Íslendingaþættir Tímans - 31.05.1969, Side 18

orátt bs&tt'ust fleiri viS og munu
hafia orðift' 14 þa>nn vetuir. Allíir
iiemiendur* voru í hekniS skóla
stjórah'jánaniTia og mutu þar ails
þass er þtir þurftu. Heimilið varð
því þá þegar alfjölmeinnt og mun
erfiðara' uim afflla stjóm og rekstur
vegina húsaþrenigsda og ðbagræðis
af þeiim sökum.
ÖU heimiiHisstjóm iinnanhúss var
í höndum konu skólastjórans, frú
Ásdisar og leysti hún þau öll af
hendi með árvekni og myndarslkap.
Þótt hún væri þá unig a@ árum vrrt-
ist hún kunna góð skil á öltu sem
að kailaði: Hún stjómiaði með hæ-
versku og lipuirð og án þess að
nnenm veilttu þvi sérstaka eftiirtekt
eða athygdi. Hún stjórnaði án þess
að stjóma, mætti ef til vil segja.
Ifennar óskum virtiist ölurn ljúft
að lúta. Nemiendur skóians voru þó
á mismuuandá reki, bæði fyrir aid-
urs sakir og af öðrum ástæðum.
Á fyrstu tveian vetmnum sem skól
inn starfaði var eizti nemandinn
27 ára en sá ymgsti 15 ára. Að
sjálfsögðu höfðu nemiendur búið
við máisjöfri fcjör á heimilum sín-
um og ólíka hætti enda voru óisk-
ir þeirra og tilætlanir frábrugðn-
ar og áttu efcki aMltaf samleið, en
þó svo værá, vairð frú Ásdís ekki
skotaiskuM úr því a® gera þeim till
bæfis og jiafna metim á þamm hátt
er umað var við með ánægju.
Nememdur tóku tilit til frú Ás-
disar með virðimgu og vildu fara að
óskurn hienmar í daglegu háttemi.
Hún talaði jafnan við þá sem jsijfn-
iimgja síma og var sambamd hennar
við þá ámægjuiegt. Hún tók þátt í
skemmtunum þeirra og ledkjum
með leiðbeiniimgum og Ijúfmennsku
þeirri er hemmi var lagin.
Amman starfisvetur skólams 1906
—1907 voru nemendur 26 eða nær
tvöfatt fleiri en hinn fyrri vetur.
Við sem vorurn nemiendur
þessa tvo vetur, munum aMÍT hafa
mimnzt verummar og mámsins með
mi'kiffi ánægju. Fiestir nemend-
anna höfðú ekká verið í skóla fyrr
en fenigið fræðslu undir fermingu
á heimállium sínum, ýmist hjá Skyldu
Mði eða kennara sem 'sum heimiM
réðu tiil sín um stund. Skóiiinn varð
f huga ökfcar nýr heimur, sem okk-
uir hafði aldrei dreymt um að í
vændum væri. Nemendur vildu
fræðast um margt og mikið. Náms-
ieiði var efcki ti' í þessum orða-
/ forða sem okfcur lék á tumgu, en
þess í stað vidum við meira nám
og lerngna wáiia.
Sigiurður Þórálfsson mefindi skóTa
siirnn lýðháskóla og um tihögun
adflja og mámsefni voru dönsku skól-
armir, s«m kenndir eru við skáld-
jofurinn Grundtvig fyrirmyndin. í
þeim anda vildi hann móta skólia
sirnn í fuillri einiægni og óbilandi
trú á hugsjónir þær er þeir höfðu
að leiðáiijósd. Á þeim hugisjónum
hafði hann óbiamdi trú og viTdi
að þjóð sín nyti þeirra sem bezt
oig terngst.
Þessa tvo fyrsibu vetur skóllans
var kemmari við hamrn Sigurður
Þorvalildsson frá Álíbartungukoti,
síðiar bóimdi á Sileitustöðum í Skaiga
firði, þá umgur hugsjómamiaiður og
ágætur kemnari
Þeim hjónum, Ásdísi oig Sigurði,
tókst að reka skóla sinn: Lýðhá-
skólLamn á Hví'tiárbakka í 15 ár. Það
var milkið þrekivirki er þau immitu
imieð þvi af hendi. Starfið var mik-
ið og margþætt og krafðist fóm-
arlundar og óþrotfliegrar árvdkni og
áreymsflu. Skólinn var allllan tímarnn
einikaskóli með lágum styrk úr
ríkissjöði og naut emgrar aomarar
aðstoðar. NememdataTa var áriega
imilffi 20 og 30 að frátöldu fyrsta
skóMriimu sem áður er greimt. —
Skólinn var jafnan sóttur
atf námisifóllki víðlsvegar að af larad-
imu þótt titöMega ífliestir vœru úr
Borgartfjarðar- og Mýrasýslum.
