Íslendingaþættir Tímans - 07.07.1979, Blaðsíða 1

ÍSLENDINGAÞJSTTIR
Laugardagur 7. jiíli 1979 — 21. tbl. Tín/miviQ
Jóhann Pétur Magnússon
frá Mælifellsá
f. 2. marz 1892, d. 9. mal 1979.
Jóhann frá Mælifellsá andaðist í sjiíkra-
húsinu á Sauðárkróki aðfaranótt miðviku-
dagsins 9. mai s.l. fullra sjötiu og sjö ára
að aldri. Hann var sonur hjónanna
Magnúsar Jónssonar og Helgu Indriða-
dóttur í Gilhaga i Lýtingsstaöahreppi I
Skagafirði. Þótt þau Gilhagasystkin væru
yfirleittkennd við Gilhaga, var Jóhann þó
kenndur við Mælif ellsá, þar sem hann bjó
i áratugi, giftur Lovísu Sveinsdóttur
Gunnarssonar frá Mælifellsá — af Skiða-
staðaætt. Börn þeirra Jóhanns og Lovisu
urðu fjögur. Tvær dætur misstu þau en
synir tveir, Gunnar og Sveinn urðu miklir
athafnamenn. Gunnar er nýlega látinn
eftir hetjuli'f, en hannvarilla lamaður allt
frá unglingsárum. Samt varð ekki séð á
athöfnum hans um dagana að lömunin
drægi úr honum kjark eða þrek til stór-
virkja. Sveinn býr nú að Varmalæk og
stundar umsvifamikla hrossrækt og við-
skipti margskonar er vinmargur og
sveitarstólpi, þótt hann sé hlédrægur,
hvaö opinbera umsýslan snertir. Hann er
hinn bezti drengur eins og þeir bræður
vorubáðir. Þá ólu þau hjónin upp Jóhann
Hjálmarsson fyrrum bónda að Lauga-
landi. Lovisa ekkja Jóhanns liggur nú á
sjúkrahúsi.
Þótt ekki þekkti ég Gilhagaheimilið, en
nyti þess aðeins aö vera fæddur þar, hef
ég ætið haft á tilfinningunni að þau Gil-
hagasystkin hafi borið heimilisbraginn
þaðan meö sér langa ævi. Jóhann var eitt
dæmið um þetta. Þau Magnús og Helga
áttu alls niu börn sem upp komust, en nú
lifa eftir af þeim tvær systur, Monika I
Laugarholti i Varmalækjarhverfi og
Margrét, ekkja á Nautabúi. Synir
Magnúsar að auki voru þeir Skafti og
Karl, og býr Skafú nú i Kópavogi en Karl
er látinn. Fer þvi að strjálast hinn stóri
systkinahópur frá Gilhaga.
Jóhann var maður hávaxinn og grannur
og alla tið hinn mesti þrekskrokkur, enda
þurftihann á þvi aö halda að þola vosbúð
og misjafnt atlæti á miklum ferðalögum,
sem hann stóð i vegna atvinnu sinnar, en
hún varlöngum sú um miðbik ævinnar að
kaupa og selja hross, einkum til afsláttar,
smala þeim saman að haustinu um
Austur-Húnavatnssýslu og Skagafjarðar-
sýslu og reka þau siðan til Akureyrar,
annast slátrun þeirra þar og sölu kjötsins.
Mestur var vegur Jóhanns i' þessari at-
vinnugrein á kreppuárunum, en þá fengu
margir kjöttunnu upp á krit, og var aldrei
neitt skrifað heldur treyst á óbrigðult
minni og skilvisi fátæklinga, sem aldrei
brást. Er af þessu falleg og mikil saga af
viðskiptum og trúnaði á erfiðleikatimum,
þegar ein kjöttunna gat ráðið nokkru um
öryggiskennd heilla fjölskyldna. Jóhann
varð mjög þekktur af þessum viðskiptum
sinum og töldu margir að þeir stæðu I
þakkarskuld viöhann. Siöan tóku kaupfé-
lögin i sýslunum aö sér hrossamarkaðinn
og fengu Jóhann til að sjá um hann. Fór
hann á markaðina og keypti hrossin en
var siðan að vetrinum á Akureyri og
annaðist sölu á kjötinu og hafði bækistöð i
Reykhúsinu við Norðurgötu, sem nú er
orðið að útvarpsstöð.
Ég rak eitt haustið hross meö Jóhanni
noröur á öxnadalsheiði áleiðis til Akur-
eyrar, og kynntist þá ljúflyndi hans i þess-
um ferðum, og þvi hvernig honum var
fagnað i hverjum stað, þar sem hross
voru keypt. Þá var hann hrókur alls
fagnaöar, eins og hann var jafnan hvar
sem hann fór, glaöur maður af hjartans
lyst ogtilgerðarlaus, oghafði tvo hesta til
rekstrarins, jarpan og gráan, sem hann
mat mikils og höföu vanizt svo stór-
rekstrum, að ætlaði einhver skepnan að
rása út úr götu, kannski fremst i fjögur
hundruð hrossa hóp, var hestur Jóhanns
kominn á sprettinn fram meö röðinni áður
en nokkur tók eftir frávikinu i rekstrinum.
Báðir þessir hestar Jóhanns voru stórir og
svipmiklir, og þótt Jóhann væri ekki
kallaður hestamaður i sinni sveit, var
sjón að s já þá fara hamförum við rekstur-
inn.
Margar sögur eru frá þessum rekstrum
öl Akureyrar ogaf viöskiptum i höfuðstað
Norðurlands. Sögur þessar höfðu menn i
munni i' tima og ótima. Jóhann lét sér vel
Hka, en átti til aö leiðrétta sem von var, og
vildi helzt fá að segja þessar sögur
sjálfur, þótt þær sneiddu að honum
nokkuð. Jóhann varð aðeins einu sinni
fyrir umtalsverðu óhappi I þessum ferð-
um. Það var I myrkri á leið með hrossin
yfir Oxnadalsárbrúna gömlu fyrir neðan
Bakkasel. Hrossin voru treg á brúna og
reið Jóhann fram með upp á háa uppistöð-
una aðbrúnni, en hrossin rudduhesti hans
út af kantinum og ultu þeir báðir niöur
fimm metra háan brattann. Viö þetta fót-
brotnaði Jóhann og var ekki um annað aö
gera en setja hann á hestinn og snúa við
með hann til Bakkasels. Fóturinn hafði
brotnaö illa við fallið og sneru tærnar út.
Jóhann I Litladal fylgdi honum í myrkrinu
inn hliðina, sem var sundurskorin af lækj-
um og skomingum. Fór svo að Jóhann i
Litladal missti hest sinn fram með nafna
sinum i einum skorningnum og á fótinn og
sneri honum i brotinu. „Ríðuröu á mig,
mannhelviti”, sagði Jóhann. Þetta var
haft i minnum um ljótustu orð, sem Jó-
hann lét út úr sér um dagana. Annaö var
það nú ekki.
A yngri árum var Jóhann pólitiskur
mjög, og raunar alla ævi og fylgdist vel
með, var rökvis og meinhæðinn i pólitiskri