Lesbók Morgunblaðsins - 28.08.2004, Qupperneq 17

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 28. ágúst 2004 | 17
Decemberists, sem er frá Portlandí Bandaríkjunum, þótt þeir hafi
mjög breskan hljóm, er með afkasta-
meiri sveitum. Nú hafa þær fréttir
borist að ný hljómplata sveitarinnar
sé svo gott sem tilbúin, sú þriðja á
jafnmörgum árum. Í fyrra kom Her
Majesty the Decemberists og árið
2002 Castaways and Cutouts.
Nýju plötuna unnu
þeir félagar með Chris
Walla, úr hljómsveitinni
Death Cab for Cutie.
Forystumaður Decemberists, Colin
Meloy, segir að hljómsveitin sé afar
ánægð með afraksturinn og aðeins
séu u.þ.b. tvær vikur í að platan verði
að fullu tilbúin. „Ég held við höfum
aldrei komist jafn nærri því að gera
tónlist eins og við viljum gera,“ segir
Meloy. Vinnuheiti hinnar nýju plötu
er The Infanta.




Radiohead sendir frá sér nýjaupptöku innan tíðar. Verður
lagið gjöf til War Child-góðgerð-
arsamtakanna, sem safna fé til handa
stríðshrjáðum börnum. War Child
opnar nýja vefsíðu 9. september nk.
og mun lagið verða fáanlegt til sölu
eitt og sér á þeirri síðu og mun allur
ágóðinn af sölu lagsins renna til sam-
takanna.
Umrætt lag er ný útgáfa af „Go To
Sleep“ af Hail To The Thief, sem
hljóðrituð var á tónleikum í Osaka og
endurhljóðblönduð af Jonny
Greenwood. Lagið mun aðeins kosta
99 bresk pens. Fleiri áður óútgefin
lög verður að finna á warchildmusic-
.com. Þar verður m.a. lag með hinu
vinsæla tríói Keane, sem leikur ein-
mitt fyrir Íslendinga á komandi
Airwaves-hátíð . Stefnan er að bæta
reglulega við nýjum lögum frá þekkt-
um flytjendum á síðuna.




Nýjasta plata Tom Waits er dans-væn að hans eigin sögn. Þetta
kemur fram í viðtali við Rolling
Stone-tímaritið þar sem hann segir
að svo mikill fítonskraftur sé í plöt-
unni Real Gone að það væri hreinlega
hægt að dansa við lögin á henni.
Waits býður
meira að segja
upp á dans-
kennslu í hinu
glaðværa lagi
„Metropolitan
Glide“.
„Hvað er langt
síðan maður hef-
ur heyrt lag sem
um leið er kennd-
ur nýr dans?“ spyr Waits.
„Þetta er nafn á gömlum dansi sem
var vinsæll á 3. áratugnum. Ég sagði
við sjálfan mig; „Hvað ég væri til í að
læra Metropolitan Glide“.“
Samkvæmt Rolling Stone er Real
Gone, sem Waits samdi og tók upp í
náinni samvinnu við eiginkonu sína,
Kathleen Brennan, einhver hams-
lausasta plata sem þau hafa unnið að
saman, „plata sem veður um eins og
naut á örvandi lyfjum“.
Platan var að sögn Waits hljóð-
rituð og -blönduð á tveimur mán-
uðum. Meðal hljóðfæraleikara á plöt-
unni verða auk fastagesta
gítarleikarinn Mark Ribot en hann
hefur ekki unnið með Waits síðan á
hinni rómuðu Raindogs frá 1985.
Waits segir textana fjalla meðal
annars um bandaríska sjóræningja
sem ræni og rupli allra þjóða kvikindi
sem á vegi þeirra verða, m.ö.o. sé
hann að fjalla um „bandarísku að-
ferðina“. Á plötunni verða líka ball-
öður eins og „Day After Tomorrow“.
