Íslendingaþættir Tímans - 07.07.1979, Side 2

umræöuogmá eflaust teljaaö starfa hans
1 þágu Framsóknarflokksins, sem hann
vann óbeöinn, gæti enn i Skagafiröi og þó
einkum i heimabyggö hans, Lýtingsstaöa-
hreppi, þar sem margir fylgja Fram-
sóknarflokknum. Annars var Magniis i
Gilhaga maöur Hannesar Hafstein. Fyrir
kosningar fór Jóhann mikiö um sveitina,
gæti hann meö nokkru móti komiö þvi viö
fyrir öörum önnum, orti kersknisvisur um
pólitiska andstæöinga, sem voru nokkurs
konar eitruö skeyti þess tima, samanber
kveöskapSveins fráElivogum.kom á bæi
og stappaöi stálinu I menn, og átti auk
þess liösmenn I bræörum sinum og
systrum nokkuö, sem hrifust af nýöldinni
1 islenzkum stjórnmálum upp Ur 1920. En
haröastur þeirra i framgöngu fyrir Fram-
sóknarflokkinn var þó Jóhann frá Mæli-
fellsá.
Faöir minn og hann voru ekki einungis
bræöur. Þeir voru lika nánir vinir. Þeim
kom ákaflega vel saman um hvaöeina, og
minnist ég þess, aö margoft lágu þessir
tveir menn, sinn I hvoru rúmi, ódrukknir
meö öllu — enda smökkuöu þeir aldrei
vin, og sögöu hvor öörum sögur, og fór
meö visur, og hlógu þessi lifandi dsköp.
Stundum skutu þeir hvor á annan og hlógu
þá enn meira en áöur. Þessar skemmti-
stundir erumér ógleumanlegar — en allar
þeirra stundir saman voru skammti-
stundir. Og víst er um þaö aö hin kæru
samskipti þeirra stóöu alla tiö og höföu
þroskazt meö þe
Faöir minn oghann voru ekki einungis
bræöur. Þeir voru lika nánir vinir. Þeim
kom ákaflega vel saman um hvaöeina, og
minnist ég þess, aö margoft lágu þessir
tveir menn, sinn i hvoru rúmi, ódrukknir
meö öllu — enda smökkuöu þeir aldrei
vto, og sögöu hvor öörum sögur, og fóru
meö visur, og hlógu þessi lifandi ósköp.
Stundum skutu þeirhvor á annan og hlógu
þá enn meira en áöur. Þessar skemmti-
stundir eru mér ógleymanlegar — en allar
þeirra stundir saman voru skemmti-
stundir. Og vfet er um þaö aö hin kæru
samskipti þeirra stóöu alla tlö og höföu
þroskazt meö þeim löngu áöur en ég kom
til sögunnar. Dæmi um viöureign þeirra
er visa, sem faöir minn orti um Jóhann,
sem þá bjó i Breiöageröi, og haföi fengiö
sér sildartunnu á Króknum til aö gefa
kindunum. Þegar Jóhann opnaöi tunnuna
var bara s jór I henni. Þá kvaö Þorsteinn:
Eiga þó aö bregöist beit
bændur nóg af ráöum.
Flytja sjóinn fram i sveit
og fara aö róa bráöum.
Og ég sé þá báöa fyrir mér þegar þessi
kveölingur fór á mÚli þeirra.
Já, þannig var Jóhann Magnússon,
glaöastur manna og skemmtilegastur og
einhver mesti ljúflingur sem ég hefi
kynnzt. Sá þáttur skapgeröarinnar var
eins konar ættareinkenni, en henni fylgdi
sár viökvæmni væri einhverjum gert
rangt til, eöa ætti aö beita þau sjálf, Gil-
2
hagasystkin, rangindum. Þá var skapiö
svo rikt aö oftar en hitt var horfiö þegj-
andi af vettvangi.
1 rauninni er saga Jóhanns frá Mæli-
fellsá svo umfangsmikil, aö mig brestur
tlma og rUm til aö gera henni sæmileg skil
aö þessu sinni. Svo er auövitaö um margt
mætt fólk, sem kvatt er i skyndingu I
stuttri minningagrein. Verst þykir mér þó
aö hafa ekki tök á þvi aö ganga meö
honum siöasta spölinn út i Reykjavíkur-
kirkjugarö í dag. Þaö haföi hann þó átt
skiliö. Ég verö þvi aö láta nægja aö koma
siöar aö gröf þessa snilldarmanns.
Ég vil svo aö lokum votta hinum
nánustu dýpstu samúöarkveöjur minar og
minnar fjölskyldu nú þegar Jóhann
Magnússon er kvaddur hinzta sinni.
IndriöiG. Þorsteinsson.
Jóhann Pétur Magnússon, fyrrum bóndi
á Mæiifellsá i Skagafiröi, lést á SjUkra-
húsinu á Sauöárkróki 8. mal siöastliöinn.
Jóhann var fæddur 2. mars 1892 I Gilhaga
I Lýtingsstaöahreppi i Skagafiröi. Hann
var sonur merkishjónanna Helgu Indriöa-
dóttur ljósmóöur og Magnúsar Jónssonar
I Gilhaga, sem bjuggu þar frá 1883 til 1905
aö Helga drukknaöi i Svartá er hún var aö
koma heim frá ljósmóöurstörfum 20. mai
þaö ár. Vakti sá atburöur sveitarsorg.
