NT - 30.03.1985, Síða 7

Laugardagur 30. mars 1985 7
Gudmundur Einarsson alþingismaður:
Fílabeinsturnar
■ í huga forn-jafnaðar-
manna er draumaþjóðfélagið
alsett stjórnum, ráðum og
nefndum. sem framfylgja regl-
um og refsa þeim sem ekki
beygja sig. Það eru líka til
nýjafnaðarmenn sem líta svo
á. að sjálfræði fólksins sé það
markmið. sem öll önnur
niarkmið verða að beygja sig
fyrir. Þeir telja einnig að ný-
jafnaðarstefna sé besta leiðin
til að ná þessu markmiði.
Þannig telja þeir að völd samfé-
lagsins eigi að nota til að auka
frelsi, en ekki til að takmarka
það.
Völd eiga ekki að safnast á
fárra hendur heldur á að dreifa
þeim til eins margra borgara
og hægt er. Á þeim grunni
hlýtur að verða að byggja hug-
myndir um valddreifingu, auk-
ið sjálfstæði borgaranna og
samtaka þeirra.
Valddreifing er ýmissa hluta
vegna mikilvæg í augum
Bandalags jafnaðarmanna.
í fyrsta lagi varðar hún
grundvallarsjónarmið í stjórn-
málum, það er, að valdi eigi að
dreifa eins víða og hægt er um
allt samfélagið; að það eigi að
gefa fólki mikil tækifæri til að
taka beinan þátt í ákvörðun-
um, sem varða það sjálft. líf
þess og afkomu og að framfarir
verði til við fjölbreytileika og
tilraunir frekar en steindautt
forræði fámennisstjórnanna.
í öðru lagi er áherslan á
valddreifingu vegna augljósrar
hnignunar og fjötra í efnahags-
lífi og stjórnmálum við mið-
stýringuna. Landshlutar veikj-
ast þegar hæfileikar og auð-
lindir flæða til miðstjórnarinn-
ar, sjálfstæðið minnkar og
sjálfsbjargarviðleitnin hverfur.
í miðstýrðu stjórnkerfi eru
ráðuneyti, ráðherrar og þing-
menn yfirhlaðin af verkefnum,
sem varða einstök og afmörk-
uð tilfelli frekar en almenna
stefnumótun. Þetta kemur í
veg fyrir að þessir aðilar ein-
beiti sér að því að leggja lín-
urnar almennt og marka stefnu
í stjórnmálum. Miðstýringin
veldur því að lítið rými verður
til fjölbreytileika og tilrauna-
starfsemi og ríkisstjórn fjar-
lægist þegna sína og lokast.
I valddreifðu stjórnkerfi eru
hins vegar ráðuneytin í höfuð-
borginni minni. Alþingi og
stofnanir ríkisstjórnarinnar
fást þó aðallega við almenna
stefnumörkun, en dreifing
stjórnmálalegs valds út til
landshluta hefur í för með sér
að þar er fjörug og frjósöm
pólitísk umræða og menning.
Við slíkar aðstæður geta mis-
munandi landshlutar sett sér
ólík markmið og notað auð-
lindir sínar á ólíkan hátt í
samræmi við áhugamál og að-
stæður á viðkomandi svæðum.
Héraðsstjórnir
Nauðsynlegt er að kjósa
landshlutastjórnir í almennum
kosningum þannig að lýðræðis-
lega sé að þeim staðið og
umboð þeirra til verkefna
verði óumdeilanlegt.
Landshlutastjórnir myndu
hafa veruleg áhrif á efnahagslíf
vegna þess að þannig væri
hægt að takast á við verkefni í
landshlutunum af reynslu og
þekkingu og í samræmi við
þarfir þeirra. Sérstaklega
þyrfti að huga að fjármálum
landshlutanna. Einhverskonar
skattlagningu t.d. tekjuskatt
og hluta af söluskatti. sem
innheimtur væri á viðkomandi
svæðum, mætti hugsa sér að
tileinka landshlutunum
sjálfum.
Þegar ákveðin eru mörk
hinna einstöku landshluta er
nauðsynlegt að fara að vilja
íbúanna. Landshlutaeining-
arnar verða hafðar til tengsla
sem þegar eru fyrir hendi í
augum íbúanna. Þannig er
nauðsynlegt að tekið sé tillit til
skiptingar sem fyrir er, t.d. í
sýslu eða fjórðunga. Einnig er
rétt að taka tillit til hefða sem
hafa skapast varðandi sam-
göngur, atvinnuhætti, skóla-
mál, verslun og fleira.
Valddreifing af þessu tagi
myndi breyta allri stjórnmála-
lcgri umræðu í landinu.
Á það ber að leggja áherslu
að ekki er nóg að dreifa valdi
einfaldlega á þann hátt að
flytja vald eða verkefni frá
hagsmunaklíkum í Reykjavík
og út á land. Það sem skiptir
höfuðmáli er að í öllu stjórn-
kerfinu eigi sér stað samfelldur
flutningur valds og ákvarðana-
töku í átt til fólksins sjálfs.
