Íslendingaþættir Tímans - 09.06.1979, Page 3

Jón Kristófer Lárusson
F. 6. nóv. 1878.
D. 16. sept. 1949.
Jón var fæddur i Rifgirðingum á
Breiðafirði. Foreldrar hans voru: Lárus
Loftsson i Arney og viðar og fyrri kona
hans Anna Marta Friðriksdóttir. Kona
Jóns Lofthildur Kristin (d. 21. okt. 1928)
Pálsdóttir frá Efri-Brunná, Sigurðssonar.
Börn þeirra: Loftur brunavörður I
Reykjavik (látinn), Oskar Breiðfjörð I
Reykjavik, Baldur dó ókvæntur, Halla dó
16ára, Friðrik lögregluþjónn i Reykjavik,
Eggrún (látin) áttiHjálmtýEinarsson frá
Vogi (fekildu), Dagbjört átti Þorstein
Sigurðsson i ólafsvik, Niels Breiöfjörð i
Reykjavik (iátinn). Sonur Jóns utan
hjónabands: Hjörtur afgreiðslumaður I
Reykjavik.
Loftur Jónsson, afi Jóns Lárussonar,
bjó lengi á Hallsstöðum og Vlghólsstöðum
á Fellsströndinni og var hreppsstjóri.
Eins og fyrr segir var móðir Jóns Anna
Marta Friðriksdóttir bónda i Rifgirðing-
um og konu hans Frúgetar, dóttur Gisla
prests Ólafssonar i Sauðlauksdal. Jón var
fyrsta barn foreldra sinn, en 3 börn áttu
þau alls, tvö dóuung og lést móðir hans af
þvi siðasta.
Jón var þá á fjórða ári þegar móöir
hans dó. Faðir hans hætti þá búskap og
gerðist lausamaður.
1 Rifgirðingum voru tvær systur, sem
hétu Halla og Kristín, i húsmennsku,
Hákonardætur skálds i Brokey. Halla og
móöir Jóns voru vinkonur, og er móðir
Jóns andaðist tók Halla Jón i fóstur og
gekk honum I móðurstað. Kristín, systir
Höllu, eignaðist stúlkubarn, sem hét
Stefania. Hún giftist og átti tvo syni meö
manni sinum, Jón Hildiberg og Kristján.
Tók þá Kristin, amma Jóns Hildibergs,
hann i fósturog ólust þeir Jón Lárusson og
Jón Hildiberg upp saman, til 12 ára ald-
urs. Það myndaðist mikið ástriki milli
þessara drengja, sem entist þeim alla
ævi.
A sumrin var Jón ekki i Rifgirðingum,
heldur hjá ættingjum sinum hér og hvar,
en frá átta ára aldri fór hann að vinna fyr-
ir sér á sumrin, fyrst i Kjóeyjum, sfðar I
Dagverðarnesseli og seinast á Hellu á
Felisströnd, þá fór Jón á ellefta ár um
haustið.
Faðir Jóns kvæntist annað sinn um vor-
iö Halldóru Jónsdóttur frá Brokey, systur
Vigfúsar Hjaltalins i Brokey. Lárus faðir
Jóns fékk til ábúðar 1/4 af Rifgiröingum
ogflutti þangað með konu sina. Eftir áriö
flutti faðir Jóns i Arney og þangað fór Jón
■slendingaþættir
með honum. Þá var hann ellefu ára og
æska hans búin.
Hann var látinn gæta að fénu, vera I
fjósinu og snúast. Kverið lærði hann I fjós-
inu, meðan kýrnar átu.
Þegar Jón var kominn á 15. árið var
hannmikið á sjónum, stundum formaður
til Stykkishólms. Hann elskaði sjóinn og
bátana ogmáttiheitaaðhann væri á sjón-
um á hverjum degi, þegar fært var. Ann-
ars vann hann öll sveitastörf.