Engin plata fangar betur ferskleikann,heiftina, lífsþróttinn, vonleysið, hug-myndaauðgina og ringulreiðina semeinkenndi bresku skabylgjuna seint á
8. áratugnum og fyrsta plata The Specials.
The Specials var stofnuð í Coventry árið 1977 af
nokkum ungum og atvinnulausum félögum en hét
þá Coventry Automatics, eða The Jaywalkers,
The Hybrids, The Special A.K.A. en sló svo í gegn
undir nafninu The Specials. Í
bandinu var blanda af hvítum
strákum og svörtum, nokkuð
sem varla var farið að tíðkast
þá. Og tónlistin var bræð-
ingur úr þeim straumum sem
þá kraumuðu hvað heitast í undirheimum breskr-
ar tónlistar; krafturinn, reiðin og fasið úr pönkinu
blandað saman við funheitan danstaktinn í ska-,
rokksteddí- og reggí-tónlistinni. Þá var innihald
textanna pólitískara og beinskeyttara en áður
hafði tíðkast, hávær og skorinorð áköll til alþýð-
unnar um að láta íhaldsöflin og lávarðalýðinn í
landinu ekki lengur vaða yfir sig á skítugum
Lloydsskónum. Útkoman var með eindæmum
grípandi og sálarfullt popp sem dúndraði á hár-
réttu augnabliki í afturendann á diskódasaðri
æskunni. Heilarnir á bak við snilldina voru þeir
Terry Hall söngvari – sem átti síðar eftir að leiða
bönd á borð við The Fun Boy Three og The Color-
field – og Jerry Dammers, lagasmiður og hljóm-
borðsleikari, en The Specials var samt alveg inni-
legt teymi, frjór og frjálslegur félagsskapur með
skýr markmið.
Vegna daðurs hinna mætu Clash við reggí-
tónlistina fengu stóru fyrirtækin áhuga á semja
við þessa pilta þegar eldmóður þeirra og áhrifa-
máttur á tónleikum tók að spyrjast út fyrir Cov-
entry-borg. En í staðinn ákváðu þeir að gefa út
sjálfir á nýju útgáfumerki sem Dammers hafði
stofnað og kallaði 2-Tone eftir tvílitum fötum sem
höfðu verið í tísku á 7. áratugnum, sérstaklega hjá
mod-urum. Önnur bönd sem voru á mála hjá 2-
Tone Dammers voru Madness, The Bead og The
Selecters, allt sveitir sem döðruðu hver á sinn
hátt við ska, reggí og nýbylgju.
Eftir að hafa gefið út litlu plötuna „Gangsters“
og komið henni inn á topp tíu gáfu The Specials
svo út þessa umræddu tímamótaplötu, í október
1979. Platan hét eftir sveitinni, fór beint inn á
topp fimm í Bretlandi og hrinti af stað nettu ska-
æði sem Madness áttu síðan eftir að gera ennþá
vinsælla, poppaðra. Upptökustjóri var Elvis Cost-
ello en nærvera hans var þó í sjálfu sér óþörf,
nema þá kannski til að hvetja þá til dáða, því plat-
an var svo að segja tekin beint upp, m.ö.o. upp-
taka í hljóðveri á tónleikaprógramminu rómaða.
Ótrúlega þétt og skemmtilegt 14 laga sett sem
samanstendur af frumsömdum lögum og smekk-
lega völdum tökulögum sem flest eiga rætur að
rekja til eldri reggí-, ska-, og rokksteddí-
spámanna Karíbahafsins. Ef nauðsynlega þarf að
gera upp á milli þeirra, má nefna gömlu rokk-
steddí-standardana „A Message to You Rudy“,
„Too hot“ og „You’re Wondering Now“og eitt af
ska-stuðlögum allra tíma „Monkey Man“ sem þeir
fengu lánað frá „Toots and the Mayals“. Ekki
síðri eru þó frumsömdu lögin „It Doesn’t Make It
Alright“, „(Dawning Of A) New Era“, „Little
Bitch“ þar sem Specials sýndu að hægt væri að
sameina Rolling Stones-rokkriffin og ska-ið og
„Too Much To Young“ tímabær skilaboð til
breskrar æsku um að gleyma ekki getnaðarvörn-
unum. BBC bannaði síðastnefnda lagið en það
náði samt toppi vinsældalistans.
