Sunnudagsblaðið - 28.07.1963, Blaðsíða 5

HAKARLASKALM
HÁKARLADREPUR
HÁKARLAKRÓKUR
hátt og í Noregi, og vísar í því efni í er-*■.
lent rit. í
Aðrir, sem um þetta leyti og síðar skráf
lýsingar á lands- og lifnaðarháttum af þess1
um slóðum, auka litlu við í þessu efiii,
öðru en því, að glöggt kemur fram hve
lífskjör manna norður þar voru háð þess-
um atvinnuvegi. Þannig segir t.d. sr. Sig-
urður Gíslason um miðja sl. öld: ,.Háka]ia-:
afla má og telja arðsaman, því bænduri
forsóma lítið, þó þeir stundi þó veiði á
vetrum, og hafa tíðum mikinn hagnað
af henni.“
Á Gjögri höfðu uppsátur skip úr fleeí-
um hreppum Strandasýslu, og einnig vórú
þar oft skip frá Skagaströnd og víðar'ajji1
úr Húnavatnssýslu, sem gerðu út f’rá
Gjögri iengri eða skemmri tíma í senn,
en sjaldan heila vertíð. Hákarlavertíðin
var talin frá þorrabyrjun til sumarmaia.
Eigi var farið í legu, nema veður væyi
sæmilegt og batnandi. Fengu sjómennirn-
ir þó margan hrakninginn og áttu oft týí-
sýnt tafl um líf og dauða við stórviðri, ósjó
og vetrarhríðar. Allar þær hrakningá-
sögur verða eigi taldar, þó að mannskaðar
yrðu færri en við hefði mátt búast.
Aðallega voru það efnaðri bændur, eenj
Framh. á bls. 8.
Reykjarfjörður hinn syðri á Ströndum
var kunnugt nafn um Vestfjörðu, meðan
þar var eini verzlunafstáðurinn við allan
Vestanverðan Húnaflóa þ.e. kaupstaðurinn
í Kúvíkum. Kúvíkur eru sunnan fjarðarins
og þar er 'nú allt í eyði, en nokkru innar
©g sama megin fjarðar hefur á seinni árum
risið upp sjávarþorp, kringum síldarverk-
átt sér stað veturinn 1915, þegar hinn
aldni sjógarpur Gúðmundur Pétursson
í Ófeigsfirði gerði út áttæring sinn, Ófeig,
og var þá enn ejálfur formaður, þótt
kominn væri á sjötugsaldur. Ófeigur var
lengi við lýði í Ófeigsfirði heill og óbrot-
inn með rá og reiða. Fyrir atbeina góðra
manna er hið forna skip nú komið í Byggða
VERSKRÍNA.
w
smiðjuna á Djúpavík. Annar kunnur 6tað-
ur er yzt við fjörðinn að norðan, þ.e. hin
fornfræga veiðistöð Gjögur.
. Jörðin Gjögur er kot eitt 64 hndr. að
fornu mati og fremur kostarýr að land-
gæðum, en skammt er þaðan til feng-
sælla miða, og hafa þau hlunnindi skap-
að staðnum alla frægð sína, þá er hann
hafði á öld hinna opnu skipa. Var þar
einkum eftirsótt verstöð til hákarlaveiða,
sem mikið voru stundaðar á 19. öld úr öll-
um nyrðri hluta Strandasýslu og víðar
að. Landslag á Gjögri er svo háttað, að
meðfram sjónum eru smávogar og kletta-
tangar lágir, en litlu utar og yzt við fjarð-
armynnið er klettanes, nefnt Gjögurs-
hlein. Af klettatöngunum mun Gjögur
draga nafn sitt, sem merkir nes, í and-
stöðu við Ögur, sem þýðir vogur eða vík.
Aðalnesið, sem Gjögur stendur á, heitir
einu nafni Reykjames og er fremur lágt,
með móum, melum og smávötnum. Norð-
an á nesinu eru yfir 70 stiga heitar upp-
sprettur og heitir þar Akurvík. Bendir
það til fornrar akurgerðar, þó að með
ólíkindum sé.
Sumarið 1886, þegar Þorvaldur Thor-
oddsen ferðaðist um Strandir, varð hon-
um starsýnt á hákarlshjallana þar og
getur þess, að þeir séu alls staðar. „Þeir
eru svo, að 4 steinstöplar eru hlaðnir og
þak yfir úr torfi og rekavið og svo rár
undir með hákarli." Þessi lýsing er sem
vænta mátti hárrétt, það sem hún nær.
Síðan Þorvaldur klungraðist með hesta-
lest slna yfir Sætrakleif og Kjörvogs-
hlíð, eru nú liðnir meir en sjö tugir
vetra, og yfir tvær aldir síðan þeir Eggert
og Bjarni ferðuðust um Norðurstrandir.
