Sunnudagsblaðið - 28.07.1963, Qupperneq 3

liÍlBHillll
ðRMHPMit ?
í síðasta þœtti sagði frá því, að Boland
taldi sig hafa fundið dvalarstað Leifs
heppna í Ameríku við ósa Jonesár við
Cape Cod flóa, rétt hjá borginni Plymouth
og hafði Boland ákveðið, að gera nánari
athugun á staðnum.
Hann segir svo sjálfur frá þeim leið-
angri.
Ég ákvað að fara sjálfur síðasta spöl-
inn af sjóferð Leifs, eins og ég hafði á-
lyktað, að Leifur hefði siglt hann.
Um þessar mundir rakst ég á gamlan
vin minn, John William Streeter, kennara
í vísindasögu. Við fengum okkur viský og
vatn í Yale klúbbnum í New York, og ég
sagði honum fi-á fyrirætlun minni. Gæfan
brosti við mér. 6. ágúst 1960 sigldum við
frá Manchester í Massachusetts á Candidu,
glæsilegri skútu, sem Streeter átti. —
Þriðji leiðangursmaður var Bernard Pow-
ell, ritstjóri og áhugamaður um fornleifar.
Við tókum stefnu í austur frá Man-
chester og sigldum 60 mílur út á opið haf.
Þaðan snérum við í suðaustur í stefnu á
Provincetown á yzta odda Cape Cod. Við
' höfðum miðað ferðaáætlunina við það,
að vera komnir að „sundinu", sem nú var
engi, klukkan þrjú um morguninn. Þá
gætum við siglt umhverfis „Hnefann’’
fyrir sólarupprás, því að ekki gátum við
stytt okkur leið í gegnum sundið eins
og Leifur.
Eg stýrði eftir stjörnum og tungli, og
á tilsettum tíma kl. 6 um morguninn vor-
um við reiðubúnir að leggja af stað frá
Bace Point við Provincetown, vestan meg-
ín höfðans. Þegar hér var komið höfðu
þeir Leifur gengið upp á eyna, sem þá
var, drukkið dögg úr grasi og horft yfir
til meginlandsins vestan Cape Cod flóa.
Eftir það höfðu þeir stigið á skip og siglt
gegnum sundið, og vestur yfir flóann.
Þrír ærslafullir hvalir fylgdu okkur á
leið, er við félagarnir á Candidu lögðum
af stað í kjölfar knarrarins, En eftir
skamma stund, höfðu þeir gengið úr
skugga um, að skúían var ekki ein úr
þeirra hópi, og hurfu sýnum.
Eg stýrði nú í véstur í stefnu á Mano-
xnet hæð, sem sást skýrt í tærri morgun-
hirtunni. Það var sama miðið og Leifur
Eiríksson haföi iikiega notað fyrir næst-
um þúsund árum.
Eg gat gert mér í hugarlund viðbrögð
Leifs, þar sem hann stýrði skipi sínu
vestur yfir flóann í morgunkyrrðinni, en
menn hans þöglir og bíða í ofvæni, —
hvernig hið nýja land taki þeim. Þegar
hann nálgaðist Manomet nes, svipaðist
hann um og athugaði gaumgæfilega strand
lengjuna á báðar hendur. Beint af aug-
um var ekkert skipalægi að sjá, né held-
þr suður undan, þar sejn ströndin var
opin fyrir hafi og klettótt. Norðan við
nesið sá hann sjó milli tveggja nesja, sem
nú bera nöfnin Saquish Neck og Plymouth
Beach. Á milli þeirra sigldi nú Leifur.
Á svipuðum stað og Leifur mundi hafa
breytt stefnu sinni, breytti ég stefnu Can-
didu. Á þessum slóðum urðu þeir Leifur
fyrir óhappi. Sagan seeir svo frá því: —
„þar var grunnsævi mikið að fjöru sjáv-
ar, og stóð þá uppi skip þeirra (þ. e. strand-
aði) c<f var þá langt til sjávar frá skip-
inu að sjá).
Prásögn sögunnar kemur vel heim við
staðinn. Frá grunnsævinu í Pljrmouth-
höfn er fjarlægðin yfir flóánn að úthafi
um 21 sjómíla.