En The Specials gerðu kannski sjálfir of mikið
of ungir. Aldrei tókst sveitinni að jafna snilldina
sem var þessi fyrsta plata. Botninn var úr band-
inu þegar önnur platan More Specials kom út og
þegar Terry Hall klauf bandið þá var nafninu aft-
ur breytt í The Special A.K.A. En nafn The Spec-
ials lifir með samnefndri plötu sem er ska-kallað
meistaraverk.
Of mikið of ungir
Poppklassík
Eftir Skarphéðin
Guðmundsson
skarpi@mbl.is
F
yrir skemmstu var hér staddur
bandaríski tónlistarmaðurinn Lou
Reed sem skandalíseraði í Sjón-
varpinu, var vondur við blaða-
menn og spilaði í Laugardalshöll.
Ekki ætla ég að ræða sérkenni-
legan fréttaflutning af ferðum Reeds, meintri
mannvonsku og dónaskap, heldur fannst mér um-
fjöllun um tónleika hans ágætt tilefni til pælinga
um tónlistardóma almennt.
Mér er minnisstæður blaðamannafundur sem
Bubbi Morthens hélt er hann var að kynna nýút-
komna plötu sína Frelsi til sölu haustið 1986. Einn
blaðamannanna spurði hann af hverju hann væri
ekki að spila almennilegt rokk
lengur og Bubbi svaraði að
bragði: „Viltu ekki líka spyrja af
hverju ég sé ekki lengur 21 árs?“
Þetta svar Bubba situr í mér (nei, ég var ekki
blaðamaðurinn), því það nær prýðilega að svara
þeirri sífelldu kröfu um að tónlistarmenn breytist
ekkert.
Hvernig á að meta tónlistarmann eins og Lou
Reed, mann sem starfað hefur í fjóra áratugi og
sífellt að þreifa fyrir sér með nýjar tjáning-
arleiðir? Ekki er bara að hann var leiðtogi einnar
áhrifamestu rokksveitar sögunnar, Velvet Und-
erground, heldur hefur hann einnig sent frá sér
grúa af merkilegum sólóskífum, þá fyrstu fyrir
rúmum þrjátíu árum. Á sólóferlinum hefur hann
svo fengist við rokk, popp, hálfklassík, tilraunar-
okk, raftónlist / óhljóðalist og svo má telja.
Seildist inn í sig
Á tónleikunum í Höllinni spilaði Reed lög á ýms-
um aldri, sum frá upphafi ferilsins, önnur að segja
glæný. Það var gaman að heyra hvernig hann
tálgaði utan af lögum allan óþarfa, allt sem staðið
gat í vegi fyrir textanum, fyrir innhaldi lagsins,
sem skiptir hann greinilega æ meira máli. Í flutn-
ingnum seildist hann inn í sig, lagði sig allan fram
og skilaði sterkri og eftirminnilegri túlkun. Ekki
var minna um vert að heyra hvernig hann lék lög-
in þrjú sem allir þekktu, gamla slagara, spilaði þá
eins og honum sýndist og sýndi þá um leið á þeim
nýjar hliðar, gaf þeim nýja merkingu.
Þeir sem komu til að heyra gamla tíma urðu
væntanlega fyrir vonbrigðum, þeir sem komu til
að heyra í Velvet Underground, eða réttara sagt
upplifa goðsögnina Velvet Underground, hlutu að
verða fyrir vonbrigðum, þeir sem vildu bara heyra
gömlu lögin í upprunalegri útsetningu.
Nýtt og gamalt
Það vefst fyrir mörgum að vera skapandi alla tíð,
þegar spenna og kraftur æskuáranna hverfur í
barnastreð og búskaparbasl dvínar innblásturinn
oft; um leið og listamenn fara að gefa af sér í
einkalífinu er yfirleitt lítið aflögu útávið. Eins er
frægðin gott apparat til að draga úr mönnum
þrótt, einangra þá frá því sem var oft hvati að list-
sköpun.
