NT - 20.12.1985, Blaðsíða 11

Föstudagur 20. desember 1985 11
Náttúrufræðidagur íslands ber upp á fuglatalningardaginn:
Allir eru hvattir
til að telja fugla
Sunnudaginn 29. desember 1985
verður haldinn síðasti náttúrufræði-
dagur ársins, sá 8. á þessu ári.
Ahugahópur um byggingu náttúru-
fræðisafns hefur staðið að þessum
kynningardögum, þarsem teknireru
fyrir ýmsir þættir úr ríki náttúrunn-
ar, svo og dæmi um starfsemi vænt-
anlegs safns. Til dæmis má telja sýn-
ingar, fræðsluferðir og eins og nú,
samstarf áhugamanna og vísinda-
manna við rannsóknir. Tilgangurinn
með náttúrufræðidögunum er að
vekja athygli ráðamanna og almenn-
ings á nauðsyn þess, að byggt verði
alhliða, nútímalegt náttúrufræði-
safn, þar sem aðstaða er til sýninga á
ýmsu því sem við kemur náttúrunni,
svo og til ýmissa rannsókna.
Að þessu sinni ber náttúrufræði-
daginn upp á sama dag og fugla-
áhugamenn halda árlegan talningar-
dag. Fuglatalningardagar eru haldn-
ir ár hvert, oftast milli jóla og nýárs.
Hefur svo verið síðastliðinn 33 ár,
eða frá árinu 1952. Þetta er eini dag-
urinn sem segja má að sé almennt
útkall meðal fuglaskoðara á öllu
landinu í einu. Alls taka 50-60
áhugamenn þátt í þessum talning-
um.
Hversvegna
fuglatalningar?
Tilgangur þess að telja fugla að
vetrarlagi ereinkum þríþættur:
1) Að kanna hvaða fuglategundir
lifa í landinu um hávetur.
2) Að kanna hversu algengar hinar
ýmsu tegundir eru.
3) Að fylgjast með ástandi fugla-
stofna, hvort fuglum fækki, fjölgi
eða hvort stofnar standi í stað.
Fuglatalningar af þessu tagi gefa
þverskurð af því fuglalífi sem hér er á
þessum árstíma. Sá misskilningur
hefur komið upp meðal þeirra sem
þekkja ekki nægilega til, að taldir
séu allir fuglar á landinu. Slíkt er
vitaskuld ógjörningur, enda athug-
endur sárafáir, landið stórt og hver
talningarmaður kemst aðeins yfir
takmarkað svæði.
Hvernig fara
talningar fram?
Talningar fara þannig fram: Val-
inn er hentugur dagur, en talið er
sama daginn um land allt. Tekið er
mið af því, hvenær flestir athugend-
ur eiga frí frá sínum daglegu
störfum. Talningarsvæðin eru
ákveðin fyrirfram. Birtan takmarkar
hversu lengi er hægt að telja hin
■ Sjálfsagt verða þreslirnir á listum flestra sem taka þátt í fuglatalningunni á
náttúrufræðidcgi ársins, 29. desember.
valda dag, en birtutíminn er ekki
nema 5-6 klukkustundir á þessum
árstíma. Talning hefst í dagrenningu
og talið óslitið fram í myrkpr. Veður
ræður að sjálfsögðu miklu um hvern-
ig til tekst, og oft er kalsasamt við
þessa iðju. Stundum verðurað telja á
öðrum degi en þeim sem hafði verið
ákveðinn vegna veðurs. Á þessum
tíma komast menn yfir um 3-8 km2
svæði.
Hvað á að gera á
náttúrufræðidaginn?
Á náttúrufræðidaginn 29. des-
ember er öllurn sem vilja boðin þátt-
taka í fuglatalningu. I staö þess að
leita langt yfir skammt, skulu þátt-
takendur taka upp kíkinn og skoða
fuglana í næsta nágrenni sínu. Þátt-
takendur skulu hafa eftirfarandi
hluti við höndina: kíki, fuglabók,
(besta bókin sem til er á íslensku til
að greina fugla er Fuglar Islands og
Evrópu, öðru nafni Fuglabók AB),
vasabók (eða blað) og blýant.
Þátttakendur skoða ákveðið af-
markað svæði í nágrenni síns heima,
t.d. garðinn við húsið, næsta ná-
grenni sveitabýlis, ströndina neðan
við húsið. Á þessu svæði er leitað að
öllum fuglum og reynt að finna hvað
þeir heita. Rita skal í bókina allar
fuglategundir sem sjást og hve marg-
ir eru af hverri tegund. Ef fuglahóp-
ur er svo stór að ekki er hægt að tclja
fuglana, má giska á hve margir þeir
eru. I stað þess að telja allan tímann
meðan birta endist (eins og margir
Saga frá Tyrkjum
Yashar Kemal.
- Saga um uppreisn og ást -
Þórhildur Olafsdóttir þýddi úr
tyrknesku.
Mál og menning.
■ Þessi saga gerist í Tyrklandi
kringum 1930. Höfundurinn er
fæddur 1923. Hér er lýst landi og
þjóð, landslagi og þjóðháttum. Og
þar er margt ólíkt því sem við eigum
að venjast.