Eg sagðist hafa ákveðið að sigla sömu
leið og ég taldi, að Leifur hefði farið. En
við nánari íhugun fannst mér það óþarft
að sigla fallegu skútunni hans John
Streeters í strand á grynningunum utan
við Plymouth. Við vörpuðum því akkeri
tæpum tveim mílum frá Plymouth, eftir
fimm og hálfrar stundar siglingu frá
Provineetown. Hraði skútunnar hafði ver-
GAMLA VÍKINGAÖXIN, SEM TALAÐ
ER UM í GREININNI.
ið um fjórar sjómílur, eða um það bil
sá sami og skips Leifs. Staðinn valdi ég
samt á líkum slóðum og knörrinn hefði
getað strandað. Siðan hefur Leifur tekið
skipsbátinn og haldið sömu stefnu, þar
til hann sá ármynnið. Þá hélt hann upp
eftir ánni, og fann stöðuvátnið, — sem
hann valdi sem lægi fyrir skipið-
Þegar Candida hafði verið tryggilega
fest, undum við PoweH upp segl á skips-
bátnum og sigldum í átt til mynnis Jones-
ár, en Streeter varð eftir um borð í
skútunni. Þegar ármynnið kom í ijós á
bakborða, breyttum við stefnunni.
Jonesáin fellur í vík nokkra norður af
Plymouth, sem nefnist Kingston Bay. -—
Við mynni hennar er nes eitt, Rocky Nook
Point. Nokkur hundruð metrum innan
við nesið hefur áin farveg um mýrafen,
og sé báti róið upp ána, verður augljóst,
að allt mýrlendið hefur eitt sinn verið
undir vatni. Má allt í kriog lun svæðið
sjá, hve hátt vatnið hefur staðið.
Kænan með okkur PoweH innanborðs
mjakaðist upp eftir ónni fyrir Rocky Nook
Point, og við sáum mýrarhákann breið-
ast út báðum megin árinnar. Eg. hafði
þegar fundið líklegan stað á landfræði-
kortunum, sem ég hafði legið yfir. Það
var lítill vogur. hins vegar við, nesið.
Einni og hálfri klukkustund eftir að við
yfirgáfum Candidu, felldum við segl á
móts við voginn.
Það var fyrirtaks lægi fyrir grunn-
skreitt skip, sér í lagi víkingaskip.
Mýrarnar meðfram bökkum Jonesár
eru svo blautar, að maður frekar veður
en gengur yfir þær. Nú óðum við Poweil
yfir að voginum, sem eitt sinn hafði ver-
ið vogur í stöðuvatni. Við rannsökuðum
næsta nágrenni vandlega og fundum m. a.
uppsprettur með nægu drykkjarvatni. —
Einnig skoðuðum við alla kletta, sem
við sáum í þeirri von, að finna eitthvert
tákn eða rúnaletur, en sú leit bar eng-
an árangur.
Vogurinn er næstum rétthyrndur og
tæplega tvö hundruð metra breiður. —
Hann er umlukinn þrjátíu feta háum
bökkum, sem gefa gott skjól. Fvrir ofan
voginn er svo nesið Rocky Nook Point.
Þar hefur verið tilvalinn staður til að
reisa skála. Nesið er umflotið vatni ó þrjá
vegu og mjó landræma tengir það við
landið. Þaðan er og víðsýnt. Ekki er hægt
að hugsa sér stað, þar sem léttara hefði
verið að verjast árásum. Þaðan er og
skammt til sjávar, ef skyndilega þurfti
að flýja.
Eftir að hafa rannsakað staðinn að
vild, sigldum við aftur út í Candidu, og
komum þangað klukkan fjögur.
Nú höfðum við gert næstum allt það,
sem vikingarnir höfðu gert á síðasta degi
sjóferðarinnar frá Grænlandi. Við höfð-
um komið að landi og siglt upp á. semi
féll til sjávar úr vatni. Síðan höfðum við
eytt klukkustund í að kanna voginn. —
Sagan getur ekki um það, hvað löngum
tíma þeir Leifur eyddu í landkönnun, en
varla hefur minna er klukkutími nægt
til að kynna sér kosti staðarins.
Síðan segir sagan, að þeir snéru aft-
ur til skipsins og á flóði losnaði skipið.
Fluttu þeir það þá upp ána og í vatnið
og köstuðu þar akkerum.
Við reyndum ekki að koma Car.didu
upp ána. Byrjað var að falla út, þegar
við komum aftur, og þar sem Candida
ristir sex fet, virtist ekki hættandi á
það. En það var auðvelt að áætla vík-
ingunum tíma til þess, sem eftir var.
