkur. 25 mannvirki voru
tilnefnd af opinberum aðilum,
mannvirki á borð við Eiffelturn-
inn, Versali, Empire State-
bygginguna, Frelsisstyttuna,
Óperuhúsið í Sydney, Hagia
Sofia-moskvuna í Istanbúl,
Kreml, Taj Mahal á Indlandi og
La Sagrada Familia, hina ófrá-
gengnu kirkju Antonios Gaudis í
Barcelona. Kjósendur mega þó
einnig koma með sínar eigin
uppástungur og getur listinn því
tekið töluverðum breytingum.
Endurvarp ímynda
ECHOING Images: Couples in
African Sculptures, eða Bergmál
ímynda: Pör í afrískum skúlptúr-
um er heiti sýningar sem nú
stendur yfir í Metropolitan-
safninu í New York. Sýningin
þykir metnaðarfull en aðstand-
endur hennar hafa leitast við að
skrásetja meðferð þessa þema í
30 ólíkum menningarheimum
þessarar stóru heimsálfu á tíma-
bilinu frá 12. til 20. aldar. Sem
dæmi um þá menningarheima
sem við sögu koma má nefna
Dogon, Lobi, Baule, Mangbetu
og Sakalava. Verkin þykja ein-
staklega fjölbreytileg og voru
valin bæði með sjónrænt og
menningarlegt gildi í huga.
Púlsinn tekinn
á nútímalist
LISTSÝNINGIN sem nú stendur
yfir í Serpentine-galleríinu í
London hefur að mati gagnrýn-
anda Daily
Telegraph að
geyma nokk-
ur áhugaverð
verk. Sýn-
ingin nefnist
State of Play
og er ætlað
að taka púls-
inn á því sem
er að gerast í
nútímalist,
nokkuð sem ekki tekst fyllilega
að mati gagnrýnandans enda sé
fullerfitt að henda reiður á þem-
anu. Hann segir sýninguna engu
að síður vel heimsóknarinnar
virði og nefnir sérstaklega Kiss
of Death, verk listamannanna
Tims Nobles og Sue Webster,
sem samanstendur af tveimur
stöngum sem fyrir hefur verið
komið á safni uppstoppaðra
fugla og dýra. Skúlptúr listakon-
unnar Sarah Sze, sem byggist á
brunastigum New York-borgar,
sé einnig áhugaverður, sér-
staklega í ljósi óhugnaðarins
sem hann veki með áhorfendum,
sem og hið húmoríska verk
Turner-verðlaunahafans Mart-
ins Creeds.
Hin nýju undur
veraldar
ERLENT
Óperuhúsið í Sydney.
Serpentine-galleríið.
LANDSLAGSMÁLUN er aldagamalt fyrir-
bæri og listasagan telur marga meistara. Að
miðla umhverfi sínu á léreft er verðugt, sígilt
og alltaf ótrúlega spennandi verkefni.
Landslagsmálverkið hefur átt stóran þátt í
að skapa sjálfsmynd tíma og þjóða.
Í bók sinni Heimspeki landslagsins, (Hol-
land, Ambo, 1970), kemst Ton Lemaire svo að
orði: „Þróun landslagsins, sjálfsmyndar vest-
rænnar hugsunar, er eins og spegill þar sem
skoða má vestræna upplifun á rými: í fyrstu
opnast hinn stóri heimur (með ferðum land-
könnuða, innsk.). Síðan kemur til öruggt líf í
eigin landi, innan þekkts sjóndeildarhrings,
þar fylgir í kjölfarið hinn rómantíski einfari á
ferð í dularfullu landslagi á ystu mörkum sam-
félagsins, svo sameinast borg og sveit í stutta
stund í birtu impressionismans, og loks leysist
landslagið upp í ógnandi tómi þar sem sjálfið
horfist í augu við rýmið sjálft.“ Ton Lemaire
skiptir sögu landslagsmálunar upp í fimm
þætti, og segir þann fyrsta snúast um að upp-
götva umhverfið, landkönnun og landvinninga.
Þar á tilkoma fjarvíddarinnar stóran þátt.
Annar hluti er samkvæmt Lemaire frá 16. til
18. aldar, frá Pieter Breughel eldri til upphafs
rómantíkur. Þetta er hin gullna öld Hollands.