Það er því svo að þó margir haldi ótrauðir
áfram og séu enn að búa til nýja og forvitnilega
tónlist áratugum eftir að þeir fyrst vöktu athygli,
er svo með flesta að sköpunargleðin og -kraft-
urinn dvínar með árunum og/eða milljónunum.
Ágætt dæmi um hið fyrrnefnda var Lou Reed
sem var ekki kominn hingað til lands til að spila
lög af Transformer, hvað þá að hann hygðist spila
Velvet Underground-lög eins og fram kom í við-
tölum við hann; hann vill eðlilega helst spila það
sem hann er að gera nýtt, sem er ferskast fyrir
honum. Nokkuð sem allir tónlistarmenn skilja ef-
laust vel.
Í síðarnefnda flokknum er svo James Brown,
sem leikur í Laugardalshöll í kvöld sína gömlu
stuðmúsík. Brown hefur ekki verið að fást við
nýja tónlist býsna lengi og alls ekki í þeirri heims-
reisu sem heimsóknin hingað er liður í, hann er að
flytja sín helstu lög í gegnum árin. Af dómum sem
birst hafa um tónleika hans ytra á undanförnum
mánuðum má sjá að Brown er í fínu formi þó hann
sé orðinn nokkuð við aldur, hljómsveitin góð og
stuðið ómengað, gamalt og gott.
Thomas S. Eliot ræddi m.a. um að gagnrýnandi
þyrfti að standa traustum fótum í sögunni til að
hafa nauðsynlega yfirsýn og það sannaðist í um-
fjöllun um Reed og tónleika hans að mínu mati.
Það er nefnilega illa hægt að meta það sem tón-
listarmaður með svo langan feril er að gera í dag
nema þekkja eitthvað til þess sem hann hefur áð-
ur gert. Þá er ekki nóg að kunna nokkur lög sem
hann gerði fræg í upphafi ferilsins og krefjast
þess að þau séu eins og þá – tónlistaráhugamað-
urinn hlýtur að fagna því sem hann hefur ekki áð-
ur heyrt og óska þess heitast að ekkert sé eins.
Hlutverk gagnrýnandans
Spurningunni um hlutverk gagnrýnandans er
gjarnan svarað svo að skrif um listviðburði og út-
gáfu, bækur og plötur, séu fyrst og fremst þjón-
usta við lesendur / áheyrendur, leiðarvísir um það
sem vert er að skoða betur eða forðast. Til þess að
menn geti sinnt því verki sómasamlega þurfa þeir
að vinna heimavinnuna sína og vera reiðubúnir að
mæta listamanninum á miðri leið, reiðubúnir til að
reyna að skilja það sem hann er að fara en ekki
bara amast við því að hann skuli endilega vilja
segja eitthvað annað en maður vildi heyra.
(Það er svo eins gott að taka það fram að á þeim
átján árum sem ég hef fjallað um tónlist er ég sek-
ur um allt það sem hér er talið ámælisvert þó
brotunum fari vonandi fækkandi.)
Ekkert sé eins
Hvert er hlutverk gagnrýnandans? Á hann að
standa vörð um það að listamenn breytist ekki,
fari ekki út af sporinu? Eða á gagnrýnandinn að
reyna að mæta listamanninum á miðri leið,
reiðubúinn til að reyna að skilja það sem lista-
maðurinn er að fara?
Morgunblaðið/ÞÖK
Lou Reed í Laugardalshöll „Hvernig á að meta tónlistarmann eins og Lou Reed, mann sem starfað hefur í fjóra
áratugi og sífellt að þreifa fyrir sér með nýjar tjáningarleiðir?“
Eftir Árna
Matthíasson
arnim@mbl.is
Erlend
tónlist
Radiohead í góðum gír.
Bandaríska rokksveitin Decemberists.
Tom Waits