Ýmsar sögur höfum við af ofriki
lénsherra og ríkismanna á fyrri
öldum. Sú mannfélagsskipun hefur
haldist fram á okkar daga þar austur
frá. Því miður mun það ekki eins-
dæmi í veröldinni.
Naumast man ég eftir naprari lýs-
ingu á kúguðu fólki en þarna er gerð.
En úrræði þeirra sem ekki una undir
járnhæl kúgarans eru þau helst að
leggjast út sem stigamenn og hefna
harma sinna.
Manni skilst að þjóðskáldin tyrkn-
esku hafi samið hetjusögur af útlög-
um á borð við Hróa Hött. Þar voru
vaskir menn sem tóku völdin, - lög og
rétt - í sínar hendur og færðu auðæfi
frá ríkismönnum til snauðra og kúg-
aðra. í því formi hafa draumar kúg-
aðrar alþýðu lengi verið. Það er á
sinn hátt skylt því þegar Grámann stal
úr kóngsgarði til að halda lífi í karli
og kerlingu.
Sagan af Memed mjóa er spenn-
andi saga af baráttu upp á líf og
dauða. Að öðrum þræði er það bar-
átta um rétt bóndans til að eiga jörð
sína og búfé og viðleitni auðmanna
til að framlengja lénsskipulagið með
einhverjum hætti. Frelsishreyfingar
eða pólitískrar vakningar meðal al-
þýðu getur lítt enda er alþýðumennt-
un ekki á háu stigi og fólk hefur ekki
fréttirnar úr dagblöðum. En þó að
margt sé ólíkt því sem við þekkjum
best og búum við eru mannlegar til-
finningar eins. En margt finnst okk-
ur illa tamið hjá Tyrkjum og grunnt á
grimmdinni.
Þýðingin virðist vel af hendi leyst á
lipru og léttu máli án allra framandi
þýðingareinkenna.
H.Kr.
fuglaskoðarar gera) skal aðeins talið
tvisvar sinum meðan bjart er, kl. 12
og kl. 15.
Þeir scm taka þátt í talningunni
skulu rita athuganir sínar skipulega á
blað á þennan hátt: Fuglatalning
29.12.1985 og síðan
1) Lýsa svæðinu sent var athugað,
hvar það sé og hvað stórt,
2) Gera lista yfir allar fuglategundir
sem sjást og hve margir fuglar
3) Rita nafn sitt og heimilisfang.
Blaðið er síðan sent til Náttúru-
fræðistofnunar Islands, Pósthólf
5320, 125, Reykjavík. Þeir sem
senda inn athuganir sínar munu fá
sent yfirlit yfir fuglatalninguna, þeg-
ar allar skýrslur hafa borist og búið
er að taka upplýsingarnar saman.
Er fjölskrúðugt fuglalíf
hér á veturna?
Margir halda, að þegar sumarið er
búið og vetur gengur í garð, hverfi
nánast allir fuglar brott til suðlægari
landa og sjáist ekki fyrr en næsta vor.
Þessi hugmynd á eflaust rætur sínar
að rckja til þess tíma, er flestir
bjuggu á sveitabýlum inn til landsins
áður fyrr. Þar er vissulega fábreytt
fuglalíf á veturna, nema þar sé opið
vatn. Ef það er ekki til staðar, má
nánast segja að þar sjáist varla fleiri
tegundir en rjúpa, hrafn og snjótitt-
lingur, e.t.v. einmana fálki. Út til
sjávarins og þar sem vatn helst ís-
laust er hins vegar mun meiri fjöl-
breytni og fuglafjöldi langtum meiri.
Það kemur víst ýmsum á óvart, að
alls hafa sést í þessum talningum um
100 fuglategundir. Þó eru aðeins lið-
lega 70 tegundir sem verpá hér á
landi reglulega. Því er þó við að
bæta, að meiri hluti þessara tegunda
er sjaldgæfur og skipta því litlu í
fuglalífi Islands. Það er engu að síð-
ur rúmlega 40 tegundir sem fuglalíf
Íslands að vetrarlagi byggist á.
Þær tegundir sem helst er von á að
sjá eru taldar hér á eftir, en það fer
mjög eftir hvar skoðandinn á heima
(inni í landi, út við sjó, í þéttbýli):
Lómur Fjöruspói
Himbrimi Stelkur
Flórgoði Tildra
Fýll Hrossagaukur
Dílaskarfur Sendlingur
Toppskarfur Silfurmávur
Álft Svartbakur
Stokkönd Hvítmávur
Urtönd Bjartmávur
Rauðhöfðaönd Hettumávur
Húsönd Rita
Hávella Teista
Straumönd Músarrindill
Æðarfugl Svartþröstur
Gulönd Gráþröstur
Toppönd Skógarþröstur
Fálki Snjótittlingur
Smyrill Auðnutittlingur
Rjúpa Stari
Tjaldur Hrafn
ÁRMÚLA3 SÍMAR 687910-81266
0
jarnar
Kitchen
hr3£rlV ..
endast og
endast og
e n d a s r
Rafbú^aI"abþjót'w
tryggir orugg PJ
IsamkowW-
5* IMM /B
- JTf/0 ##
SAMBANDSINS