Sennilega voru þeir ekki nema klukku-
7. hluti
stund að færa skipið, og það sem eftir
var dagsins fór í að gera bráðabirgðaíbúð-
ir, bera á land farm skipsins og elda mat.
Tímatafla okkur leit svona út:
6:02 Lögðum af stað frá Race Point.
11:35 Vörpuðum akkerum á Kings Bay.
12:01 Sigldum á kænunni að ármynninu.
13:25 Komum á vog Leifs.
14:25 Fórum þaðan.
15:58 Komum aftur til Candidu.
Alls hafði þetta tekið okkur 9 stund-
ir og 56 mínútur. Eina stund mætti draga
frá vegna þess, hve kænan var hægfara.
Þá þurfti Leifur eina stund til að færa
skipið, og hafði þá að minnsta kosti tvæi’
stundir enn til að koma sér fyrir f.vrsL*
nóttina. .<
Allt, sem fram hafði komið, benti .til
þess, að Jonesá eða réttara sagt Roeky
Nook Point hafi verið aðsetursstaður Leiía
Eiríkssonar og manna hans.
Síðar snéri Boland aftur til Rocky Nook
til að reyna að finna eitthvað, sem stað-
festi það, að þar hefðu víkingar dvalizt,
Sem aðstoðarmann hafði hann með sér
son sinn Kristófer, níu ára gamlan.
Morguninn, sem þeir feðgar komu á
staðinn, urðu þeir furðu lostnir. Þar var
hópur fornleifafræðinga að vinna að upp-
greftri í hæðinni ofan við voginn, þai'
sem Boland taldi, að Leifur heppni hefðíl
sett skip sitt.
Það kom í Ijós, að hér var á ferðinni upp-
gröftur á vegum félags, sem nefnist Pi?-
grim John Howland Society. John þessil
Howland var foringi ensku púrítananna,
sem settust að á þessum slóðum á 17. öíd,
eins og áður er getið. Howiand hafði ein-
mitt reist sér bæ á hæðinni, þar scm 5o-
land fannst sennilegast, að Leifur hefði
setzt að mörgum öldum áður! Þegar forn -
leifafræðingarnir unnu við uppgröft á þvsi
húsi, urðu þeir þess varir sér til mikillar
furðu, að undir grunni Howlands var ann-
ar grunnur eldri.
Getur það verið, að John Howland hafi
rekizt á skálarústir Leifs Eiríkssonar otí
reist bæ sinn á rústunum og jafnframt
notað grjót úr þeim? Það er alls ckki ó-
hugsandi.
Ekkert er algengara í uppgreftri forr,-
leifa en að finna merki um, að sami stað-
ur er noíaður aftur og aftur, oft með löngia
millibili og af ólíkum þjóðflokkum. '
Boland stingur upp á því, að félágið
bjóði íslenzkum eða dönskum manni, sem
kunnugur er húsarústum á Græntandf,
kanna rústimar, sem uppgröfturinn
Ieiddi f ljós. Virðist það góð hugmynd.
John Howland félagið lumar. á fleáru,
sem styður grunsemdir Bolands. í Ply-
mouth á það safn, sem nefnist Howland-
húsið. Það er gamalt hús að öllu búiíj
húsaöennm og áhöldum landnoma, margt
af því úr eigu Howland fjölskyldunnar Og
samtíðarmanna þeirra. Byggðasafn þeifra
Plymouthmanna að öðrum þræði. Þar eri*
safnverðir konur í gömlum búningum, sem
sýna gestum og gangandi allt, sem þar
er markvert að sjá.
Þó er einn hlutur, sem ekki er til sýnís,
nema sérstaklega sé beðið um að fá aö
sjá „gömlu víkingaöxina.” Hún er ggymól
í lokuðum skáp. Boland spurði eina gæziu
konu, hvers vegna öxin væri ekki sýnci
öllum, en hún svaraði:
„Þetta er víkingaöxi, og við sýnum
aðeins hluti frá nýlendutímanum hér.
Rökrétt svar.
En hvers vegna er þá víkingaöxi í þessrl
safni? Hvaðan kemur hún? Hvaða sann-
anir eru fyrir því, að þetta sé víkinga-
öxi?
Framhald á bls. 10.
Greinaflokkur um landafundi í Ameríkú
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - SUNNUDAGSBLAÐ 3