Magnús heitinn og börnin stóöu á hlaöinu i
Gilhaga og horföu á er slysiö varö en gátu
ekkert aö gert. Haföi þessi atburöur
varanleg áhrif á systkinin og gleymdist
aldrei. Fóstri minn sagöi mér oft frá
þessu slysi þegar ég var ungur aö árum og
eins þvi aö Hjálmar faöir minn og Einar
bróöir hans heföu leitaö aö likinu og flutt
þaö heim aö Gilhaga en þess má geta aö
Helga og Hjálmar faöir minn voru syst-
kinabörn.
Eftir lát konu sinnar bjó Magnús áfram
I Gilhaga til ársins 1911 en lét þá af búskap
og var hjá börnum sinum i Gilhaga uns
hann lést 22. júni 1915.
Jóhann var sjötti i rööinni ellefu
systkina sem ávallt hafa veriö kennd viö
Gilhaga. Þau Gilhagasystkin voru mikiö
fyrirmyndarfólk,þróttmikil og vel gefin.
Nú eru átta þeirra horfin af sjónarsviöinu,
en hin sem eftir lifa háöldruö.
Jóhann ólstupp hjá foreldrum sinum og
stundaöi öll algeng sveitastörf. Gilhagi er
fjallajörö erfiö og þurfti mikinn mann-
skap á stóru búi eins og þar var, fráfærur I
seli á Gilhagadal og heyskapur upp til
fjalla i grasgeirum milli grýttra rinda og I
fúaflóum, þar sem binda varö votaband
og flytja á hestum heim á tún I Gilhaga,
nokkurra klukkutima lestargang. Nefni
ég þessa horfnu þjóölifshætti hér til þess
aö gefa fólki innsýn i hvaö börn ólust upp
viö um og eftir aldamótin siöustu.
Eins og aö likum lætur um þróttmikinn
strák vandist Jóhann ungur aö árum viö
smalamennsku göngur og eftirleitir og
varö er árin liöu allra manna kunnug-
astur á Haukagils- og Eyvindarstaöa-
heiöum, en þaö er ef aö er gáö enginn
smáblettur, nær allt frá Blöndu aö vestan
aö vestri Jökulsá aö austan og allt suöur á
Hofsjökul. Þaö var ekki einunigs aö Jó-
hann væri kunnugur á þessu svæöi heldur
þekkti hann flestöll örnefni á svæöinu,
enda munu fáir einstaklingar hafa fariö
jafnmargar feröir þar um og ég held engir
núlifandi menn nema ef vera kynni fjall-
kóngurinn Magnús frá Héraösdal eöa
réttarstjórinn Guömundur frá Brands-
stööum.
Jóhann þótti allra manna duglegastur i
fjallaferöum, hvort heldur var gangandi
eöa á hestbaki.en hann reiö hratt og ég
heföi ekki viljaö vera hestur milli fóta
hans þegar honum fannst mikiö liggja viö.
Göngugarpur var hann og mikill aö fátitt
var, enda þrekiö mikiö og heilsan góö,
kjarkurinn óbilandi. Orgeröur var hann
og skapmikill. Þessir eiginleikar i fari
hans og háttum uröu þess valdandi aö
telja veröur hann afreksmann I öllum
svaöilförum.
Jóhann stundaöi nám i Hvitárbakka-
skóla I einn vetur og taldi sig hafa
ómetanlegt gagn af þeim vetri enda hefur
hann efalitiö veriö opinn fyrir öllu námi,
þó reikningur væri honum mest hugleik-
inn enda yfirburöamaöur i þvi fagi, sér-
staklega i hugarreikningi.
Ariö 1917 giftist Jóhann eftirlifandi konu
sinni Lovisu Sveinsdóttur Gunnarssonar
frá Mælifellsá. Þaö var mikiö gæfuspor
fyrir hann, þvi Lovisa hefur reynst honum
frábær llfsförunautur. Eins og aö llkum
lætur varö hún langtimum saman aö
stjórna búi á Mælifellsá I löngum fjarvist-
um bónda sins og vera honum skjöldur og
skjól I margbreytilegu veraldarvolki. Þau
byrjuöu búskap i Breiöageröi 1917 og voru
þar 14 ár eöa þar til þau keyptu Mælifellsá
áriö 1921 og þar bjuggu þau til ársins 1944.
Árin sem þau bjuggu á Mælifellsá eru
eflaust hápunkturinn I þeirra lifi. Þar
eignuöust þau börnin sin og þar fékk at-
hafnaþráin fyrst útrás. Þau byrjuöu aö
bylta þúfunum og slétta túniö og byggja
upp bæjar- og peningshús eftir þeirra
tima mælikvaröa. A Mælifellsá höföu þau
alltaf nokkuö stórt bú. Þó voru kýr alltaf
fáar en margt fé og hross meö þvi flesta.
sem þekktist á einum bæ i Skagafiröi.
Þrátt fyrir stórt bú og miklar annir voru
þau hjónin annáluö fyrir gestrisni og
greiöasemi allt til hinstu stundar. Jóhann
var snjall hagyröingur og orti mikiö og
uröu sumar visur hans landsfleygar, en
fátt hefur birst á prenti nema sýnishorn i
Skagfirskum ljóöum 1957.
Þekktastur mun Jóhann fyrir þá um-
fangsmiklu hrossaverslun sem hann rak
um áratugaskeiö.er hann keypti afsláttar-
hross I Húnaþingi og Skagafiröi og rak til
Akureyrar til slátrunar ár eftir ár. Keypti
íslendingaþættir