Þar birtist fyrst raunverulegt landslag, hvers-
dagslegt umhverfi. Þegar rómantíkin kemur
til sögunnar verður samband mannsins við
náttúruna afar mikilvægt. Með rómantíkinni
rofna tengsl hins hversdagslega og hins upp-
hafna og í stað raunsæis tekur við landslag
sem hugarástand, nokkuð sem málarar fást
við enn í dag. Erkitýpa rómantíkurinnar birt-
ist ekki síst í verkum Friedrich, maðurinn
einn og lítill andspænis upphafinni náttúru.
Vísindi og reynsla eru aðskilin, sama gildir um
fegurð og sannleika. Í bók sinni fjallar Le-
maire einnig um að fram komi ný manngerð,
listamaðurinn eða lærdómsmaðurinn sem
dragi sig í hlé frá skarkala heimsins og leiti
skjóls í náttúrunni, skil verða milli náttúru og
menningar. Blómatími landslagsmálverka á
nítjándu öld og Barbizon-skólinn í Frakklandi
einkenndist af þessari hugsun. Það sem næst
tók við var impressionisminn, ný kynslóð kom
fram sem sóttist ekki eftir rómantík „mynd-
rænna“ staða heldur uppgötvaði að allur heim-
urinn er þess virði að mála hann og birtan
sjálf varð viðfangsefni þeirra. Í impression-
ismanum má sjá sameiningu menningar og
náttúru, borgar og sveitar. Á svipuðum tíma
kemur ljósmyndin fram sem einnig leitast við
að fanga augnablikið og breytir um leið sögu
málverksins óafturkallanlega. Á 20. öld kemur
svo expressionisminn til sögunnar og hið súr-
realíska og metafýsiska landslag, því þegar
ljósmyndin var orðin fær um að birta raun-
sæja mynd af heiminum hlaut málverkið að
leita inn á við í leit að sjálfi einstaklingsins.
Hver er þá staða landslagsmálverka nú í
upphafi 21. aldar, hvað segja þau okkur, hvert
er hlutverk þeirra í menningu okkar, sjálfs-
mynd okkar? Málarar á borð við Eggert Pét-
ursson, Georg Guðna og Guðrúnu Einarsdótt-
ur til dæmis velta þessari spurningu fyrir sér í
verkum sínum um leið og þau birta að hluta til
tíðarandann á mismunandi hátt. Málarar í dag
njóta frelsis sem aldrei fyrr við vinnu sína,
þeim er frjálst að sækja aftur í listasöguna,
blanda saman stílum, allt er leyfilegt og einu
kröfurnar sem við gerum er að útkoman sé
áhugaverð list, ég held raunar að aldrei hafi
verið eins mikið ævintýri að vera málari og í
dag.
Landslag sem hugarástand
Nú standa yfir tvær sýningar á landslags-
málverkum, í Húsi málaranna sýnir Hrafnhild-
ur I. Sigurðardóttir verk sín og í Gallerí Fold
Elín G. Jóhannsdóttir. Hvorug þeirra málar
raunsæjar myndir þó yfirbragð þeirra sé í
raunsæislegum stíl. Hrafnhildur sækir í minn-
ingar bernsku sinnar og Elín í hugmyndir um
sjálfið sem eyju. Verk Hrafnhildar eru róm-
antísk, þar má sjá hina upphöfnu, fögru nátt-
úru. Það að Hrafnhildur noti minningar sínar
en ekki náttúruna sem fyrirmynd bendir til að
hugsun hennar einkennist af hinni rómantísku
hugsun um að fegurð og sannleikur fari ekki
saman. Verk Elínar varpa einnig ljósi á innri
sýn en hún notar náttúruna sem staðgengil
hugmynda um sjálfið. Hvorug þeirra veltir
fyrir sér möguleikum málverksins í dag, af-
stöðu sinni með tilliti til ríkjandi tíðaranda,
þær staðsetja ekki sjálfar sig við upphaf 21.
aldar heldur sækja aftur í tímann, kjósa ekki
að taka þátt í því ævintýri sem tíðarandinn
býður upp á heldur leita til löngu kunnugs
myndmáls. Málurum er vissulega frjálst að
nota kunnugt myndmál í verkum sínum en
áhorfandinn gerir þá kröfu að slíkt sé gert á
meðvitaðan hátt og helst vildi hann fá að vita
hvað vakir fyrir listamanninum með því.