Valdið á ekki einungis að fær-
ast til hinna nýju landshluta-
Á það ber að leggja áherslu að ekki er nóg
að dreifa valdi einfaldlega á þann hátt að
flytja vald eða verkefni frá hagsmunaklík-
um í Reykjavík og út á land. Það sem
skiptir höfuðmáli er að í öllu stjórnkerfinu
eigi sér stað samfelldur flutningur valds
og ákvarðanatöku í átt til fólksins sjálfs.
Völd eiga ekki að safnast á fárra hendur
heldur á að dreifa þeim til eins margra
borgara og hægt er. Á þeim grunni hlýtur
að verða að byggja hugmyndir um vald-
dreifingu, aukið sjálfstæði borgaranna og
samtaka þeirra.
stjórna heldur til bæjar og
sveitarstjórna og frá þeim til
hverfasamtaka og skólastjórna
svo dæmi séu nefnd. Þessi
breyting, þessi riýi hugsunar-
háttur þarf að ná til einstakl-
inganna og heimilanna. Aukin
sjálfstjórn landshluta á því
ekki að þýða eingöngu að auk-
ið vald færist í hendur lands-
hlutafulltrúa heldur á vald-
dreifingin að halda áfram til
fólksins sjálfs.
Einræði fulltrúanna
Fulltrúalýðræðið hefur orð-
ið til bæði á Alþingi og í
sveitarstjórnum vegna þess að
fólkið er of margt til að beinu
lýðræði vcrði komið við. En
við megum aldrei gleyma því
að fulltrúalýðræðið er næst
besta leiðin sem við höfum og
við skulum líta svo á að kjós-
endur hafi ekki afsalað sér öllu
valdi í hendur kjörinna fulltrúa
heldur hafi þeir með fúsum
vilja framselt það til þeirra svo
þeir megi fara með það af
þeirra hálfu og í þeirra þágu.
Það er spor í rétta átt að færa
valdið til landshluta og sveitar-
stjórna. Það er hins vegar ekki
alltaf nóg.
Sveitarstjóraskrifstofan og
héraðsstjóraskrifstofan geta
verið jafn miklir fílabeinsturn-
ar og þessir sem nú standa í
kringum Arnarhólstúnið. Á
sama hátt og Alþingi og ríkis-
stjórn eiga að framselja sjálf-
ræði til landshluta og sveitar-
stjórna verða þessir aðilar að
opna dyr sínar fyrir fólkinu.
Lýðræðið þrífst ekki í skjala-
skápum.
Guðmundur Einarsson
alþingismaður í
Bandalagi jafnaðarmanna
IN> k-ga»ar laj;l fram a Vlþinj-i fruim arp lil
aga. 'iin in>ndi 'crulcua 'iurla luuþu'undir
Mcmlinua. cl 'amþxkki >rrti. Ilcr cr all 'i«>
Iruimarpid um virdi'auLa'kallinn.
I'að cr mcft olikindum h» c !•*•» umra «ða hcfur
ail 'cr 'iai> um uppliiku' ir«>i'auka'kall' hcr a
laudi. þrall f>rir þa 'la«Vc>nd ai> 'kaUurinn
xr,1i (agður a inil 2« þu'und a«>ila. I»að cr ciii'
þc"ir aiðilar liali ckki jícrl 'cr urcin Urir
allci«>inuuni uuploku 'kall'iii'. cnda ma 'Cjya
að uppl' 'inuar hafi ckki hcinl.ni'»cr.«> a h» crju
Mrai.
I d ai> rc\na a«> koina lil mol' \ i«> þc"a a«>da.
Iiiriir * I hcr ilarlcua ullckl uin
virdi'auka'kallinn. truimarpi<>. rc>ii'lu
aunarra þi«.«>a "««..U '..lu'kaU'kcrli.i oU ualla
|.C".
Fottudagi
V'rðiuukatkatlur
i Evropu
Ahril a husbyggjendur
Virðisaukaskattur í stað söluskatts:
d/irðisaukaskatturirn myndi snerta um 20000 aðila. Ert þúeini
raunar er ekki seinna vænna
að hefja við hana samráð.
Virðisaukaskatturinn
Virðisaukaskatturinn fær
aldeilis yfirhalningu þessa dag-
ana og virðast allir vera sam-
mála um að margs þurfi að
gæta áður en hann verður tek-
inn upp í staðsöluskatts. Þann-
ig sýnir úttekt Magnúsar Ólafs-
sonar í gær að þó að þetta kerfi
hafi marga aðlaðandi kosti þá
sé það þungt í vöfum og dýrt í
framkvæmd. Þannig myndi
gjaldendum fjölga um meira
en helming. Þá þýðir virðis-
aukaskattskerfið það að allar
undanþágur eru úr sögunni og
því munu allar matvörur
hækka urn tæp 20%, einnig
hitunarkostnaður og viðhald
húsnæðis. Á þetta hafa róttæk-
ir SFR menn einnig bent, svo
og Stéttarsamband bænda.