Hann naut trausts og viirðimgar og
því mieir sem lemgur ieið. En þetta
mikla og m'iMvæga starf varð
þeim hjónum báðum ofraun, því
hefldur sem Siigurður hiatfði búið við
heáO’subrest alllenigi áðúr era hann
kom að Hvítárbalkka og kona hans
áltti við veika beiilsu a® búa á þess-
um tíma, ef til vffi vagna máíkiflil
ar andflegrar áreynslu og of þumgr-
ar vinmiu, bæði í skóflams þarfir
og heimffiisámis. Við burtför síma frá
Hvítárbakka vóildu þau tryggja
framtíð skólans og hag sem bezt
og lemgst fyrdr héraðið og íbúum
þess var það lika áhugamál að sikófl.-
inn yrði rekinn áfnam. í samræmi
við það var stofnað féfliag meðail á-
himgamamnia aflfllrmargira þar í hér-
aði, sem vaið eigandi skóflans og
dkólasetursins og -tólkst þá á hend-
ur rekstur skólans áfram. Fyrstu
tíu árin á Hvítárbakka, en 1930
var nýr skóli reistur í Reyikhoflltá,
sem er framhald atf skóila Sigurðar
Þórólfissomar, en með öðru sniðd
en lýðháSkóli hanis var og er hann
refldnn raieð sama hætti og aðrir
hérað&Skólar á Ilandiniu.
Þegar þau Ásdís og Sigurðui
ffliuttu frá Hvítárbalkfca, var fjöl-
slkyfllda þeirra orðin fjöflmenn.
Bömin voru orðin áitita, hið elzta
á fterminigaraflxM, en hið níumda
eigmuðiust þau eftir komuma tdl
Reykjiavíkur.
Það var því mikið og vandasiaimt
hflutvark er beið þeirra hér syðra,
að ammiast uppefldi' svo margra
barma, kosta skólagönigu þeirra og
alain animan uimdirbúmimg tdl þess
að þau mættu veirða góðir og g'eng-
ir þegmar þjóðfélagsinis og yrðu
fær um að vinna þau störf af
hemdi sem þau væru fallim tóll og
þjóðin þairfnaðist. Það var því ekki
neimn hvíldartimi sem í hönd fór,
þótt áhyggjur vegna sfcóMialdsims
væru lilðniar hjá .Miikið og hálteitt
starf krafðiist allirar orföu þei'nrá.
efldki aðeins um stumdairsalkir, held-
ur áfram einis og orka frekast
Iieyfði og buguminm famn ieiðir tii.
Gifta fyligdi starfi þeirra um þetta
afllllt eiims og í retostri skólans á
Hvítárbakka, en Sigurði entöst ekki
m nema í tæpan ánaitug eftár að
suður kom og varð því Ásd'ís ein
að bera byrðáraia eftir það. Börmin
voru þá einm, er faðir þeirra lézt,
á æsflcu- eðá sflcólaaflidri en móður
sinmi tál aðsitoðar og hjálpar eftir
miegni. Ævistanf frú Ásdísar hflaut
að verða og var þroflaus barátta,
en áramgursrík og oflt ámægjuleg
þráitt fyrir skugga soirgar og and-
streymis. Htenni auðmaðiLst að sjá
böm sín verða vel menntað og
dugandi myndarfólk og mjóta
traiuists og virðimgar samferðamann
anma. Hún vann af hetjudug og
gat kvatt ævistalnfið sem sigurveg
ari.
Böm þeirna Ásdísar og Siigurðar
vom ailllis tíu. Tvö eru látin: Guð-
miumdur Axel, sem lézt um tvítugt
og Hrefna sem dó á fyrsta ári
Átta em á liífi. Þau eru:
Þongrímur Vídalín prastmr á Stað
ansfcað og prófastur í Smiæfelflsnes-
prófastsdæmi, kvæntur Áslaugu
Guðmun dsdóttur frá Bóndhól
Anna, gift Sfcúfla Þorsteinssyni,
niámisstjóna.
Guðrún, gilft Jónfl Eirífcsisyni
lækni.
Mangrét, 'gift Þórðd Guðmunds-
synd verzfliunianfiuMfrúa.
Aðalheiður, giflt Skairphéð'ni
Maignúissynd verzilunarmanni.
Ásberg, borgardómiari, kvæmituir
Sólveigu Jónsdóttur frá Hofi á
Höfðastnömd.
Ásflanig, giflt Haulki Hafstað bónda
í Vík í Ska'gafirði.
18
ISLENDINGAÞÆTTIR