Jón réri um vortima til fiskjar I
Höskuldsey með Skúla Skúlasyni. Jón
segir nú frá ibúð þeirra félaga i Höskulds-
ey:
„Ekki var búðin okkar i Höskuldsey
nein sérstök þægingaibúð: litill moldar-
kofi og var þang úr fjörunni borið upp á
hana fyrir þak. Lak þáð hverjum dropa,
sem kom úr lofti. Var hlaðið upp I báða
enda. Rúmstæðin voru úr grjóti, og þang
þar á var undirsængin. Kodda höfðum við
i fletunum og einhverjar tuskur ofan á
okkur. Svo náðu dyrnar inn á milli flet-
anna.” Ekkert var matreitt i kofanum,
bara hitað kaffi fyrir róðrana Jón fór svo
á vetrarvertiö undir Jökli með Skúla
Skúlasyni úr Fagurey, siöan fór hann á
þilskip sem háseti með Jóni Skúlasyni I
Fagurey. Það vantaöi eitt sinn stýrimann
á 100 tonna kútter, vélarlaust seglskip, og
skólastjóri Stýrimannaskólans var beðinn
að benda á mann 1 Stýrimannaskólanum,
sem hann áliti hæfastan fyrir stýrimann.
Hann valdi Jón Lárusson úr 60 manna
hópi, trúði honum best fyrir skipi og
mönnum. Jón var þá aðeins 20 ára. Skipiö
hét Portland en sidpshöfnin var 24 menn.
Ariðeftir var Jón skipaður stýrimaður á
Friðrik hjá Hannesi Hafliðasyni. Jón var
afburðafiskimaður.
Jón útskrifaðist úr Stýrimannaskólan-
um 22ja ára gamall árið 1901. Það var þó
ekki venja, að veita svo ungum manni
skipstjóraréttindi, en Jón hlaut samt
skipstjóraréttindi vegna ágætra vott-
orða frá þeim skipstjórum, sem hann
hafði verið stýrimaður hjá.
N æsta vetur kvæntist Jón unnustu sinni
Lofthildi Pálsdóttur, 6. desember. Þau
fengu stofu hjá Lárusi föður Jóns til að
búa i' um veturinn. Ég held að Jón hafi
verið 3 ár i Arney, áður en hann fór i Sel-
lón. Hann var 3 ár i Sellóni. Hann hafði
tengdaföður sinn til að hirða jörðina að
sumrinu, en var sjálfur skipstjóri, hirti
skepnur sinar á vetrum. Vorið 1907 flutti
Jón frá Sellóni i Arney með konu og 5
börn. Hann fékk jörðina byggða til 10
ára. Faðir hans hafði búiöþar I 17 ár, en
hætti nú búskap I Arney.
Hagur Jónsblómgaðist i Arney, hún var
miklu betra ábýli en Sellón. Jón hafði fólk
viö heyskap og hirðingu jarðarinnar á
sumrum, en stundaði sjóinn. Jón bjó i
Arney i' 9 ár og undi þar vel hag sinum, þó
hann yrði þar fyrir ýmsum óhöppum.
Þegar Jónvarbúinn að vera sjómaður I
17 ár hætti hann sjómennsku. Eftir það
stundaði hann eingöngu búskapinn i
Arney.
Vorið 1916 fiytur Jón að Arnarbæli, eftir
9 ára búskap i Arney. Hann flytur þangað
með gott bú, en 8 börn i ómegð og heilsu-
litla konu.
Fyrstu árin i Arnarbæli gekk allt vel,
arösamt bú og gott heilsufar. Svo koma
erfið ár 1917—1918, miklar hörkur. Fugl-
inn fraus i helogdúnn minnkaði stórkost-
lega I Arnarbæli. Sumarið eftir var vand-
ræðaástand með slægjur i Arnarbæli eins
og viöar.
1 Arnarbælislandi var álagablettur,
hólmi, sem heitir Kerling. Taliö var
öruggt, að það fylgdi ógæfa aö slá þennan
blett. Jón var ekki trúaður á þetta, slær
blettinn og hiröir heyið sem var 7 hestar.
Eftir þettamissirhannmikiðaf skepnum,
bæði ám, lömbum og gemlingum, bestu
kúna úr fjósinu og hest. Margir kenndu
þetta slættinum á álagablettinum.
Siðan kemur tæring á heimilið. Halla
dóttir Jóns deyrúr tæringu 1922. Arið eftir
veiktistkona Jóns og deyr á Vifilsstöðum
21. okt. 1928. Lofthildur Pálsdóttir kona
Jóns var sérstaklega heimilisrækin,
trygglynd, myndarhúsmóðir og ágætis