Nú er það svo að stjórnmála-
menn tala um að ráðstafanir
myndu koma á móti, en málið
er að íslendingar þekkja sína
stjórnmálamenn (og þcir von-
andi sjálfa sig líka) og treysta
þeim ekki til annars en að láta
ríkiskassann hagnast eitthvað
á breytingunni. M.ö.o. þær
hliðarráðstafanir sem gerðar
verði verði ekki nægilegar.
Hvað sem því líður þá er þörf
á umræðum um þetta fyrir-
brigði og er mönnum ráölagt
að klippa úttekt Magnúsar út
áður en 86. tölublað 69. ár-
gangs NT hverfur á vit fortíö-
ar.
Baldur Kristjánsson
7
Málsvari trjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstj.: Magnús Ólafsson (ábm).
Markaösstj.: HaukurHaraldsson
Auglýsingastj.: Steingrímur Gíslason
Innblaðsstj.: Oddur Ólafsson
Tæknistj.: Gunnar Trausti Guðbjörnsson
Skrifstofur: Siðumúli 15, Reykjavik.
Sími: 686300. Auglýsingasimi: 18300
Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn
686392 og 687695, íþróttir 686495, tæknideild
686538.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaðaprent h.f.
Kvöldsimar: 686387 og 686306
Verð i lausasölu 30 kr. og 35 kr. um helgar. Áskrift 330 kr.
Þar sem fjármagnið
verður til...
■ Eitt meginefni nútíma lýðskrumara eins og Jóns
Baldvins Hannibalssonar er að ráðast að þeirri byggða-
stefnu sem hér hefur verið rekin og miðar að því að
standa vörð um þá byggð sem fyrir er í landinu.
í þeim efnum er títtnefnd „offjárfesting í sjávarút-
vegi“ og hún talin aðalsökudólgur hvað varðar erlendar
skuldir og efnahagsörðugleika.
Stefán Guðmundsson alþingismaður gerir þetta að
umtalsefni í ágætri grein sem hann ritar í NT í gær.
Hann segir:
„Sjávarútvegurinn er ekki sá sökudólgur sem menn
hafa viljað vera láta í þessum efnum. Það er mikill
misskilningur, eða vísvitandi sett fram til að blekkja.
Við athugun kemur í ljós, að sjávarútvegurinn aflar
um 70-75% gjaldeyristekna þjóðarbúsins en hlutur
hans í erlendum skuldum er ekki nema um 16%.
Hins vegar er hlutur orkumála yfir 50%.“
Það vill oft gleymast hvar verðmæti þjóðarbúsins
verða til. Stefán nefnir nokkrar tölur sem segja meira
en löng ræða. Hann segir:
„Vöruútflutningur á landinu öllu mun vera um 78
þús. krónur á mann.
í Ólafsvík er vöruútflutningur á mann um 27.000
krónur.
í Bolungarvík er vöruútflutningur á mann um
200.000 krónur.
Á Skagaströnd er vöruútflutningur á mann um
305.000 krónur.
Á Þórshöfn er vöruútflutningur á mann um
220.000 krónur.
í Neskaupsstað er vöruútflutningur á mann um
205.000 krónur.
I Þorlákshöfn er vöruútflutningur á mann um
275.000 krónur.“
„Það má sjá það hér,“ segir Stefán, „hvað það fólk
sem dreifbýlið byggir starfar. Á mönnunt virkilega
að líðast með lævísum áróðri að koma því inn hjá
stórum hluta þjóðarinnar að þetta fólk, sem að
framleiðslunni starfar, sé eitthvert sérstakt vandamál
og jafnvel byrði á þjóðinni? Slík vanþekking á
högum þjóðarinnar er forkastanleg og þeim er
smyrja áróðursvélarnar til skammar.“
Þetta er laukrétt hjá Stefáni og NT tekur undir með
honum er hann segir: „Það er orðið meira en tímabært
fyrir þá sem harðast dæma byggðastefnuna að átta sig
á því hvar fjármagnið verður til í þessu landi.
íslendingum er nauðsynlegt að byggja landið allt,
þannig að sem best takist að nýta gögn þess og gæði.“
Jafnaðarmannaraunir
■ Það dylst ekki að uppgjör er framundan í Alþýðu-
bandalaginu. Annars vegar standa þeir sem þeíckja
sögu flokksins og vilja að bandalagið haldi stöðu sinni
sem flokkur hinnar endanlegu byltingar öreigalýðsins.
Hins vegar eru flóttamenn úr öðrum flokkum sem
héldu að bandalagið væri róttækur jafnaðarmanna-
flokkur, hvað sem sögunni liði. Hinir síðarnefndu
notuðu tækifærið þegar formaðurinn skrapp til Togó
að knýja á um að Alþýðubandalagið gengi í alþjóða-
samband jafnaðarmanna. Nú er formaðurinn að koma
heim.
Ljóst er að nýr Tónabíósfundur er í aðsigi.