Elín endurtekur á sýningu sinni sama mótíf-
ið í öllum myndunum, sker sem speglast í
vatni, með litlum breytingum. Hún sýnir 20
myndir sem hanga afar þétt. Ég er ekki viss
um að það fari vel á því að sýna alla þessa ser-
íu í einu lagi, svo keimlíkar eru myndirnar.
Heildin hefði orðið sterkari með því að velja
og hafna. Það er gott og gilt að rannsaka við-
fangsefni sitt til hlítar en ef rannsóknin leiðir
fátt nýtt í ljós er kannski ekki ástæða til að
draga hana alla fram í dagsljósið. Sýning
Hrafnhildar Ingu er öllu fjölbreytilegri og
skemmtilegri, hér eru tilþrif og tilfinning í
verkunum og listakonan þreifar fyrir sér á
ýmsan hátt. Einna best tekst henni upp með
tilbrigði við rigningarúða. Hrafnhildur er efni
í færan málara en verk hennar eru ekki frum-
leg og má sjá áhrif ýmissa íslenskra málara
gæta í þeim án þess að það virðist beinlínis
ætlunin að vitna til þeirra. Það væri spennandi
að sjá sýningu eftir Hrafnhildi þar sem hún
nálgast viðfangsefni sitt á ákveðnari og per-
sónulegri máta og meira í takt við tíðarand-
ann, íslenska landslagsmálverkinu er fengur í
leiknum málurum.
Kortagerð og fljúgandi teppi
Í Rauðu stofunni í Galleríi Fold sýnir Sonja
Georgsdóttir myndir unnar á síðustu tveimur
árum. Sonja er búsett í New York og hefur
eftir að námi lauk aðallega unnið með kort af
ýmsum toga, landakort og borgarkort. Hún
málar yfir hluta þeirra eða skapar nýjar
myndir með formum og táknum sem notuð
eru við kortagerð. Þetta eru persónulegir
landvinningar, landvinningar einstaklingsins
sem sveigir staðlaða heimsmynd að sinni eigin
sýn á veröldina.
Í sýningarsal félagsins Íslensk grafík gefur
að líta verk eftir 165 konur, myndlistarmenn,
rithöfunda og vísindamenn í 24 löndum. Sýn-
ingin er allskemmtileg að skoða, það er mesta
furða hvað hvert verk, þó lítið sé – 30 x 30 cm,
getur haft upp á að bjóða. Eins er greinilegt
að landamæri skipta litlu, með öllu er ómögu-
legt að greina þjóðareinkenni í þessum verk-
um sem sín á milli eru jafn mismunandi og
konurnar sjálfar.
Landslag er hugarástand
MYNDLIST
Hús málaranna
Til 28. febrúar. Hús málaranna er opið
fimmtudaga til sunnudaga frá kl. 14–18.
Gallerí Fold
SKER, MÁLVERK, ELÍN G. JÓHANNSDÓTTIR
SONJA GEORGSDÓTTIR
Til 22. febrúar. Gallerí Fold er opið virka daga
frá kl. 10–18, laugardaga til kl. 17 og
sunnudaga frá kl. 14–17
Sýningarsalur félagsins Íslensk
Grafík Hafnarhúsinu
Tryggvagötu 17 (hafnarmegin)
FLJÚGANDI TEPPI, BLÖNDUÐ TÆKNI,
ÝMSIR LISTAMENN
Til 22. febrúar. Sýningarsalurinn er opinn
fimmtudaga til sunnudaga frá kl. 14–18. Maðurinn er eyland, segir Elín G. um verk sín í Galleríi Fold.
Fljúgandi teppi, alþjóðleg samsýning í Sal íslenskrar grafíkur.
Minningar um regn, Hrafnhildur I. Sigurðardóttir í Húsi málaranna.
Persónuleg sýn á kortagerð, verk Sonju
Georgsdóttur í Galleríi Fold.
Ragna Sigurðardóttir
UTANSKERJA, MÁLVERK,
HRAFNHILDUR I. SIGURÐARDÓTTIR