Margt hefur breytzt ó þeim tímum, svo
að bylting má heita, neyzla og veiði há
karls ekki síður en annað. Nú myndi
Eggert ekki geta kveðið með sanni: „Af
honum hengjast ósköpin upp í hjall á
stöngum." En aftur á móti gæti hann
með miklum rétti haft yfir hina kunnu
vísu sína: ;,Ef þú étur ekki smér eða það,
sem matur er, dugur allur drepst í þer,
danskur íslendingur. HafðU salt og hafra-
saup, en hákarlskaup herða tær og fing-
ur.“ Þorvaldur myndi og enga hákarla-
hjalla sjá, því að þeir eru ekki lengur
til sem slíkir. En þó að þessi veiðiskapur
og mikilsverða atvinnugrein Norður-
stranda sé nú að öllu undir lok Iiðin, á
opnum skipum, var hún nokkuð stunduð
fram á annan tug þessarar aldar, með
sínu forna sniði í flestu.
Siðustu hákarlalegur, sem farnar voru
á opnu skipi af þeim slóðum, munu hafa
safn Húnvetninga og Strandamanna, að
Reykjum í Hrútafirði, þar sem byggt hef
ur verið yfir það og er nú aðeins sýningar-
eða safng'ripur.
Um 1915 eða litlu fyrr var farið að nota
vélbáta til hákarlaveiða, og stóð svo fram
um 1930, að þessum veiðum var nálega
hætt með öllu.. Til skamms tíma voru
enn á Iffi gamlir hákarlaformenn, er
stunduðu þessa • veiði á opnum skipum
um og eftir 1880, auk margra yngri manna,
sem í hákarlalegum voru á fyrstu árum 20.
ur í Árrieshreppi, og svo var enn á síð-
ari hluta 19. aldar. Víðar var þó gert ut í
hreppnum £i'á einstökum bæjum, eitt
og eitt skip. í Jarðabók Árna MagnfV-
sonar og Páls Vídalíns frá árinu 1706, eru
taldar 8 nafngreindar verbúðir á Gjögri,
sem allar eru kenndar til ákveðinna manna
Um tvær búðanna er þess getið, að hvor
þeirra er fyrir tvær skipshafnir, og sam-
kvæmt því hafa þá gengið tíu skip frá
verstöðinni. Auk þess er í sömu heimild
talað um tvær verbúðir í Kjörvogi, sem
er næsti bær fyrir innan Gjögur, og einn-
ig þrjár verbúðir í landi Kaldbaks i Kald-
baksvík, þar sem heitir í Skreflum. Auk
verbúðanna er svo getið um 12 býli í Ár-
neshreppi og Kaldbaksvík, sem frá hverju
gangi eitt skip til hákarlsafla á vori. Ekki
er þó þar með sagt, að á hverju ári haii
gengið eitt skip frá þessum búðum og
bæjum, en hafi svo verið er þar um að
ræða, hvorki meira né minna en 27 skip
alls. Það ber og að hafa í huga, að ikipin
munu þá hafa verið nokkru minni en
síðar gerðist og því færri menn ó hverju.
En hvað sem öðru líður er alveg ljóst,
að snemma hefur þessi veiði verið mikið
stunduð.
Það var árið 1754, sem Eggert Ólafs-
son ferðaðist um Strandir, eða tæpum 50
árum eftir að jarðabókin er tekin saman,
og er Ijóst af frásögn hans, að hákarla-
veiðar eru þar stundaðar af kappi. Að
vísu fór Eggert ekki út á Gjögur, heldur
beinustu leið úr Kúvíkum til Trékyllis-
víkur og svo áfram norður til Furuf jarðar.
Hann minnist því ekki á Gjögur sérstak-
lega eða verbúðirnar þar, en segir, að úr
r
aldar. Það sem hér verður sagt frá veið-
um og útbúnaði, er alit byggt á frásögn
nokkurra slíkra manna. Þeirra helztur
er Ingimundur hreppstjóri Guðmunds-
son á Hellu í Steingrímsfirði, sem nú er
látinn fyrir allmörgum árum.
Miðstöð hákj(rlaveiðimannaj í Húnaj-
flóa mun frá fornu fari hafa verið Gjög-
HÁKARLA HJALLUR.
Trékyllisvík séu hákarlaveiðar stundað-
ar meira og með betri árangri en annars
staðar á Vesturlandi, enda séu veiðar
þessar mjög arðvænlegar, bæði vegna
fiskjarins og lýsisins. Hann lýsir síðan
lauslega verkun hákarls og neyzlu, en um
veiðiaðferð og veiðitæki segir hann að-
eins, að hákarl sé veiddur hér á. líkan
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - fiUNNUDAGSBLAÐ g